Сталин Иосиф Виссарионович

Иосиф Виссарионович Сталин Иосиф Виссарионович Джугашвили груз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი
1-й СССР Министрҙар Советы председателе
19 март 1946 — 5 март 1953
Алдан килеүсе:	Вазифа раҫланған; СССР Халыҡ Комиссарҙары Советы председателе
Дауамсы:	Георгий Максимилианович Маленков
1-й СССР Ҡораллы Көстәре Халыҡ комиссары
25 февраль 1946 — 3 март 1947
Алдан килеүсе:	Вазифа раҫланған; СССР-ҙың Оборона Халыҡ комиссары
Дауамсы:	Николай Александрович Булганин
15 март 1946 — СССР Ҡораллы Көстәре министры
3-й СССР Оборона Халыҡ комиссары
19 июль 1941 — 25 февраль 1946
Алдан килеүсе:	Семён Константинович Тимошенко
Дауамсы:	Вазифа бөтөрөлә; СССР Оборона Халыҡ комиссары
4-й СССР Халыҡ комиссарҙары Советы председателе
6 май 1941 — 15 март 1946
Алдан килеүсе:	Вячеслав Михайлович Молотов
Дауамсы:	Вазифа бөтөрөлә; СССР Халыҡ комиссарҙары Советы председателе
1-й РСФСР эшсе-крәҫтиәндәр инспекцияһы Халыҡ комиссары
24 февраль 1920 — 25 апрель 1922
Алдан килеүсе:	Вазифа раҫлана; РСФСР дәүләт контроле халыҡ комиссары
Дауамсы:	Александр Дмитриевич Цюрупа
2-й РСФСР дәүләт контроле халыҡ комиссары
30 март 1919 — 7 февраль 1920
Алдан килеүсе:	Ландер, Карл Иванович
Дауамсы:	Вазифа бөтөрөлә; РСФСР эшсе-крәҫтиәндәр инспекцияһы Халыҡ комиссары
1-й РСФСР милләт эштәре буйынса Халыҡ комиссары
26 октябрь (8 ноябрь) 1917 — 7 июль 1923
Алдан килеүсе:	Вазифа бөтөрөлә
Дауамсы:	Вазифа бөтөрөлә
1-й ЦК ВКП(б) Генераль секретары
3 апрель 1922 — 10 февраль 1934
Алдан килеүсе:	Вазифа булдырыла
Дауамсы:	Вазифа бөтөрөлә
Дине:	атеизм һәм отречение от католицизма[d]
Тыуған:	21 декабрь 1879({{padleft:1879|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:21|2|0}}) Гори, Тифлисс губернаһы, Рәсәй империяһы
Үлгән:	5 март 1953({{padleft:1953|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) (73 йәш) Волынское, Кунцев районы, Мәскәү өлкәһе, СССР
Ерләнгән:	В. И. Ленина һәм И. В. Сталин мавзолейы (1953—1961); Кремль стенаһында некрополь (1961)
Династия:	род Сталина[d]
Исеме:	груз. იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი
Атаһы:	Виссарион Иванович Джугашвили
Әсәһе:	Екатерина Георгиевна Геладзе
Ҡатыны:	Сванидзе Екатерина Семёновна (1904—1907) Аллилуева Надежда Сергеевна (1919—1932)
Балалары:	улдары: Яков (1907—1943) и Василий (1921-1962) дочь: Светлана (1926—2011) приёмный сын: Артём (1921-2008)
Партия:	КПСС (1898—1953)
Белеме:	Тбилиси дини семинарияһы Горийское духовное училище[d]
Хәрби хеҙмәте
Хеҙмәт иткән йылдары:	1918—1922 1941—1953
Принадлежность:	РСФСР СССР
Ғәскәр төрө:	Эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл армияһы
Звание:	Ҡалып:СССР, Генералиссимус
Командовал:	РВСР ағзаһы (1918—1922) Төньяҡ Кавказ хәрби округы (1918) Көньяҡ фронта хәрби революцион советы председателе (1918) СССР Ҡораллы Көстәренң Главнокомандующийы (1941 йылдан) СССР)
Сражения:	Рәсәйҙә Граждандар һуғышы, Мәскәү өсөн ҡаты һуғыш[d], Беренсе донъя һуғышы, Икенсе бөтә донъя һуғышы, Совет-поляк һуғышы һәм Бөйөк Ватан һуғышы
Автограф:
Наградалары:	Ҡалып:Медаль 25 лет Монгольской Народной Революции Ҡалып:Чехословацкий Военный крест 1939 (дважды)

Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин (ысын фамилияһы — Джугашви́ли, груз. იოსებ ჯუღაშვილი; 6 [18] декабрь 1878 (рәсми мәғлүмәт буйынса 9 (21) декабрь 1879(18791221)), Гори, Тифлис губернаһы, Рәсәй империяһы — 5 март 1953, Волынское, Кунцев районы, Мәскәү өлкәһе, СССР) Рәсәй империяһы — революционер, совет сәйәси, дәүләт, хәрби һәм партия эшмәкәре; Халыҡ-ара коммунистик һәм эшселәр хәрәкәте эшмәкәре, марксисм-ленинизмдың теоретигы һәм пропагандисы.

Сталин йәшәгән осорҙа уның 1934 йылға тиклем яҙылған әҫәрҙәре 13 томда нәшер ителә. 1920 йылдарҙың аҙағынан 1953 йылда үлгәнгә тиклем СССР-ҙың алыштырғыһыҙ етәксеһе.

Сталин хакимлек иткән дәүерҙә СССР һәм донъя тарихында мөһим ваҡығалар була: индустриалләштереү, коллективлаштырыу, кулакты юҡҡа сығарыу, ҙур террор, репрессиялар, халыҡтарҙы депортациялау, ГУЛаг лагерҙары булдырыу, 1932—1933 йылдарҙағы аслыҡ, Финляндияға баҫып инеү, СССР-ҙы Милләттәр Лигаһынан сығарыу, Ҡыҙыл Армияла репрессиялар, Икенсе донъя һуғышы, Көнбайыш Европа һәм Көнсығыш Азия илдәрендә социалистик ҡоролош төҙөү, шәхес культы, тоталитаризм диктатураһы, совет атом бомбаһын эшләү, һалҡын һуғыш башланыу.

Һаналған ваҡиғалар буйынса йәмғиәт фекере төрлөлөгө һәм күп осраҡта ҡапма-ҡаршылығы менән айырыла.

Һылтанмалар

• Калашников Ю. В. Сталин Иосиф Виссарионович // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.