Эстәлеккә күсергә

Джо Байден

Һылтанмаларҙы төҙәтергә
Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
(Байден, Джо битенән йүнәлтелде)
Джо Байден
ингл. Joe Biden
Джо Байден
Флаг
Флаг
 46-сы АҠШ президенты
Флаг
Флаг
 20 ғинуар 2021 алып
Вице-президент: Камала Харрис
Алдан килеүсе: Дональд Трамп
 
Дине: католицизм
Тыуған: 20 ноябрь 1942 йыл
АҠШ, Скрантон (Пенсильвания)
Династия: Семья Джо Байдена[d][1]
Исеме: ингл. Joseph Robinette Biden Jr.
Атаһы: Джозеф Робинетт Байден-өлкән
Әсәһе: Кэтрин Юджиния Финнеган
Ҡатыны: Нелия Хантер (1966—1972; вафат булған)
Джилл Джейкобс (1977 йылдан)
Балалары: Джозеф Бо, Хантер, Наоми, Эшли
Партия: Демократик партия
Белеме: Делавэр университеты
Сиракуза университеты
Ғилми дәрәжәһе: хоҡуҡ докторы[d][2] һәм бакалавр искусств[d][3]
Эшмәкәрлеге: сәйәсмән, юрист
 
Сайт: Biden.Senate.gov
 
Автограф:
 
Наградалары:
Ҡалып:Айырылып торған Азатлыҡ Президент Миҙалы Ҡалып:Эллис утрауының Маҡтаулы миҙалы Ҡалып:I дәрәжәле Мәрйәм ере Тәре ордены
Ҡалып:2-се дәрәжәле Пакистан ордены Ҡалып:Изге Георгий исемендәге Еңеү ордены Ҡалып:Гранд-офицер Өс йондоҙ ордены
Медаль обязательств Ирака
Азатлыҡ ордены (Украина)
Азатлыҡ ордены (Украина)

Джозеф Робинетт Байден-кесе (кинйә) (ингл. Joseph Biden Robinette, Jr.; тыу. 20 ноябрь 1942, Скрантон, Пенсильвания, АҠШ) — Америка дәүләт һәм сәйәсәт эшмәкәре, Демократик партия ағзаһы. 2021 йылдың 20 ғинуарынан Америка Ҡушма Штаттарының ғәмәлдәге президенты[4].

Быға тиклем — 47-се вице-президент (2009 йылдың 20 ғинуарынан 2017 йылдың 20 ғинуарына тиклем), Делавэр штатынан сенатор (1973 йылдан 2009 йылға тиклем) булды.

Скрантонда (Пенсильвания) һәм Нью-Клавэр (Делавэр) үҫкән, Байден Делавэр университетында уҡыған, ә 1968 йылда Сиракуз университетында юрист дипломы ала. 1970 йылда Нью-Касл округы кәңәшсеһе итеп һайлана, 1972 йылда, 29 йәшендә, АҠШ-тың Делавэр штатынан Сенатҡа һайлана һәм Америка тарихында иң оло сенатор була. Байден оҙаҡ ваҡыт Сенаттың Халыҡ-ара мөнәсәбәттәр буйынса комитеты ағзаһы, шулай уҡ уның рәйесе була. 1991 йылда Фарсы ҡултығындағы һуғышҡа ҡаршы сығыш яһай, ул Көнсығыш Европала альянсты киңәйтеүгә һәм 1990-сы йылдарҙа Югославск һуғыштарында НАТО ҡатнашыуына, шулай уҡ Ирак илдәренә һөжүм итеүҙе хуплай[5].

Праймериз барышында 1988 һәм 2008 йылдарҙа Демократик партияларҙан президентта үҙ кандидатураһын уңышһыҙ күрһәтте.

Байден Сенатҡа алты тапҡыр уңышлы һайлана һәм 2017 йылға тиклем эшләгән АҠШ вице-президенты вазифаһына күскәнсе дүртенсе оло сенатор була[6]. Вице-президент сифатында Байден 2008 йылда башланған донъя иҡтисади көрсөгөнә ҡаршы көрәш буйынса саралар ҡабул итте, шулай уҡ АҠШ-тың тышҡы сәйәсәте менән шөғөлләнде. 2019 йылда тышҡы сәйәсәттең украин йүнәлешендәге эшмәкәрлеге арҡаһында «Украинагейт» ағзаһы булды[7]. 2020 йылда һайлауҙар барышында АҠШ президенты итеп һайлана.

