Эстәлеккә күсергә

Джордж Бернард Шоу

Һылтанмаларҙы төҙәтергә
Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Джордж Бернард Шоу
ингл. George Bernard Shaw
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Бөйөк Британия[3]
 Ирландия[3]
Тыуған ваҡыттағы исеме ингл. George Bernard Shaw
Тыуған көнө 26 июль 1856({{padleft:1856|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:26|2|0}})[2][1][4][…]
Тыуған урыны Дублин, Ирландия[d], Бөйөк Британияның һәм Ирландияның берләшкән короллеге[d][5][3]
Вафат булған көнө 2 ноябрь 1950({{padleft:1950|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:2|2|0}})[2][5][1][…] (94 йәш)
Вафат булған урыны Ayot St Lawrence[d], Уэлин-Хатфилд[d], Хартфордшир[d], Англия, Бөйөк Британия[6]
Үлем төрө смерть от несчастного случая[d]
Үлем сәбәбе бөйөр етешмәүсәнлеге[d]
Ерләнгән урыны Shaw's Corner[d][7]
Атаһы George Carr Shaw[d][8]
Әсәһе Lucinda Elizabeth Shaw[d][8]
Бер туғандары Elinor Agnes Shaw[d][8] һәм Lucinda Frances Shaw[d][8]
Хәләл ефете Charlotte Payne-Townshend[d][8][6]
Яҙма әҫәрҙәр теле инглизсә
Һөнәр төрө драматург
Эшмәкәрлек төрө изящные искусства[d]
Уҡыу йорто Королевская академия драматического искусства[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы Лейбористская партия[d]
Йәшәү рәүеше вегетарианлыҡ[d] һәм мистицизм[d]
Архивы хранятся в Библиотека редких книг и рукописей Бейнеке[d][9], Национальная библиотека Уэльса[d][10], Центр Гарри Рэнсома[d][11], University of Victoria Special Collections and University Archives[d][12], Льюис Раунд Уилсон китапханаһы[13], Британия китапханаһы[14], Университетская библиотека Брауна[d][15], Национальная библиотека Ирландии[d][16], Pennsylvania State University Libraries[d][17], Хоутонская библиотека[d][18], Библиотека Корнелльского университета[d][19], Colgate University Libraries[d][20] һәм Boston College University Libraries[d][21]
Ойошма ағзаһы Король әҙәби йәмғиәте[d]
Милке Shaw's Corner[d]
Жанр Сатира
Йоғонто яһаусы Генри Дэвид Торо[d], Рихард Вагнер, Уильям Моррис[d], Генрик Иоган Ибсен һәм Чарльз Диккенс
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Телгә алынған хеҙмәттәр The Whitechapel's Circle[d]
Изображается на George Bernard Shaw (1856-1950)[d]
Хеҙмәттәре тупланмаһы Миннеаполис сәнғәт институты[d], Чикаго сәнғәт институты[d], Тейт[d], Национальная портретная галерея[d], Harvard Film Archive[d][22] һәм Photography Collection[d][23]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d] һәм part of the copyrights on oeuvre has expired[d]
Досье в Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d][24]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы George Bernard Shaw
 Джордж Бернард Шоу Викимилектә

Джордж Бе́рнард Шо́у (ингл. George Bernard Shaw; 26 июль 1856 йыл — 2 ноябрь 1950 йыл) — Ирландия драматургы һәм романисы, әҙәбиәт өлкәһендәге Нобель премияһы лауреаты һәм иң билдәле әҙәбиәт эшмәкәрҙәренең береһе[25]. Йәмәғәт эшмәкәре (социалист-фабиан, инглиз яҙмаһы инглиз яҙмаһы реформаһы яғында торған). Лондон иҡтисад һәм сәйәси фәндәр мәктәбенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Инглиз театрында популярлығы буйынса (Шекспирҙан ҡала) икенсе драматург.

