Эстәлеккә күсергә

Сталин Василий Иосифович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Википедияла Сталин (мәғәнәләр) фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.
Василий Иосифович Сталин

В. И. Сталин авиацияһы полковнигы
Ҡушаматы

Вася; Флигер; Василий красный [1]

Тыуған ваҡыты

24 март 1921({{padleft:1921|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:24|2|0}})

Үлгән ваҡыты

19 март 1962({{padleft:1962|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:19|2|0}}) (40 йәш)

Хеҙмәт иткән урыны

Совет Социалистик Республикалар Союзы СССР

Ғәскәр төрө

РККВФ→
Совет Социалистик Республикалар Союзы ВВС СССР

Хеҙмәт итеү йылдары

1938—1953

Хәрби звание

Авиация генерал-лейтенанты
Командалыҡ итеү

32-се гвардейския истребитель авиацияполкы (СССР)
(16.02.1943—26.05.1943);
3-сө гвардейская истребитель авиация дивизияһы
(02.06.1944—02.1945);
286-сы истребитель авиация дивизияһы
(25.02.1945—18.07.1946);
1-се гвардия истребитель авиация корпусы
(07.1946—07.1947);
Мәскәү хәрби округының Һауа-Ҡораллы көстәре
(1948—1952).

Хәрби алыш/һуғыш

Великая Отечественная война

Наградалар һәм премиялар
Ҡыҙыл Байраҡ орденыҠыҙыл Байраҡ орденыҠыҙыл Байраҡ орденыII дәрәжә Суворов ордены
Александр Невский ордены (СССР)«Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалы«Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы
Медаль «За оборону Сталинграда»
Медаль «За оборону Сталинграда»
Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»
«Берлинды алған өсөн» миҙалы
«Берлинды алған өсөн» миҙалы
«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы
«Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы
Медаль «30 лет Советской Армии и Флота»
Медаль «30 лет Советской Армии и Флота»
«В память 800-летия Москвы» миҙалы
«В память 800-летия Москвы» миҙалы

Иностранные награды:

Орден Крест Грюнвальда III степени
«Одра, Ниса, Балтика өсөн» миҙал
«Одра, Ниса, Балтика өсөн» миҙал
«Варшава өсөн 1939-1945» миҙал
«Варшава өсөн 1939-1945» миҙал
Связи

Советтар Союзы маршалы С. К. Тимошенконың кейәүе

Отставкала

1953, хөкөм ителгән

Васи́лий Ио́сифович Ста́лин (1962 йылдың 9 ғинуарынан — Джугашвили; 24 март 1921, Мәскәү, РСФСР — 19 март 1962, Ҡазан, Татар АССР-ы, РСФСР, СССР) — совет хәрби лётчигы, авиация генерал-лейтенанты (11 май 1949 йыл). Хәрби-һауа көстәренең Мәскәү хәрби округы командующийы(1948—1952). Иосиф Виссарионович Сталиндың кесе улы.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бала сағы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Василий Сталин тыуған 1921 йылдың 24 мартында Мәскәүҙә РСФСР эшсе-крәҫтиән инспекцияһы һәм РСФСР милләттәр эштәре буйынса халыҡ комиссары Иосиф Сталин һәм уның икенсе ҡатыны — Надежда Аллилуева ғаиләһендә тыуған.

Василийҙың Светлана Аллилуева исемле һеңлеһе (1926—2011) һәм ата бер өлкән ағаһы, атаһының тәүге никахынан Яков Джугашвили (1907—1943) булған. Василий Сталиндың тәрбиәгә алған улы Артём Сергеев менән бергә тәрбиәләнгән һәм уҡыған. Василий, ул саҡтағы партияның юғары ҡатламы балалары кеүек, Мәскәүҙәге 25-се өлгөлө мәктәбендә уҡыған.

1932 йылдың 9 ноябрендә Василийҙың әсәһе Надежда Аллилуева үҙен-үҙе атып үлтерә. Иосиф Сталин ҡатыны үлгәндән һуң, кремль фатирын алмаштыра һәм кремль экономкаһы Каролина Васильевна Тиль ҡараған балалары һәм туғандары йәшәгән Зубаловолағы дачаһына ла килмәй башлай. Сталиндың һаҡ начальнигы генерал Николай Власик һәм уға буйһонғандар Василий артынан күҙәтеп торған.

« Әсәйһеҙ ҡалып һәм атайҙың даими күҙәтеүе аҫтында тәрбиәләнергә мөмкинлегем булмағанлыҡтан, мин асылда әхлаҡлылығы һәм тотанаҡлығы менән айырылып тормаған ирҙәр (һаҡсылар) араһында үҫтем һәм тәрбиәләндем.