Биография

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Килеп сығышы һәм иртә тормош йылдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1942 йылдың 20 ноябрендә Скрантон, Пенсильвания штатында тыуған. Ата-әсәһе: атаһы Джозеф Робинетт Ба́йден-өлкән (Joseph Robinette Biden Sr., 1915—2002)[8] һәм әсәһе Кэтрин Юджиния (Джин) Финнеган (Catherine Eugenia «Jean» Finnegan, 1917—2010)[9]. Ул әсә һыҙаты буйынса төрлө сығанаҡтар буйынса булған дүрт[10] католик ғаиләһенең беренсеһе,Ирландияла Лаут графсыларынан[11], йә Дерри графтарынан (хәҙерге Төньяҡ Ирландия)[12][13].

Джозеф Байден Уилмингтонда Изге Еленә мәктәбендә, һуңынан Делавэр штатындағы Клеймонттағы "Арчмер Академияһы" шәхси әҙерлек мәктәбендә уҡыған. Һуңыраҡ ул Делавэр университетында уҡый, тарих һәм политология фәндәре буйынса бакалавр дәрәжәһенә эйә була. 1968 йылда Байден Нью-Йорк штатындағы Сиракуза университеты юридик мәктәбен хоҡуҡ докторы дәрәжәһе менән тамамлай (Doctor of LAW).[14][15]

Сәйәси карьера башы (1970-1972)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1970 йылда Байден 4 округтан Ньюкасл округ Советы ағзаһы итеп һайлана[16][17]. Уға тиклем республика вәкиле Генри Р. Фолс 5 округтан совет ағзаһы булырға һайлана[18][19]. 1971 йылдың 5 ғинуарында Байден ант килтерә[20][21]. Советта ул үҙ округы территорияһында юғары тиҙлекле магистралдәр төҙөүгә ҡаршы булараҡ хәтерҙә ҡалды[22].

1973 йылдың 1 ғинуарында Байден АҠШ-тың Сенатҡа һайланыуы менән бәйле округ советынан отставкаға китә. Уның урынына демократ Р. Свифт һайлана[23][24][25][26].

АҠШ Сенатында (1972-2008)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Сенаторҙар Байден һәм Чёрч 1979 йылда Египет президенты Әнүәр Садат менән осрашыуҙа

1972 йылда Джо Байден тәүге тапҡыр АҠШ-та Сенатына Делавэр штатынан, хәҙерге сенатор һәм элекке губернатор Калеб Боггсты көтмәгәндә еңеп һайланды. Һайланып ҡуйылған мәлгә уға 29 йәш, 30 йәш сенаторҙар өсөн минималь йәш, уға ул инаугурация алдынан тулды. 1978, 1984, 1990, 1996, 2002 һәм 2008 йылдарҙа яңынан һайланды.

1974 йылда Time журналы редакцияһы сенатор Байденды " тарих яһаусы киләсәктең 200 йөҙө" араһына индерҙе[27].

1987-1995 йылдарҙа Сенатта суд комитетын етәкләй.

1988 йылда Байденға ике баш мейе тамырҙары аневризия диагнозы ҡуйыла, ҡаты торошта ул госпиталгә оҙатыла, унда ашығыс операция эшләнә. Ете айҙан һуң ул Сенатҡа эшкә ҡайта.

1979 һәм 1988 йылдарҙа сенатор Мәскәүгә ике тапҡыр совет етәкселеге саҡырыуы буйынса барып ҡайтты, Алексей Косыгин һәм Андрей Громыко ҡабул уны иттеләр һәм ҡоралһыҙландырыу проблемаһы тураһында һөйләштеләр.

Байден йыш әрмән лобби мәнфәғәтен яҡлап эшләне һәм 1995-2007 йылдарҙа АҠШ Конгрестың әрмән эштәре буйынса төркөмөнә инде[28]. Ул 907-се Азербайжанға ҡаршы төҙәтмә ҡабул итеү һәм һәм 1992-2008 йылдарҙа Әрмәнстанға һәм Таулы-Ҡарабах Республикаһына Америка финанс ярҙамы бүлеп биреү өсөн тауыш бирҙе.

Өс тапҡыр (2001-2003 йылдарҙа һәм 2007-2009 йылдарҙа) халыҡ-ара мөнәсәбәттәр буйынса сенатор комитеты рәйесе була.

Аҡш-та президент һайлауҙары (2008)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2008 йылға тиклем Делавэрҙан 35 йыл үрге палата ағзаһы вазифаһында тороп, иң тәжрибәле сенаторҙарҙың береһе булды. 2008 йылғы президент һайлауҙары алдынан Байден Демократик партиянан үҙ кандидатураһы өсөн көрәште, ләкин 3 ғинуарҙа ул праймериздан баш тартты һәм Сенатҡа ҡабат һайлауҙа тупланды.

Партияларҙан кандидат итеп Барак Обама һайланғас, ул 2008 йылдың 23 авгусында вице-президент вазифаһына кандидат итеп Джозеф Байденды һайланы. Бынан һуң Байден үҙенең сенатлы кампанияһын да дауам итте.

