Ҡупшыҡайҙар

Ҡупшыҡайҙар
Черноголовый щегол Американский чиж Чиж Обыкновенная зеленушка
Фәнни классификация
Батшалыҡ: Хайуандар Тип: Хордалылар Класс: Ҡоштар Отряд: Турғай һымаҡтар Подотряд: Һайраусы турғайҙар Ғаилә: Алаҡас турғай һымаҡтар Ырыу: Ҡупшыҡайҙар
Латинса исеме
Carduelis Brisson, 1760
ITIS 179225 NCBI 36252

Көйәҙ турғайҙар, ҡупшыҡайҙар, һылыуҡас турғайҙар — Европала, Азияның көньяғында һәм Төньяҡ Африкала йәшәй торған, аҡ, ҡара, көрән-ҡыҙыл, аҡһыл-көрән һәм һары төҫтәр ҡатыш ала булған һайраусы турғайҙар ырыуы.

Ағас һәм ҡыуаҡтарҙа, яр буйындағы үләнле әрәмәлектә оялайҙар. Баҡсалардҙа һәм парктарҙа йәшәйҙәр. күсмә ҡоштар. Һары башлы кәрлә турғай йыл дауамында йәшәй. Һоро, ҡоңғорт, йәшкелт-һары төҫтә булалар. Кескенә башлы, нескә тура суҡышлы. Ҡанаттары төрлө ҙурлыҡта. Түңәрәкләнеп килгән йә иһә киртләч ҡойроҡло. Әрәмә сыпсыҡтары йәшерен тормош алып бара, уларҙы һайрауҙары буйынса, фәҡәт оялау һәм бала сығарыу ваҡытында ғына күрергә мөмкин. Әлеге ҡоштарҙың оялары яһалыуы һәм урынашуы буйынса күп төрлө. Күбеһенсә — асыҡ, каса һымаҡ. Ерҙән бейек түгел — ағас һәм ҡыуаҡлыҡтарҙың ҡыуыш кәүсәһендә (әрәмә турғайы) йәки оҙон үлән һабаҡтары араһында (ҡамыш турғайы) урынлашалар. Ҡарағай турғайы ер өҫтөндәге ояларын эргәһенән керә торған ҡыуыш формаһында яһайҙар. 4—7 йомортҡа һалалар. Ҡамыш һәм ҡарағай турғайҙары бары тик хайуан аҙыҡтары: бөжәктәр һәм уларҙың личинкалары, үрмәксе һымаҡтар, ваҡ моллюсклар менән, ә ҡалғандары еләк һәм ваҡ сүп үлән орлоҡтары менән туҡланалар. Зарарлы бөжәктәрҙе юҡ итәләр. Август аҙағында әрәмә турғайҙары ҡышлау өсөн осоп китә башлайҙар.

Сығанаҡ

• Татар энциклопедияһы. — Ҡазан, 2008 2013 йыл 7 декабрь архивланған. (тат.)

Әҙәбиәт

• Терминологический словарь по зоологии. Русско-башкирский и башкирско-русский (Т. Г. Баишев, 1952)