Тарихта әҙәбиәт өлкәһендә Нобель премияһына лайыҡ булған ике кешенең береһе (икенсеһе — Боб Дилан), (1925, «Осҡонло сатира менән берләшкән иҫ киткес шиғри матурлыҡ, идеализм һәм гуманизм менән билдәләгән ижады өсөн»), «Оскар» премияһы (1939, «Пигмалион» фильмы сценарийы өсөн). Евгениканың әүҙем пропагандисы. Күпмелер ваҡыт ул евгениканы пропагандалаған, был уның социаль-сәйәси ҡараштарына бәйле, әммә һуңғараҡ был тәғлимәтте йомшаҡ тәнҡитләүгә күскән.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Джордж Бернард Шоу 1856 йылдың 26 июлендә Дублинда иген һатыусы Джордж Шоу һәм профессиональ йырсы Люсинда Шоу ғаиләһендә тыуған. Уның ике апаһы: театр йырсыһы Люсинда Франсес һәм 21-се йәшендә туберкулёз сиренән үлгән Элинор Агнес булған.

Шоу Дублинда Уэсли-колледжда (ингл. Wesley College) һәм грамматик мәктәптә уҡыған. Урта белемде Дублинда алған. 11 йәшендә уны протестант мәктәбенә биргәндәр, һәм унда ул, үҙенең һүҙҙәре буйынса, арттағынан алдағы йәки артта ҡалған уҡыусы булған. Мәктәпте ул үҙенең белем алыуындағы иң зарарлы этабы тип атаған: «Минең дәрескә әҙерләнергә йәки дөйөм дошман һәм палач — уҡытыусыға дөрөҫөн әйтергә башыма ла килмәне».[26] Шоу мәғариф системаһын, аҡыл үҫешен генә күҙ уңында тотоп, рухи үҫешкә ынтылмауҙа ғәйепләп, күп тапҡыр тәнҡитләгән. Автор бигерәк тә мәктәптә физик язалау системаһын тәнҡитләгән.

15 йәшендә үк клерк булған. Уны университетта уҡытыу өсөн ғаиләһенең аҡса булмаһа ла, бабаһының бәйләнештәре уны күсемһеҙ милек һатыу буйынса бик билдәле Таунзэнд агентлығына эшкә урынлашырға ярҙам иткән. Шоуҙың дублин харабаларында йәшәүселәрҙән фатир хаҡы йыйыу вазифаһын башҡарған, был йылдарҙың моңһоу тәьҫире уның «Тол йорттары» әҫәрендә кәүҙәләнеш тапҡан. Ул, был эштең бер төрлөлөгө ялҡытһа ла, күрәһең, һәләтле генә клерк булғандыр. Ул иҫәп китаптарын бөхтә итеп алып барырға, шулай уҡ аңлайышлы почерк менән яҙырға өйрәнгән. Шоу почергы менән яҙылған (хатта ҡартайғас та) бар яҙмаларҙы ла уҡыуы еңел һәм рәхәт булған. Аҙаҡ, Шоу файҙа профессиональ яҙыусы булып киткәс, был һәләте уға файҙа килтергән: набор йыйыусыларға уның ҡулъяҙмаларын йыйыу ҡыйынлыҡ тыуҙырмаған[26]. Шоуға 16 йәш тулғас, уның әсәһе, һөйәре һәм ҡыҙҙары менән йортонан ҡасып китәләр. Бернард атаһы менән Дублида ҡалырға ҡарар итә. Ул белем ала һәм күсемһеҙ милек контораһында хеҙмәткәр булып эш башлай. Был эш уға оҡшамаһа ла, ул унда бер нисә йыл шөғөлләнә. 1876 йылда Шоу Лондонға әсәһе янына киткән. Ғаилә уны бик йылы ҡаршылай. Был осорҙа ул китапханалар һәм музейҙарға йөрөй. Китапханаларҙа ныҡ шөғөлләнә башлап, үҙенең тәүге әҫәрҙәрен тыуҙырған, һуңғараҡ музыкаға бағышланған гәзит колонкаһын алып барған. Әммә уның иртә романдары 1885 йылға саҡлы уңышҡа өлгәшмәгән, был ваҡытта ул ижади тәнҡитсе булараҡ билдәле булған.