АҠШ вице-президенты (2009-2017)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Барак Обама һәм Джо Байдендың инаугурацияһы 2009 йылдың 20 ғинуарында булды. Быға тиклем биш көн алдан, 2009 йылдың 15 ғинуарында Байден Сенаттан отставкаға китте. Уның урынына Делавэр губернаторы Демократик партияның икенсе вәкилен Теда Кауфманды ике йылға тәғәйенләне.

Отставкала (2017-2019)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2016 йылдың декабрендә Байден журналистарға 2020 йылда ил президенты вазифаһына дәғүә итә алыуын белдерҙе[29].

2017 йылдың февралендә Дональд Трамп власҡа килгәс, элекке вице-президент студенттарға Пенсильвания университетында халыҡ-ара дипломатияны уҡытырға ҡарар итте.

Һайлау алды кампанияһы 2020 йыл

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Аҡш президенты

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Джо Байден инаугурацияла, Вашингтон, 2021 йылдың 20 ғинуарында
АҠШ Президенты Джо Байден эш бүлмәһендә, 2021 йылдың 22 ғинуарында

2021 йылдың 20 ғинуарында 11: 49 Төньяҡ Америка ваҡыты буйынса Джо Байден Библияла ант бирҙе һәм 46-сы дәүләт башлығы вазифаһына инде. 59-сы тапҡыр инаугурация тантанаһы сиктәрендә Байден Капитолияның Библияла 35 һүҙҙән торған ант уҡыны.

Ант итеүҙе Юғары суд рәйесе Джон Робертс ҡабул итте. Шунан һуң Байден илде берләштереүгә арналған 20 минутлыҡ телмәр тотто[30].

Кабинет формалаштырыу

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Эске сәйәсәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тышҡы сәйәсәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Наградалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
АҠШ Президенты Барак Обама Вице-президент Байденды Азатлыҡ президент миҙалы менән бүләкләй
Америка
  • Эллис утрауының Маҡтаулы миҙалы (1992)[31][32].
  • Кеше хоҡуҡтары өлкәһендә Афинагора премияһы (2015)[33].
  • айырылып торған Азатлыҡ Президент Миҙалы (2017)[34]; АҠШ-тың гражданлыҡ кешеләре өсөн юғары дәүләт наградаһы[35][36].
Сит ил

Мемуарҙар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Джо Байден «Вәғәҙә ит миңә, атай» (2017)[47].