Был тормошома һәм характерыма йоғонто яһаны. Иртәрәк тәмәке тарта һәм эсә башланым...[2]

»

Һуғышҡа тиклемге хеҙмәте

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1938 йылдың ноябрендә А. Мясников исемендәге Качин хәрби авиация мәктәбенә уҡырға инә, уны 1940 йылдың мартында тамамлай. Уның уҡытыусылары һүҙҙәренсә, Василий уҡыуҙа үҙен отличник итеп күрһәтмәгән. Теория буйынса дәрестәрҙе Василий яратмаһа ла, практикала ул яҡшы лётчик булып сыға. 1940 йылдың мартынан Мәскәү хәрби округы Хәрби-һауа көстәренең 57-се авиация бригадаһы 16-сы истребитель авиация полкында кесе лётчик булып хеҙмәт итә. 1940 йылдың сентябренән профессор Н. Е. Жуковский исемендәге РККА-ның Хәрби-һауа академияһында уҡый, шул уҡ йылдың декабрендә Эскадрилия командирҙарын камиллаштырыу буйынса Липецк авиация курстарына күсерелә. 1941 йылдың майында тамамлай.

Бөйөк Ватан һуғышы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1941 йылдың майынан - РККА Хәрби-һауа көстәре идаралығының 2-се бүлеге инспектор-лётчигы. 1941 йылдың сентябренән - РККА Хәрби-һауа көстәре идаралығының инспекция начальнигы. Бөйөк Ватан һуғышының тәүге көндәренән үк атаһынан уны фронтҡа ебәреүҙе һорай.

Уны тылда тоторға ярамай ине. Әүҙем, моторлы, ҡыйыу кеше ине ул. Бик яҡшы осто, фронтҡа ашҡынды, һәм уның урыны, һис шикһеҙ, унда ине. Ул үҙенең тыл хәленән яфаланды һәм кешеләрҙең, атаһына арҡаланып һәйбәт урынлашҡан, тип уйлауҙарынан интекте.

Бер ғаилә хроникаһы: Аллилуевтар, Сталин[3]}}

Бөйөк Ватан һуғышында — 1942 йылдың июленән: Сталинград фронты 8-се һауа армияһының 1-се махсус авиатөркөмө командиры. 1943 йылдың февраленән — 210-сы истребитель авиация дивизияһының 32-се гвардия истребителдәр авиация полкында (Люберцы аэродромы), һуңынан Төньяҡ-Көнбайыш фронтта командир. Аяғы йәрәхәтләнә. Артём Сергеев хәтирәләренән:

« ... Уның өс Ҡыҙыл Байраҡ ордены бар ине. Өҫтәүенә был ордендарҙың береһе исемһеҙ булды. Һауала уны армия командующийы күреп ҡалған. Был 1941 йылда Мценскиҙа була. Мценск аэродромына немец бомбардировщиктары килеп төшкән. Василий унда ҡоролмаған самолётта осоп килгән дә, был бомбардировщиктарҙы маңлайы менән төртөп ҡыуып ебәргән. Армия командующийы былай тигән: «Бына ошо лётчикты Ҡыҙыл Байраҡ ордены менән бүләкләйем». Төшкәс, лётчиктың фамилияһы асыҡланды...
— Сергеев Артём Фёдорович, Глушик Екатерина Фёдоровна. Сталин тураһында әңгәмәләр.
[4] 		»

Әммә был хаҡта мәғлүмәт РФ Мәғариф министрлығының «Халыҡ ҡаһарманлығы» берләшкән мәғлүмәттәр базаһында юҡ[5].

« Василий Сталин полк менән тырышып етәкселек итте, беҙгә, тәжрибәлерәк лётчиктарға, ҡолаҡ һалды. Полк командиры булараҡ, ул үҙ ҡарамағына һәр эскадрилья составында хәрби осоштар яһаны, әммә йышыраҡ минең составта осто. 1943 йылдың февраль-март айҙарында беҙ дошмандың унлаған самолётын бәреп төшөрҙөк. Василий ҡатнашлығында - өс. Әйтергә кәрәк, беренсе булып уларға Василий һөжүм итте, был һөжүмдән һуң самолёттар идара итеүен юғалтты, һәм һуңынан беҙ уларҙы юҡ итә инек. Беҙҙең осоу закондары буйынса уларҙы Василий бәреп төшөргән тип иҫәпләргә мөмкин ине, ләкин ул уларҙы төркөмдә бәреп төшөрөлгән тип иҫәпләне. Мин был хаҡта уға әйттем, әммә ул ҡул һелтәне һәм: «Кәрәкмәй!» - тине. — Советтар Союзы Геройы С. Ф. Долгушин[3] »

1944 йылдың 16 ғинуарынан — 1-се гвардия истребителдәр авиация корпусында осоу техникаһы буйынса инспектор-лётчик (3-сө һауа армияһы, 1-се Балтик буйы фронты). 1944 йылдың 18 майында авиация генерал-майоры В. П. Уховты алмаштырып, 1-се гвардия истребителдәр авиация корпусы составында 3-сө гвардия истребителдәр авиация дивизияһы командиры итеп тәғәйенләнә.