1890-сы йылдарҙың беренсе яртыһында «London World» журналында тәнҡитсе булып эшләгән, аҙаҡ уны Роберт Хиченс алмаштырған.

Был дәүерҙә социал-демократик идеялар менән мауыҡҡан һәм социализмды тыныс саралар менән урынлаштырыу маҡсатын ҡуйған Фабиан йәмғиәтенә ингән. Был йәмғиәттә ул үҙенең буласаҡ ҡатынын, Шарлотта Пейн-Таунсхендты осратҡан, улар 1898 йылда өйләнешәләр. Бернард Шоуҙың ситтә мөхәббәт бәйләнештәре булған.

Ғүмеренең һуңғы йылдарында драматург үҙенең өйөндә йәшәгән һәм 94 йәшендә бөйөр сиренән вафат булған. Уның мәйете яндырылған , уның һәм ҡатынының көлө бергә күккә осоролған .

Ижады

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бернард Шоуҙың беренсе пьесаһы 1892 йылда ҡуйылған. Ун йыллыҡтың һуңында ул инде билдәле драматург булып танылған. Ул 63 пьеса, шулай уҡ романдар, тәнҡит әҫәрҙәре, эссе һәм 250 меңдән артыҡ хат яҙған.

Романдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шоу карьераһы башында, 1879 йыл менән 1883 йылдар араһында, биш уңышһыҙ роман яҙған. Һуңғараҡ улар барыһы ла баҫылған.

Шоуҙың 1882 йылда яҙылған «Кашель Байрондың профессияһы» романы 1886 йылда тәүге тапҡыр баҫылған. Романдың төп геройы — әсәһе менән Австралияға күсеп килеп, аҡса өсөн һуғыштарҙа ҡатнашыусы үҙ һүҙле уҡыусы малай. Ул Англияға боксёр матчына ҡайта. Бында ул аҡыллы һәм бай ҡатын Лидия Карьюға ғашиҡ була. Хайуани магнетизм менән йәлеп ителгән был ҡатын, ижтимағи кимәлдәре төрлө булһа ла, кейәүгә сығырға риза була. Һуңғараҡ төп геройҙың затлы нәҫелдән һәм ҙур милек вариҫы икәне билдәле була. Шулай итеп, ул Парламент депутаты булып китә һәм был ғаилә ғәҙәттәге буржуаз ғаиләгә әйләнә.

«Социаль булмаған социалист» романы 1887 йылда баҫыла. Башта ҡыҙҙар мәктәбе тасуирлана, әммә һуңынан ысынында ҡатынынан үҙенең хәлен йәшереүсе ярлы иргә йүнәлтелә. Шулай уҡ ул социализмды алға һөрөүҙең әүҙем көрәшсеһе. Был мәлдән бөтә роман социалистик темаларға иғтибарын туплай.

«Love Among the Artists» романы 1881 йылда яҙылған, 1900 йылда Ҡушма Штаттарҙа һәм 1914 йылда Англияла баҫылған. Был романда Шоу викториан йәмғиәте миҫалында сәнғәткә, хыялый мөхәббәткә һәм никахҡа үҙенең ҡараштарын күрһәтә.

«The Irrational Knot» — роман, 1880 йылда яҙылған һәм 1905 йылда баҫылған. Был романда автор нәҫел статусын хөкөм итә һәм эшселәрҙең фиҙаҡәрлеген раҫлай. Затлы нәҫелдән сыҡҡан ҡатын-ҡыҙ һәм электр моторын уйлап сығарыу арҡаһында байыҡҡан ир миҫалында никах институтын ҙур һорау алдында ҡуя. Ғаилә ағзаларының дөйөм ҡыҙыҡһыныуҙар табырға һәләте етмәү арҡаһында никах тарҡала тигән һығымта эшләнә был әҫәрҙе уҡығандан һуң.

