Эстәлеккә күсергә

Ивангород: өлгөләр араһындағы айырма

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"Ивангород" битен тәржемә итеп төҙөлгән
(айырмалар юҡ)

13:16, 21 ноябрь 2020 өлгөһө

Ивангород[1][2][3][4] (Ивангород[5], Ивангород[6], Иван-Ҡала[7], Иван-ҡала[8], эст. Jaanilinn) — Рәсәйҙең төньяҡ-көнбайышындағы ҡала, Ленинград өлкәһенең Кингисепп муниципаль районы составына инә, Ивангород ҡала биләмәһенең административ үҙәге.

Географияһы

Ҡала Нарва йылғаһының уң (көнсығыш) ярында эстон ҡалаһы Нарва ҡаршыһында, Санкт-петьербургтан көнбайышҡа табан 147 км алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

1470 йыл — йылъяҙмала беренсе тапҡыр Нарова йылғаһы буйында Яңы Ауыл тип телгә алына — буласаҡ Ивангород[9].

1473 йылда 1-се Псков йылъяҙмаларында посадниктар һәм баярҙарҙы телгә алына, улар «Нароваға Яңы ауылға» ебәрелә. Тарихсы . В. Косточкин фекере буйынса «Ошо ауылдан һуңынан Ивангород үҫеп сыға»[10].

Ҡәлғәгә күренеш
(«Сытиндың хәрби энциклопедияһында» сыҡҡан «Иван-Город» мәҡәләһенән һүрәт)

Ивангородҡа 1492 йылдың яҙында ойошторолған Ивангородҡа Мәскәү кенәзе Иван III Васильевич нигеҙ һала һәм уның хөрмәтенә атала[11].

Ҡала өсөн Рәсәй иҡтисады һәм мәҙәни үҫеше өсөн уңайлы булған урын һайлана. Балтик диңгеҙе аша сит илдәр контроленән бойондороҡһоҙ сауҙа алып барыу мөмкинлеген ала. Ҡала Рәсәй дәүләтенең беренсе диңгеҙ порты һәм бер үк ваҡытта Балтикала беренсе ҡәлғә булырға тейеш[12].

1492 йылда нигеҙ һалынған түәге ҡәлғәне 1496 йылда ҡамаған шведтар емерә. Бынан һуң уны рустар тергеҙә һәм киңәйтә. Ивангород ҡәлғәһе ҡеүәтле таш диуарҙары һәм башнялары менән — беренсе рус оборона ҡоролмаһы.

1565 йылда батша Иван Грозный Рус дәүләтен опричнина һәм земщиналарға бүлгәндә , Ивангород һуңғыһы составына инә[13][14].

XVI быуатта Ивангород бер нисә тапҡыр немецтар, поляктар һәм шведтар һөжүменә дусар була. 1581—1590 йылдарҙа шведтар ҡулында була. 1590 йылда Ивангород янында шведтарҙы воевода Дмитрий Хворостинин ҡыйрата, һәм ҡала буйынса Тявзин тыныслыҡ килешеүе буйынса Рус дәүләтенә күсә. Әммә 1612—1704 йылдарҙа (Рәсәйҙә швед интервенцияһы һөҙөмтәһендә) Ивангород яңынан шведтар власы аҫтында була. 1704 йылда Төньяҡ һуғыш барышында рус ғәскәрҙәре яулап ала

Төньяҡ һуғыш тамамланғандан һуң Ивангород ҡәлғәһенең яйлап хәрби әһәмиәте юҡҡа сыға. Ҡала үҙаллы тораҡ пункт статусын юғалта һәм Нарваның форштады булып һанала. 1708 йылда батша Петр I яңы административ бүленеш индерелә, уға ярашлы, Төньяҡ-Көнбайыш ҡалалары, шул иҫәптән нарва менән Ивангород, Ингерманланд губернаһына эләгә, 1710 йылда Санкт-Петербург тип атала[15].

XIX һәм XX быуаттың беренсе яртыһында Нарваның «Иван яҡтары» булараҡ документтарҙа телгә алына.

1917 йылдың ноябренән 1919 йылдың майына тиклем Ивангород Совет Рәсәйе составына инә[16][17][18][19]. 1919 йылда Ивангород һәм уның тирә яҡтары Эстония территорияһына ҡушыла, был 1919 йылдың 19 майында ҡабул ителгән «Эстонияның үҙаллылығы һәм бойондороҡһоҙлоғо тураһындағы ойоштороу йыйылышы декларацияһында» сағыла [20].

1920 йылда Рәсәй менән Эстония араһындағы Совет тыныслыҡ килешеүе шарттарына ярашлы[21], Ивангород, Нарва өлөшө булараҡ, Эстония составында ҡала.

1940 йылда Эстония СССР-ға ҡушылғандан һуң ҡала Эстония ССР-ы административ сиктәрендә тороп ҡала. 1941 йылдан 1944 йылға тиклем нацист Германияһы оккупацияһы аҫтында була, Остланд рейхскомиссариаты хакимиәтенә буйһона.