Уның етәкселегендәге дивизия Минск, Вильно, Лида, Гродно, Паневежис, Шяуляй һәм Елгаваны азат итеү буйынса хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнаша. 1944 йылдың 1 июлендәге награда ҡағыҙына 1-се гвардия истребитель авиация корпусы командиры авиация генерал-лейтенанты Е. М. Белецкий ҡул ҡуйған:

« Был участкала дивизия 22 һауа һуғышы үткәрә, унда лётчиктар дошмандың 29 самолётын юҡ итә (3 лётчигын һәм 5 самолётын юғалта). Гвардия полковнигы В. И. Сталин яҡшы пилот техникаһына эйә, осоу эшен ярата. Истребителдәр авиацияһының бөтә төрҙәрендә лә оса. Алыштарҙа шәхсән үҙе ҡатнаша. Тактик яҡтан грамоталы. Яҡшы командирлыҡ сифаттарына эйә. Хөкүмәт наградаһына - Ҡыҙыл Байраҡ орденына лайыҡ. »

1945 йылдың 22 февраленән — 1-се Белоруссия фронты 16-сы һауа армияһының 286-сы истребитель авиацияһы дивизияһы командиры. Уның етәкселегендәге дивизия Берлин һөжүм итеү операцияһында ҡатнаша. 1945 йылдың 11 майындағы 16-сы һауа армияһы командиры авиация генерал-полковнигы С. И. Руденко ҡул ҡуйған награда ҡағыҙында түбәндәгеләр күрһәтелгән: «Берлин һөжүм итеү операцияһын уҙғарыу осоронда гвардия полковнигы В. И. Сталиндың туранан-тура етәкселегендә дивизия частары 949 хәрби осош яһаны. 15 һауа һуғышы уҙғарылған, уның барышында дошмандың 17 самолёты бәреп төшөрөлгән, өҫтәүенә операцияның тәүге көнөндә үк — 11, бер экипаж ғына юғалған. Сталин иптәш Бөйөк Ватан һуғышы фронттарында ҡатнашҡан ваҡытта 26 хәрби осош яһаған һәм дошмандың 2 самолётын бәреп төшөргән. 2-се дәрәжә Суворов ордены менән наградлауға лайыҡ».

Һуғыш ваҡытында атаһы тарафынан бер нисә тапҡыр хеҙмәт буйынса рәсми шелтә ала, төрлө ғәйептәр өсөн түбән вазифаларға төшөрөлә (мәҫәлән, ул авиация реактив снарядтарын ҡулланып балыҡ тотоуҙы ойоштора, һөҙөмтәлә уның полкын ҡоралландырыу инженеры һәләк була, ә иң яҡшы осоусыларҙың береһе яралана һәм мәңгегә осоу мөмкинлеген юғалта) һәм яңынан күтәрелә[6].

Һуғыш ваҡытында бөтәһе 27 хәрби осош яһаған; 1945 йылдың 11 майындағы награда ҡағыҙы мәғлүмәттәре буйынса, 2 немец самолётын бәреп төшөргән. Был мәғлүмәттәр С. И. Руденконың 1945 йылдың 20 июлендә ҡул ҡуйылған В. И. Сталин аттестацияһында килтерелгән (шулай уҡ документта В. И. Сталин По-2, УТ-1, УТ-2, И-15, И-5, И-153, Ли-2, И-4, МиГ-3, ЛаГ-3, Як-1, Як-7 һәм Як-9, «Харрикейн», Ил-2, «Douglas A-20 Havoc (Бостон-3)», ДС-3, Ла-5, Ла-7 һәм дөйөм осоштары — 3145 сәғәт 45 минут[7]. Әҙәбиәттә В. И. Сталиндың еңеүҙәре тураһында мәғлүмәттәр ҡапма-ҡаршылыҡлы: бер мәғлүмәттәр буйынса, дошмандың 5 самолётын[8] /икенселәре буйынса ни бары 3, өсөнсөһө буйынса шәхсән 2 һәм 3 самолётты төркөм менән бәреп төшөргән. Ике Ҡыҙыл Байраҡ ордены, II дәрәжә Суворов һәм Александр Невский ордендары менән бүләкләнгән.

Һуғыштан һуңғы хеҙмәте

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1946 йылға тиклем — 286-сы истребитель авиация дивизияһы командиры, 1946 йылдың 18 июленән — ГСОВГ составында 1-се гвардия истребитель авиация корпусы командиры (авиакорпус штабы Виттштокта булған). 1946 йылда В. И. Сталиндың хәрби-һауа көстәре командованиеһы һәм авиация сәнәғәте етәкселеге эшендәге етешһеҙлектәр тураһындағы хаты авиация эшен тикшереү органдары тарафынан авиация буйынса эшен асыу сәбәптәренең береһе була[9]. 1947 йылдың июлендә Мәскәү хәрби округы Хәрби-һауа көстәре командующийының строевой частары буйынса ярҙамсыһы вазифаһына күсерелә. 1948 йылдың 17 ғинуарында Мәскәү хәрби округының Хәрби-һауа көстәре командующийы итеп тәғәйенләнә.

Уның бойороғо буйынса 1950 йылдар башында Мәскәүҙең Ленинград районында спорт үҙәге һәм «Совет» ҡунаҡханаһы төҙөлә башлай. Хәҙер элек ул йәшәгән 301-се апартамент уның хөрмәтенә аталған[10].

Башҡа командаларҙан иң көслө спортсылар тәрбиәләүсе спорт ҡурғаусыһы, Хәрби-һауа көстәренең футбол, хоккей һәм башҡа командаларын ойоштороусы булараҡ билдәле.