Шоуҙың 1879 йылда яҙылған «Immaturity» тип аталған беренсе романы уның һуңғы баҫылған романы булған. Был әҫәрҙә яҙыусы Лондондың энергичный йәш кешеһе Роберт Смиттың тормошон һәм карьераһын тасуирлай. Алкоголизмды ғәйепләү — был китаптағы авторҙың ғаилә иҫтәлектәренә нигеҙләнгән тәүге йүнәлтмә була.

Пьесалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шоу инглиз йәмғиәтенең мул тормошта йәшәгән даирәләренә хас булған тәҡәллефле пуритан әхлағы менән бөтөнләй өҙә. Ул һәр нәмәне үҙ исеме менән атай, теләһә ниндәй томош күренешен күрһәтеү мөмкин тип иҫәпләй һәм билдәле дәрәжәлә натурализм тарафдары була.

Шоу «Тол йорто» тигән беренсе пьесаһы өҫтөндә 1885 йылдан башлап эшләй. Күпмелер ваҡыт үтеүгә автор ул әҫәр өҫтөндә эшләүҙән баш тарта һәм фәҡәт 1892 йылда ғына тамамлай. Пьеса 1892 йылдың 9 декабрендә Лондон Король Театрында ҡуйылған. Был пьесала Шоу лондон пролетарийҙары тормошонан үҙенең реализмы менән һоҡландырған картиналар биргән. Пьеса йәш егеттең атаһы ярлыларға харабаларҙан ҡортомға фатир биргән һәм тегеләре уға һуңғы тинен биргән ҡыҙға өйләнергә йыйынғанын һүрәтләүҙән башлана. Йәш кейәү фәҡирҙәрҙең тамуҡтағы кеүек хеҙмәте менән бәйле никахтан һәм бирнәнән баш тартырға уйлай, әммә һуңынан үҙенең дә килемдәре ярлылар хеҙмәтенә нигеҙләнгәнен аңлай. Шоу бик йыш инглиз тормошоноң зәғиф һәм әшәке яҡтарынан, бигерәк тә — буржуазия даирәләренең («John Bull’s Other Island», «Arms and the Man», «How He Lied to Her Husband» һ. б.) көнкүрешенән рәхимһеҙ рәүештә көлөүсе сатирик ролендә сығыш яһай.

«Миссис Уоррендың профессияһы» (1893) пьесаһында йәш ҡыҙ, уның әсәһе фәхишә йорттарынан килемдәр алғанын белә һәм намыҫлы эш хаҡы эшләп табыу өсөн йортонан китә.

Бернард Шоуҙың пьесаларына, Уайльд пьесалары кеүек, викториан эпохаһы драматургтарының ғына айырым һыҙаты булған үткер юмор хас. Яңы темалар тәҡдим итеп һәм халыҡты әхлаҡи, сәйәси һәи иҡтисади мәсьәләләрҙе уйлауға саҡырып Шоу театрҙы реформалаштыра башлаған. Был тәңгәлдә ул социаль поблемаларҙы хәл иткәндә, Генрик Ибсендың реалистик драмаһын файҙаланған.

Шоуҙың тәжрибәһе һәм популярлығы үҫкәнлектән, уның пьесалары ул яҡлаған реформаларға иғтибарҙы аҙ туплаһа ла, уларҙың мауыҡтырғыс роле кәмемәгән. «Цезарь һәм Клеопатра» (1898), «Кеше һәм әййәр кеше» (1903), «Майор Барбара» (1905) һәм «Табип икенең бере алдында» (1906) кеүек әҫәрҙәре 50 йәше тулған авторҙың өлгөргән ҡараштарын күрһәтә.

1910-сы йылдарға тиклем Шоу тулыһынса формалашҡан драматург булған. «Фанниҙың беренсе пьесаһы» (1911) һәм «Пигмалион» (1912) кеүек яңы әҫәрҙәре лондон публикаһына билдәле булған.