1947 йылдың 20 декабрендә Ивангород эшселәр ҡасабаһы булараҡ теркәлә, ә 1954 йылдың 28 октябрендә РСФСР Юғары Советы Президиумы Указы менән эшселәр ҡасабаһы район ҡарамағындағы ҡала тип үҙгәртелә. 1992 йылдың 17 февралендә Рәсәй Федерацияһы Юғары Советы Президиумы Указы менән Ивангород өлкә буйһоноуындағы ҡала була. 2006 йылдың 1 ғинуарынан Ивангород Кингисепп районы составына ҡала биләмәһе булып инә.

Мәғариф һәм фән

Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-LEN' not found.Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-LEN' not found.2016 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халҡы буйынса ҡала 914 Рәсәй Федерацияһының 1112[22] ҡалаһы араһында [23] 375-се урында була

2019 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны буйынса ҡала Рәсәй Федерацияһының 1115 ҡалаһы араһында 931-се урында тора.

2010 йыл халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса Ивангород ҡала биләмәһенең милли составы:

Иҡтисады

Иҫтәлекле урындары

Ивангород ҡәлғәһенә күренеш
Нарва һәм Ивангород ҡалалары араһында Нарва йылғаһы аша күпер
Парусинкала Троица сиркәүе
Ивангород тимер юл вокзалы биналары комплексы

Ҡаланың төп сәнәғәт предприятиелары — ҡаҙанлыҡ-ярҙамсы ҡоролмалары һәм торба үткәргестәр заводы, етен-сүс фабрикаһы. Нарва ГЭС-ы. 2010 йылдың декабрендә ҡалала Корея автомобилдәре өсөн электр бүлеү системалары етештереү буйынса завод асыла[24].

Парусинка н троица сиркәүе Живоначальный

Ивангородта сик аша үтеү өсөн өс пропуск пункты бар

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Юғары уҡыу йорттары

Санкт-Петербург аэрокосмик приборҙар төҙөң дәүләт университетының Ивангород гуманитар-техник институты ( филиал)

  • МАПП (пропуск пункты автомобиль яҡлы) Ивангород. 1993 йылдан алып эшләй башлай. Тәүлегенә 24 сәғәт асылды. Бәлки н киҫешкән сиктә автомобилдәрен, йәйәү һәм велосипедта. Сик аша йәйәүлеләр һәм велосипедсылар йәйәүлеләр ппц күсә. Таможня контроле линиялары асыу өсөн автомобиль күсеп пошлинаһыҙ сауҙа магазин — магазин ябылы

Иҫкәрмәләр

Архитектура һәйкәлдәре
  • Ивангород ҡәлғәһе
  • XIX быуат Пантелеев йортта (унда хәҙер ҡала картиналар галереяһы урынлашҡан)
  • Батша таможняһы бина — Ҡыҙыл йорт (хәҙер унда музей урынлашҡан)
  • таш-һарыҡташ «йөрәген асты» (Сәтләүек юлына баҫыу ситендә урынлашҡан горка буйынса)
  • һыу каналы Нарва ГЭС (оҙонлоғо метр 2123,8)
  • часовня кампергольм утрауҙары
  • районда «Парусинка»

Эстония менән сиге

Ивангород сик буйы зонаһында урынлашҡан[25].

Рәсәй һәм Эстония араһында дәүләт сиге Нарва йылғаһы буйлап үтә

  • МАПП (пропуск пункты автомобиль яҡлы) Ивангород. 1993 йылдан алып эшләй башлай. Тәүлегенә 24 сәғәт асылды. Бәлки н киҫешкән сиктә автомобилдәрен, йәйәү һәм велосипедта. Сик аша йәйәүлеләр һәм велосипедсылар йәйәүлеләр ппц күсә. Таможня контроле линиялары асыу өсөн автомобиль күсеп пошлинаһыҙ сауҙа магазин — магазин ябылып, йәйәүлеләр өсөн ППЦ. Автомобиль сиктә ашырыу буйынса күсеү-дуҫлыҡ күпере йәйәүлеләр, 1960 йылда төҙөлгән, һуңғы йылдарҙа капиталь ремонт һәм[26]. Сиратта рәсәй менән нисек барлыҡҡа килә, һәм шуның менән бәйле, эстония яғына ла, был йылға аша автомобиль күперен берҙән - Нарва.
  • ППП (йәйәүлеләр пропуск пункты) «Парусинка». Йылға үҙәнендә урынлашҡан иҫке нарва йәйәүлеләр ярым терәү. Тик уның паспорт буйынса рәсәй һәм эстония хужаларына күсенергә рөхсәт өсөн, шул иҫәптән «негражданин» — при уларға тауар шарттар булмауы, яҙманың формаһында декларацияны мотлаҡ тейеш. 2017 йылда реконструкциялана пункты пропуск бирә, һөҙөмтәлә уның үткәреү һәләте 5 тапҡырға арта[27][28][29]
  • Тимер юл станцияһы пункты пропуск Ивангород-Нарва[30].