Тышҡы рәсемдәр
Командир 1 гв. ак генерал-майор В.И. Сталин. 1946 год.
Командующий ВВС МВО В.И.Сталин.
Командующий ВВС МВО В.И.Сталин на трибуне Тульского велотрека.

Хәрби-һауа көстәре командующийы хәрби уҡыуҙы, авиация техникаһын үҙләштереүҙе, осоусы һәм техник составты ҡайтанан уҡытыуҙы ойоштора һәм контролдә тота, хәрби советтар һәм инспекторҙар тикшереүен үткәрә, төҙөлөштө контролдә тота, буйһонғандарҙың көнкүрешен яйға һалыу менән шөғөлләнә. Физкультураны үҫтереүгә күп иғтибар бүлә һәм СССР-ҙың Ат спорты федерацияһы рәйесе була. Ветерандар, үҙенең быға тиклем барак һәм казармаларҙа үҫкән 3 гарнизонда лётчиктар һәм техниктар ғаиләләре йәшәгән 500 фин йорто төҙөлөшөн ойошторған, тип хәтерләй. Бөтәһенең дә 10 класлы белеме булһын өсөн офицерҙарҙы киске мәктәптәргә йөрөтөргә мәжбүр иткән.

Василий Сталин Хәрби-һауа көстәре штабы өсөн яңы бина «юллай», быға тиклем штабтың үҙенең бинаһы булмаған.

1952 йылдың июлендә, Һауа флоты байрамы тамамланғас, Тушино аэродромында иҫерек килеш хөкүмәткә ҡабул итеүгә килеп, Хәрби-һауа көстәренең баш комитеты адресына ниндәйҙер тупаҫ һүҙ әйткәс, вазифаһынан бушатыла һәм Хәрби-һауа көстәренең Баш комитеты ҡарамағына сығарыла. Шунан һуң Иосиф Сталин уны залдан ҡыуып сығара һәм 1952 йылдың 1 майында, Ҡыҙыл майҙанда һауа парады тамамланғас, ултырырға ингән урында болоттоң түбән булыуы арҡаһында ике яңы Ил-28 бомбардировщигы һәләк булыуын хәтергә төшөрә[11].

1952 йылдың авгусында К.Е. Ворошилов исемендәге Юғары хәрби академияға уҡырға инә. Уҡыуға ҡыҙыҡһыныу күрһәтмәй, дәрестәргә йөрөмәй.

И. В. Сталин вафат булғандан һуң

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1952 йылдың авгусында К.Е. Ворошилов исемендәге Юғары хәрби академияға уҡырға инә. Уҡыуға ҡыҙыҡһыныу белдермәне, дәрестәргә барманы.

Атаһы вафат булғандан һуң (1953 йылдың 5 мартында), Василий СССР-ҙың оборона министры Николай Булганинға саҡырыла һәм Мәскәүҙән бер округтың авиацияһына етәкселек итеү өсөн китергә бойороҡ ала. Василий Сталин бойороҡҡа буйһонманы. 1953 йылдың 26 мартында авиация генерал-лейтенанты В. И. Сталинды хәрби форма кейеү хоҡуғынан тыш запасҡа сығаралар.

1953 йылдың 28 апрелендә ҡулға алына һәм коммунистар партияһы етәкселәрен дискредитациялауға йүнәлтелгән яла яғыулы белдереүҙәрҙә ғәйепләнә. Бынан тыш, тикшереү барышында уны хеҙмәт вазифаһын артыҡ файҙаланыуҙа, ҡул күтәреүҙә, интригаларҙа ғәйепләйҙәр. Тикшереү ике йыл ярым дауам иткән, ошо ваҡыт эсендә ул һаҡ аҫтында булған. Тикшереү барышында Василий бөтә ғәйепләү пункттары буйынса, хатта иң мәғәнәһеҙ урындарҙа ла, үҙ ғәйебен таныны. Василий Сталинды «советҡа ҡаршы пропаганда» (Енәйәт кодексының 58-10-сы статьяһы) һәм эш вазифаһын үҙ мәнфәғәтендә файҙаланған өсөн 8 йылға төрмәгә ултыртҡандар (Енәйәти кодекстың 193-17-се статьяһы).

Ул Владимир централында тотолған, унда «Василий Павлович Васильев» тип иҫәпләнгән. Үтенесе буйынса төрмә хужалығы ихатаһына механик итеп тәғәйенләнгән. Үҙәк буйынса элекке дежурный Александр Малинин хәтерләүенсә, Сталин яҡшы токарь булған, планды арттырып үтәгән. Унда уйын ҡоралдарын алыуы ауыр булғанын иҫтәренә төшөргәндәр, һәм уның үтенесе буйынса ҡатыны[12] Токарь станогы өсөн ҡырҡҡыстар, фрездар һәм башҡа ҡулайламалар тейәлгән күтәрә алмаҫлыҡ ике сумаҙан килтергән.

Төрмәлә ҡаты сирләй, ысынында иһә зәғифләнә[13].