Шәхси тормош

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ https://www.gala.fr/stars_et_gotha/joe_biden
  2. ↑ http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=B000444
  3. ↑ https://www.the-sun.com/news/1719964/joe-biden-college-degrees
  4. ↑ 'We must end this uncivil war,' Biden says, taking over a U.S. in crisis | Reuters
  5. ↑ Richter, Paul; Levey, Noam N. (August 24, 2008). «Joe Biden respected—if not always popular—for foreign policy record». Los Angeles Times. Retrieved November 5, 2009.
  6. ↑ Almanac of American Politics 2008, p. 366.
  7. ↑ Miller, Greg; Jaffe, Greg; Parker, Ashley (October 2, 2019). «Trump involved Pence in efforts to pressure Ukraine’s leader, though aides say vice president was unaware of pursuit of dirt on Bidens». The Washington Post. Archived from the original on October 3, 2019. Retrieved October 2, 2019.
  8. ↑ Joseph Biden Sr., 86, father of the senator (fee required) (3 сентябрь 2002), стр. B4.
  9. ↑ Chase, Randall. Vice President Biden's mother, Jean, dies at 92 (8 ғинуар 2010). 8 ғинуар 2010 тикшерелгән.(недоступная ссылка)
  10. ↑ Timeline of Biden's life and career (August 23, 2008). 6 сентябрь 2008 тикшерелгән. 2008 йыл 25 сентябрь архивланған.
  11. ↑ Joe Biden’s Irish Roots | HuffPost
  12. ↑ Profile: Joe Biden, BBC News. 24 октябрь 2008 тикшерелгән.
  13. ↑ Number two Biden has a history over Irish debate, 'The Belfast Telegraph' (November 9, 2008). 22 ғинуар 2008 тикшерелгән.
  14. ↑ Биография Байдена(недоступная ссылка) (недоступная ссылка с 05-09-2013 (4073  дней) — история, копия)
  15. ↑ это специфически американское наименование для всех выпускников юридических вузов, соответствующее европейскому и российскому магистру, его не следует путать с учёной степенью доктора юридической науки (Doctor of Juridical Science (инг.)баш.).
  16. ↑ Witcover (2010), p. 59.
  17. ↑ Harriman, Jane. Joe Biden: Hope for Democratic Party in '72?, Newspapers.com, The News Journal (December 31, 1969), стр. 3. 1 май 2019 тикшерелгән.
  18. ↑ County Ponders Housing Code, The News Journal (October 1, 1969), стр. 2. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  19. ↑ Lockman, Norm. New Housing Code Favored for County, The News Journal (December 20, 1969), стр. 2. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  20. ↑ County Council to Take Oath, The News Journal (January 2, 1971), стр. 4. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  21. ↑ Conner Calls Shake of 7 Lucky Omen for Council, The News Journal (January 6, 1971), стр. 3. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  22. ↑ Witcover (2010), p. 62.
  23. ↑ Maloney Seeks New Businesses, The News Journal (January 2, 1973), стр. 4. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  24. ↑ Swift Seeks 4th District County Seat, The News Journal (March 30, 1972), стр. 41. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  25. ↑ GOP Decade Ends with Slawik Win, The News Journal (November 8, 1972), стр. 3. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  26. ↑ Zintl, Terry. Shop Center Hackles Rise In Hockessin, The News Journal (March 14, 1973), стр. 64. 24 ғинуар 2021 тикшерелгән.
  27. ↑ Биография Байдена(недоступная ссылка) (недоступная ссылка с 05-09-2013 (4073  дней) — история, копия)
  28. ↑ Галстян А. С. Армянское лобби в США: формирование и основные направления деятельности (1915—2014 гг.). Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. — Томск, 2015. — С. 237—238. Режим доступа: http://www.tsu.ru/science/disadvice/announcement_of_the_dissertations_in_the_tsu.php 2016 йыл 3 апрель архивланған.
  29. ↑ Джо Байден нашёл новую работу, USA.one.
  30. ↑ Евгения Чукалина. Байден вступил в должность президента США (20 ғинуар 2021). Дата обращения: 20 ғинуар 2021.
  31. ↑ Hon. Joseph Biden. Национальная этническая коалиция организаций[en]. Дата обращения: 5 октябрь 2017. 2021 йыл 28 февраль архивланған.
  32. ↑ Congrats to 1992 EIMoH recipient VP Joe Biden on receiving the Presidential Medal of Honor from President Obama. Национальная этническая коалиция организаций[en]. Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  33. ↑ Vice President Joe Biden is recipient of the 2015 Athenagoras Human Rights Award. Архонты Вселенского патриархата.
  34. ↑ Remarks by the President and the Vice President in Presentation of the Medal of Freedom to Vice President Joe Biden. Белый дом (12 ғинуар 2017). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  35. ↑ Obama Surprises Joe Biden With Presidential Medal of Freedom. The New York Times (12 ғинуар 2017). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  36. ↑ Biden awarded presidential Medal of Freedom. CNN (13 ғинуар 2017). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  37. ↑ Joseph R. Biden. Maarjamaa Risti I klassi teenetemärk. Президент Эстонии (5 февраль 2004). Дата обращения: 5 октябрь 2017. 2018 йыл 21 август архивланған.
  38. ↑ Biden Holds Talks With Pakistani Leaders. CBS News (9 ғинуар 2009). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  39. ↑ Hilal-i-Pakistan conferred on US VP-elect. The Nation[en] (10 ғинуар 2009). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  40. ↑ Biden’s visit to Tbilisi: no promising the moon. The Georgian Times[en] (23 июль 2009). Дата обращения: 5 октябрь 2017. 2017 йыл 6 октябрь архивланған.
  41. ↑ ჯოზეფ ბაიდენი პრეზიდენტის სასახლეში ქართველ ხელოვანთა კონცერტს დაესწრო. Первый канал[en] (23 июль 2009). Дата обращения: 5 октябрь 2017. 2017 йыл 6 октябрь архивланған.
  42. ↑ ჯოზეფ ბაიდენი თბილისში. Радио Свобода (23 июль 2009). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  43. ↑ Baidens pateicas Valsts prezidentam par Latvijas partnerību Afganistānas drošības veicināšanā. Президент Латвии (1 апрель 2011). Дата обращения: 5 октябрь 2017. 2017 йыл 6 октябрь архивланған.
  44. ↑ Iraqi Government honors commitment of American service members. DVIDS (1 декабрь 2011). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  45. ↑ Iraqi government honors commitment of American service members. Центральное командование военно-воздушных сил США[en] (1 декабрь 2011). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  46. ↑ Указ Президента України від 23 серпня 2017 року № 250/2017 «Про відзначення державними нагородами України громадян іноземних держав». Президент Украины (23 август 2017). Дата обращения: 5 октябрь 2017.
  47. ↑ In Joe Biden’s Memoir, Private Grief and Its Effect on a Public Life

Өҙөмтә хатаһы: <references> билдәләнгән "cby-43" исемле <ref> тамға алдағы текста ҡулланылмай.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Джо_Байден&oldid=1268199» битенән алынған