Әҙәбиәт

  • Национальный состав и владение языками, гражданство населения Ленинградской области. Часть 1. / Никифоров О. Н.. — Итоги Всероссийской переписи населения 2010. Статистический сборник. — СПб: Петростат, 2013. — 266 с. Архивная копия от 23 августа 2017 на Wayback Machine
  • «Михайлов день 1-й» — журнал исторической России, Ямбург, 2005 г. , издание Воинского братства во имя св. Архистратига Божия Михаила, ISBN 5-93066-048-4
  • «Чудское озеро и верховье реки Наровы», академик Г. П. Гельмерсен., Приложение к VII-му тому записок Императорской Академии Наук. № 2, СПб, 1865

Һылтанмалар

  1. ↑ Ивангород // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  2. ↑ Орфографический словарь русского языка // Орфографический академический ресурс «АКАДЕМОС» / Институт русского языка им. В. В. Виноградова Российской академии наук.
  3. ↑ Словарь географических названий СССР/ГУКГ, ЦНИИГАиК 2-е изд., перераб. и доn. М., Недра, 1983. 296 с., стр. 90
  4. ↑ Е. М. Поспелов Географические названия России: топонимический словарь: более 4000 единиц. — М.: АСТ: Астрель, 2008. — 523, ISBN 978-5-271-20728-0, стр. 199.
  5. ↑ Этимологический словарь русского языка Макса Фасмера, статья «Иван»
  6. ↑ Агеенко Ф. Л. Словарь собственных имён русского языка. Ударение. Произношение. Словоизменение: Более 38 000 словарных единиц. — М.: ООО "Издательство «Мир и Образование», 2010. — 880 с. ISBN 978-5-94666-588-9, стр. 301
  7. ↑ Иван-Город // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.
  8. ↑ Иван-город, историческое название // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  9. ↑ Шарымов А. М. Предыстория Санкт-Петербурга. 1703 год. — СПб.: Журнал «Нева», 2004. — С. 130. — 784 с. — ISBN 5-87516-044-6.
  10. ↑ Косточкин В. В. Крепость Ивангород // Материалы и исследования по археологии СССР. — М., 1952. — № 31.
  11. ↑ Полное собрание русских летописей. — М; Л., 1949. — Т. 18. — С. 276.
  12. ↑ Алексеев Ю. Г. Государь всея Руси. — Новосибирск: Наука, 1991. — С. 182—183. — (Страницы истории нашей Родины). ISBN 5-02-029736-4.
  13. ↑ Сторожев В. Н. Земщина // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  14. ↑ Земщина // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  15. ↑ Малые города России. Ивангород
  16. ↑ Советская военная энциклопедия: в 8 тт. / Под ред. А. А. Гречко. — М.: Воениздат, 1976—1980. — Т. 3. — С. 483.
  17. ↑ Черепанов А. И. Под Псковом и Нарвой. — М.: Воениздат, 1956.
  18. ↑ Воробьёва Л. М. Прибалтика на разломах международного соперничества. — М.: ФИВ, 2013. — С. 437.
  19. ↑ Коченовский О. Нарва: Градостроительное развитие и архитектура. — Таллин: Валгус, 1991. — С. 192—193.
  20. ↑ Гряэин И. Н., Руус М. П. Юридическая дата рождения Эстонской Демократической Республики: (теоретическая постановка проблемы) // Учёные записки Тартуского гос. ун-та. — Тарту, 1989. — Вып. 847: Теоретические проблемы истории права, Труды по правоведению, STUDIA IURIDICA II (рус.)
  21. ↑ Приложение к Тартускому мирному договору. Граница Эстонской Демократической Республики и РСФСР.
  22. ↑ с учётом городов Крыма
  23. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года. Таблица «31. Численность населения городов и пгт по федеральным округам и субъектам Российской Федерации на 1 января 2016 года». RAR-архив (1,0 Mб)
  24. ↑ Новое предприятие автокомпонентов появилось в Ленинградской области // Российская газета, 21.12.2010  (Тикшерелеү көнө: 25 декабрь 2010)
  25. ↑ Приказы ФСБ об установлении пограничной зоны
  26. ↑ В 2013 г. ФГКУ Росгранстрой приступит к реконструкции МАПП Ивангород и ППП Парусинка. | Новости | ФГКУ Росгранстрой. Дата обращения: 14 февраль 2013. Архивировано 15 февраль 2013 года.
  27. ↑ 1 ноября после реконструкции открыт двусторонний постоянный пешеходный пункт пропуска Ивангород | Министерство транспорта Российской Федерации
  28. ↑ Спутник. Нарвский погранпункт «Парусинка» работает только для граждан РФ и Эстонии 6.11.2017
  29. ↑ Нарвская газета. За два дня границу на «Парусинке» пересекли более тысячи человек.10.11.2017
  30. ↑ Железнодорожная станция Ивангород-Нарвский — просмотр информации и фотографий. Дата обращения: 14 февраль 2013. Архивировано 15 февраль 2013 года.
  • Ивангородская крепость
  • Нарва
  • Храм Успения Пресвятой Богородицы
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ивангород&oldid=988159» битенән алынған