Рөхсәтһеҙ һаҡ аҫтында тотоуға ҡаршылыҡ белдереп, Хрущёвҡа, Ворошиловҡа, Булганинға һәм башҡаларға үҙенең эшен асыҡлауҙы һорап хат яҙған[2]. КПСС-тың ХХ съезы И. В. Сталиндың шәхес культын фашлағандан һуң, әлбиттә, хаттарға яуап килмәй

Ҡазандың Арский зыяратындағы В. И. Джугашвили (Сталин) ҡәбере (кенотаф)

1960 йылдың 9 ғинуарында төрмәнән ваҡытынан алда азат ителә һәм Н. С. Хрущёвҡа ҡабул итеүгә саҡырыла. 1960 йылдың 21 ғинуарында СССР Оборона министрының бойороғо менән 1953 йылдың 26 мартындағы приказ үҙгәртелә, һәм хәҙер ул хәрби форма йөрөтөү һәм пенсия тәьминәте хоҡуғы менән запасҡа «сығарыла». Уға Мәскәүҙә өс бүлмәле фатир бирәләр, пенсия тәғәйенләйҙәр, ҡулға алғанда тартып алынған шәхси мөлкәтте кире ҡайтарыу тураһында мәсьәләне күтәрәләр.

1993 йылда Дәүләт именлеге комитеты башлығы булып эшләгән А. Шелепин интервьюһында һөйләүенсә, Василий Сталин иҫерек килеш «Хорьх» автомобиле руле артында Арбатта кешенең ғүмерен өҙгән, һуңынан Шелепин Хрущёв менән уны дауаханаға һалырға хәл иткән[14]. Әммә В. Сталинды яҡшы белгән һәм һуғыштан һуң генерал А. Е. Боровтар раҫлауынса, Василий сит ил илселегенең автомобиле менән аварияға эләгә, өҫтәүенә авария урынында дипломат менән ҙур ғауға ҡуптара[13].

1960 йылдың 16 апрелендә Василий Сталинды йәнә «советҡа ҡаршы эшмәкәрлеген дауам иткәне өсөн» Дәүләт именлеге комитеты ҡулға ала. Йәнәһе лә ул «советтарға ҡаршы яла яғыу» һүҙҙәрен әйткән. «Язаның ҡалған өлөшөн үткәреү өсөн» иректән мәхрүм итеү урындарына ҡайтарыла. Ул бер йыл буйына Лефортов төрмәһендә ултыра.

Тышҡы рәсемдәр
Дважды Герой Советского Союза В.И. Попков на могиле В.И. Сталина в Москве
Надгробный памятник на Троекуровском кладбище.

1961 йылдың 28 апрелендә яза ваҡытын тултырыуға бәйле төрмәнән азат ителә. Ләкин СССР-ҙың Юғары Советы Президиумының 1961 йылдың 25 апрелендәге ҡарарына ярашлы, ул 5 йылға иҫәпләнгән ябыҡ сит ил граждандары өсөн ябыҡ Ҡазан ҡалаһына һөргөнгә ебәрелә. Уға Мәскәүҙә һәм Грузияла йәшәүҙе тыялар. Дәүләт именлеге комитеты (КГБ) етәкселеге уның «Сталин» фамилияһынан баш тартыуын талап итә, Василий тәҡдимдән ҡәтғи баш тарта, һөҙөмтәлә уның бер йылға яҡын паспорты булмай, эшкә урынлаша алмай. Василий М. И. Шевергина менән (һәм, моғайын, уның йоғонтоһонда) никах теркәү өсөн генә фамилияһын алмаштырырға ризалаша һәм 1962 йылдың 9 ғинуарында «Джугашвили» фамилияһы менән паспорт ала»[1]. Ҡазанда Гагарин урамы, 105-се йорт, 82-се фатирҙа йәшәгән[15].

Василий Иосифович Сталин (Джугашвили) 1962 йылдың 19 мартында вафат була. Табиптарҙың һығымтаһы буйынса - алкоголдән ағыуланыуҙан ағыуланыу фаразы (1998 йылда Капитолина Васильева, өсөнсө ҡатыны, ирен ярып ҡарамағанлыҡтан, спиртлы эсемлектәр менән ағыуланыу версияһын шик аҫтына ҡуя)[16] (1998 йылда Капитолина Васильева, өсөнсө ҡатыны, ирен ярып ҡарамағанлыҡтан, спиртлы эсемлектәр менән ағыуланыу версияһын шик аҫтына ҡуя). 1962 йылдың 21 мартында Василий Сталин Татарстандың Арский зыяратында ерләнә[17]).

2002 йылдың 20 ноябрендә Василийҙың мәйете Мәскәүҙә Троекуров зыяратында[18], уның һуңғы ҡатыны Мария Игнатьевна янында, ҡайтанан ерләнә[19].

1999 йылдың 30 сентябрендә, суд һәм тәфтиш материалдарын өйрәнгәс, СССР Юғары судының Хәрби коллегияһы Баш хәрби прокуратура үтенесе буйынса 1955 йылғы хөкөм ҡарарын ғәмәлдән сығара һәм Василий Сталиндан бөтә сәйәси ғәйепләүҙәрҙе ала. «Хеҙмәт вәкәләттәрен саманан тыш файҙаланыу» һәм «ауыр эҙемтәләргә килтергән башбаштаҡлыҡ» статьялары буйынса хөкөм ҡарары ғына көсөндә ҡалдырыла, 4 йылға иркенән мәхрүм итеү билдәләнә, ул амнистия буйынса язанан азат ителә[15].

Хәрби званиелары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1942 йылда уға полковник, 1946 йылда авиация генерал-майоры, 1949 йылда авиация генерал-лейтенанты исеме бирелә.

Василий Сталин Совет армияһының иң йәш генералдарының береһе булыуға ҡарамаҫтан, ике тапҡыр Советтар Союзы Геройы Виталий Попков хәтерләүенсә: «Атаһы уға ҡарата талапсан булды, улына генерал исемен биреү тураһындағы 12-се тапҡыр тәҡдим ителгән бойороҡҡа имзаһын һалып, үҙ ҡулдары менән уның исемен иң аҙаҡҡа яҙып ҡуя. Быға тиклем улын бүләкләү исемлегенән һәр саҡ һыҙған»[20].

Бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Витебск эргәһендәге Копти агроҡаласығында лётчик-истребитель В.И. Сталинға иҫтәлекле билдә

СССР

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Өс Ҡыҙыл Байраҡ ордены (20.06.1942, 02.07.1944,[21], 22.06.1948)
  • Суворов ордены (29.05.1945)[22]
  • Александр Невский ордены (11.03.1943)[23]
  • «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» миҙалы (1948 - 10 йыл хеҙмәте өсөн)[24].
  • «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы
  • «Сталинградты обороналаған өсөн» миҙалы
  • «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы
  • «Берлинды алған өсөн» миҙалы[25]
  • «Варшаваны азат иткән өсөн» миҙалы
  • «Совет Армияһына һәм Флотына 30 йыл» миҙалы
  • «Мәскәүҙең 800 йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы

Сит ил наградалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Грюнвальд тәреһе» Польша Халыҡ Республикаһы ордены (1945)
  • «Одра, Ниса һәм Балтика өсөн» Польша Халыҡ Республикаһы миҙалы (1945)
  • «Варшава өсөн 1939-1945» Польша Халыҡ Республикаһы миҙалы (1945)

Юғары Баш Командование бойороҡтары (рәхмәттәре)[26]

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шәхси тормошо

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Василий Сталин 4 тапҡыр өйләнгән, үҙенең дүрт балаһы булған[27][28][29].

Тышҡы рәсемдәр
С женой Екатериной Тимошенко.
  • Беренсе ҡатыны - Галина Александровна Бурдонская (1921-1990), Кремль гаражы инженерының (башҡа мәғлүмәттәр буйынса - чекист) ҡыҙы, әсир Наполеон офицерының бүләсәре. Никах 1940 йылда теркәлгән, 1944 йылға тиклем оҙайтылған, ләкин рәсми рәүештә айырылышыу теркәлмәгән.
    • Улы - Александр Бурдонский (1941-2017), театр режиссёры, Рәсәйҙең халыҡ артисы.
    • Ҡыҙы - Надежда Сталина (1943-1999). Мәскәү Художество академияһында мәктәп-студияла Олег Ефремовта уҡыған. «Һөнәри яраҡһыҙлыҡ өсөн» бүленгән. Уның һүҙҙәренсә, ысын сәбәп ректор Вениамин Радомысленскийҙың сәйәси һаҡлығы булған. Грузияла (Тауҙа), һуңынан Мәскәүҙә йәшәй. Александр Александрович Фадеевта кейәүҙә (1936-1993) - билдәле совет яҙыусыһы, СССР Яҙыусылар союзы секретары Александр Фадеевтың тәрбиәгә алынған улы була.
      • Ейәнсәре - Анастасия Сталина (ырыуы). 1977)[27].
Тышҡы рәсемдәр
Могила Сталиных на Новодевичьем кладбище.
  • Икенсе ҡатыны - Екатерина Семёновна Тимошенко (21.12.1923 - 12.06.1988), Советтар Союзы маршалы Семён Тимошенконың ҡыҙы, никах 1946 йылдан 1949 йылға тиклем дауам иткән.
    • Ҡыҙы - Светлана (05.7.1947 - 16.01.1990).
    • Улы - Василий Сталин (30.09.1949 - 12.11.1972). Наркотиктан иҫергән килеш үҙ-үҙенә ҡул һалған[30].
  • Өсөнсө ҡатыны - Капитолина Георгиевна Васильева (1918-2006)[17][31]), спортсы, йөҙөү буйынса СССР чемпионы. Никах 1949 йылдан 1953 йылға тиклем дауам иткән[32]. Капитолинаның беренсе никахынан тыуған ҡыҙы Лина Васильеваны Василий Сталин тәрбиәгә ала, шуға күрә Джугашвили фамилияһын йөрөтә[33].
  • Дүртенсе ҡатыны - Мария Игнатьевна Нусберг (тыумыштан Шевергина) (1930-2002), шәфҡәт туташы. Никах 1962 йылдың 11 ғинуарында теркәлгән[15]. Кейәүгә сыҡҡас, Джугашвилиҙың фамилияһын ала. Беренсе никахтан Марияның ҡыҙҙары Людмила менән Татьяна Сталин тарафынан тәрбиәгә алына; кейәүгә сыҡҡас, Джугашвили фамилияһын һаҡлап ҡалалар.

Кинола кәүҙәләнеше

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • 1983 — «Красный монарх», Василий Сталин ролендә — Дэвид Трелфолл
  • 1991 — «Мой лучший друг — генерал Василий, сын Иосифа», Василий Сталин ролендә — актёр Владимир Александрович Стеклов.
  • 1992 — «Сталин», ролдә Станислав Юрьевич Стрелков.
  • 2004 — «Московская сага», ролдә Сергей Витальевич Безруков.
  • 2004 — «Воры и проститутки. Приз — полёт в космос», ролдә Евгений Крайнов.
  • 2005 — «Александровский сад», ролдә Андрей Германович Гусев.
  • 2005 — «Звезда эпохи», ролдә Илья Юрьевич Древнов.
  • 2006 — «Сталин. Live», ролдә Павел Эльфридович Ващилин
  • 2008 — «Охота на Берию», ролдә Андрей Германович Гусев.
  • 2009 — «Вольф Мессинг: видевший сквозь время», ролдә Георгий Тесля-Герасимов.
  • 2012 — «Хоккейные игры», ролдә Александр Печенин.
  • 2012 — «МУР», ролдә Андрей Германович Гусев.
  • 2013 — «Сын отца народов», ролдә Гела Месхи.
  • 2013 — «Тальянка», ролдә Павел Деревянко.
  • 2015 — «Власик. Тень Сталина», ролдә Егор Клинаев (бала сағы), Павел Ващилин.
  • 2017 — «Смерть Сталина», ролдә Руперт Френд.
  • 2018 — «Светлана», ролдә Сергей Колос.

Документаль фильмдар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мемуарҙары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Василий Сталин. «От отца не отрекаюсь!». Запрещённые мемуары сына Вождя. — М.: Яуза-пресс, 2016. — 240 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-9955-0847-2.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 Непомнящий Н. Н. 100 великих тайн советской эпохи. В послевоенное время. Последний вираж лётчика Сталина. — М.: Вече, 2011. — С. 340—343. — ISBN 978-5-9533-6008-1
  2. ↑ 2,0 2,1 Зенькович Н. А. Тайны ушедшего века-3. Лжесвидетельства. Фальсификации. Компромат. 2016 йыл 4 март архивланған. — М.: Олма-Пресс, 1999. — (Досье) — ISBN 5-224-00301-6
  3. ↑ 3,0 3,1 [http://airaces.narod.ru/all6/stalin_v.htm Василий Сталин — советский военный лётчик — Красные соколы. Русские авиаторы лётчики-асы 1914—1953
  4. ↑ [http://www.rummuseum.ru/lib_s/serge13.php Артём Сергеев, Екатерина Глушик
  5. ↑ [http://www.podvignaroda.ru/?n=19240348 Общедоступный электронный банк документов 'Подвиг народа'
  6. ↑ Социализм с человеческим отцом (Журнал «Коммерсантъ Власть», № 31 (735), 13.08.2007)
  7. ↑ Брезкун С. Т. «Берлинский бой» Василия Сталина. Интриги и необоснованные измышления не могут заслонить героизм сына отца народов. // «Независимое военное обозрение». — 2015, 3 июля.
  8. ↑ Артём Сергеев. Беседы о Сталине
  9. ↑ Косенко И. Н. Тайна «авиационного дела». // Военно-исторический журнал. — 1994. — № 6, 8.
  10. ↑ История отеля «Советский». Дата обращения: 27 февраль 2008. Архивировано из оригинала 21 октябрь 2013 года. 2013 йыл 21 октябрь архивланған.
  11. ↑ Глава 14. Набираюсь опыта 2019 йыл 24 июль архивланған. // Микоян С. А. «Мы — дети войны. Воспоминания военного лётчика-испытателя». — М.: Яуза, Эксмо, 2006, ISBN 5-699-18874-6
  12. ↑ К нему во Владимирскую тюрьму приезжали по очереди все три жены. Раз была Бурдонская, несколько раз Тимошенко, дольше других ездила Васильева.
  13. ↑ 13,0 13,1 Колесник А. Н. Взлёт и падение Василия Сталина. // Военно-исторический журнал. — 1988. — № 2. — С.65-69.
  14. ↑ Александр Шелепин (1918-1994) | Интервью 1993 года. Дата обращения: 9 ғинуар 2020.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Литвин А. В. «Дело Флигера». Казанская ссылка Василия Сталина. // «Родина». — 2003. — № 2. — С.41-43.
  16. ↑ Василий младший: сын отца народов
  17. ↑ 17,0 17,1 Капитолина Васильева: «Сын за отца не в ответе». Беседа с женой Василия Сталина // stoletie.ru, 2 июля 2010
  18. ↑ Сталин (Джугашвили) Василий Иосифович // tatar.museum.ru. Дата обращения: 27 февраль 2008. Архивировано из оригинала 13 август 2007 года. 2007 йыл 13 август архивланған.
  19. ↑ Все женщины Василия Сталина 2016 йыл 1 март архивланған. // telegrafua.com
  20. ↑ Ромео и Кузнечик служили под командованием Василия Сталина // leonid-bykov.ru
  21. ↑ Наградные документы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында (архив материалдары: ЦАМО, ф. 33, оп. 690155, д. 3934)
  22. ↑ Наградные документы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында (архив материалдары: ЦАМО, ф. 33, оп. 690155, д. 3934)
  23. ↑ Наградные документы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында (архив материалдары: ЦАМО, ф. 33, оп. 690155, д. 3934)
  24. ↑ Награждён в соответствии с Указом Президиума Верховного Совета СССР от 04.06.1944 «О награждении орденами и медалями за выслугу лет в Красной Армии»
  25. ↑ Наградные документы «Халыҡ батырлығы» мәғлүмәт электрон базаһында (архив материалдары: ЦАМО, ф. 33, оп. 690155, д. 3934)
  26. ↑ Приказы Верховного Главнокомандующего в период Великой Отечественной войны Советского Союза. Сборник. — М.: Воениздат, 1975.
  27. ↑ 27,0 27,1 Все женщины Василия Сталина. Он всегда усыновлял и удочерял детей своих сожительниц 2016 йыл 1 март архивланған. // Киевский телеграф
  28. ↑ Сергей Дроздов. Василий Сталин. Сын, ответивший за отца. Ч. 28. Женщины в его жизни // Проза.ру, 3 сентября 2010 г.
  29. ↑ Родственники Иосифа Сталина // Хронос
  30. ↑ Трудная дочь маршала Тимошенко 2016 йыл 21 август архивланған. // Киевский телеграф
  31. ↑ Васильева Капитолина Георгиевна (1918—2006)
  32. ↑ Васильева Капитолина Георгиевна (1918—2006) 2013 йыл 21 октябрь архивланған. // Sport-necropol.ru
  33. ↑ Биография Капитолины Васильевой // Ussr-swimming.ru

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Аллилуев В. С. Хроника одной семьи: Аллилуевы-Сталин. — М.: «Молодая гвардия», 2002. — 338 с. — 5000 экз. — ISBN 5-235-02245-9
  • Ҡалып:Книга:Комдивы т2
  • Васильева К. «Сын за отца не в ответе». Беседа с женой Василия Сталина. / Беседовал Сергей Рыков[1]
  • Володарский Э. Я. Василий Сталин, сын вождя. — М.: ПРОЗАиК, 2012. — 320 с. — 5000 экз. — ISBN 978-5-91631-173-0
  • Горбачёв А. Н. 10000 генералов страны: Краткий биобиблиографический справочник. — 5 изд. — М.: Infogans, 2017.
  • Грибанов С. В. Царевич Сталин. — М.: Гиндукуш, 1992. — 32 с. — Серия: «Тайны Кремлёвского двора», вып. 1. — 100 000 экз. — ISBN 5-85850-005-6
  • Зенкович Н. А. Тайны ушедшего века. Лжесвидетельства. Фальсификации. Компромат. — М.: Олма-Пресс, 2004. — 672 с. — 3000 экз. — ISBN 5-224-04540-1
  • Полянский В. 10 лет с Василием Сталиным. — Тверь: Викант, 1995. — 156 с. — ISBN 5-900886-01-8
  • Артём Сергеев, Екатерина Глушик. Беседы о Сталине. — М.: Крымский мост-9Д, 2006. — 192 с. — (Сталин: Первоисточники). — 5000 экз. — ISBN 5-89747-067-7.
  • Артём Сергеев, Екатерина Глушик. Как жил, работал и воспитывал детей И. В. Сталин. Свидетельства очевидца. — М.: Крымский мост-9Д, НТЦ "Форум", 2011. — 288 с. — (Сталин: Первоисточники). — 2000 экз. — ISBN 978-5-89747-062-4.
  • Соколов Б. В. Василий Сталин. Сын «отца народов». — М.: АСТ-ПРЕСС КНИГА, 2004. — 368 с.: 8 л. ил. — (Историческое расследование). — 7000 экз. — ISBN 5-462-00126-6
  • Сухомлинов А. В. Василий, сын вождя. — М.: Коллекция «Совершенно секретно», 2001. — 416 с., 24 л. ил. на вкл. — 5000 экз. — ISBN 5-89048-089-8
  • Смыслов О. С. Василий Сталин. Заложник имени. — М.: Вече, 2003. — 464 с., илл. (16 с.) — (Досье без ретуши). — 7000 экз. — ISBN 5-94538-329-5
  • Кеворков В. Исповедь перед казнью. — М.: Совершенно секретно, 2006. — 255 с. — 2000 экз. — ISBN 5-89048-159-2.
  • Микоян С. А. Мы — дети войны 2019 йыл 24 июль архивланған.. — М.: Яуза, Эксмо, 2006. — ISBN 5-699-18874-6

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
commons: Василий Сталин Викимилектә
n: Василий Сталин Викияңылыҡтарҙа
  1. ↑ Интервью с Капитолиной Васильевой
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Сталин_Василий_Иосифович&oldid=1271825» битенән алынған