Скульптор алларҙың һынташты йәнләндереүен үтенгән боронғо грек мифы сюжетына нигеҙләнгән иң популяр «Пигмалион» пьесаһында Пигмалион фонетика профессоры Хиггинс күренешендә һынландырылған. Уның Галатеяһы — урамда сәскә һатыусы ҡыҙ Элиза Дулитл. Профессор кокниса һөйләшкән ҡыҙҙың телен төҙәтергә маташа. Шулай итеп, ҡыҙ нәзәкәтле ҡатынға оҡшай башлай. Бының менән Шоу кешеләр фәҡәт тышҡы яҡтан ғына айырыла тип әйтергә тырыша.

Үҙе бер нисек тә хупламаған Беренсе донъя һуғышынан һуң Шоуҙың ҡараштары үҙгәрә. Уның һуғыштан һуң яҙған беренсе әҫәре — «Йөрәктәр селпәрәмә килгән йорт» (1919). Был пьесала яңы Шоу барлыҡҡа килгән — юмор элеккесә ҡалған, әммә уның гуманизмға ышанысы ҡаҡшаған.

Элек Шоу социализмға яйлап күсеүҙе хуплаған, әммә хәҙер ул хөкүмәт башында көслө кеше булырға тейеш тигән ҡарашта була. Уның өсөн диктаторлыҡ -бәхәсһеҙ. Ғүмеренең һуңғы көндәренә уның өмөттәре үлгән. Шулай, «Буянт миллиардтары» (Buoyant Billions, 1946-48) пьесаһында, үҙенең һуңғы пьесаһында, ул һуҡыр рәүештә сығыш яһаған һәм хаким итеп Адольф Гитлер кеүек кешене һайлап ҡуйған халыҡҡа ышанырға ярамай тигән.

1921 йылда Шоу биш пьесанан торған «Ҡабат Мафусаилға» пенталогияһы өҫтөндә эште тамамлай. Унда хәрәкәт Эдем баҡсаһында башлана һәм мең йылдан һуңһы киләсәктә тамамлана. Был пьесаларҙа уҡталыу һәм хаталар ярҙамында тормош камиллаша тигән раҫлау бар. Шоу үҙе был пьесаларҙы шедевр тип һанаған, әммә тәнҡитселәр башҡаса фекерҙә булған.

"Мафусаил"дан һуң иң яҡшы әҫәр тип һаналған «Изге Иоанна» (1923) пьесаһын яҙған. Жанна Д’Арк тураһында әҫәр яҙыу һәм уны канонлаштырыу идеяһы 1920 йылда барлыҡҡа килгән. Пьеса донъяла танылыу алған һәм авторҙы Нобель премияһына яҡынайтҡан (1925 йыл).

«Женева» пьесаһында (1938) автор кешеләр үҙидаралыҡта кәрәк буласаҡ аҡыллылыҡты үҫтереүҙә ҡулланыу маҡсатында ғүмерҙе оҙонайтыу технологияһын үҫтерергә тейеш тигән фекерҙе раҫлаған.

Шоуҙың, ҡайһы берҙә мелодрама өлкәһе менән («Кандида» һ. б.) сиктәш булған, психологик жанрҙағы пьесалары бар.

Автор ғүмеренең ахырына тиклем пьесалар ижад иткән, уның иртә әҫәрҙәре кеүек, ҡайһы берҙәре генә уңышлы булған. Был осорҙа «Алмалы арба» (1929) пьесаһы ғына киң билдәлелек ала. «Әсе, әммә хәҡиҡәт», «Һайға ултырыу» (1933), «Миллионерша» (1935) һәм «Женева» (1935) кеүек һуңғы осор әҫәрҙәре халыҡ араһында танылыу тапмаған.

СССР-ға сәфәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
СССР Почта маркаһы, 1956 йыл

1931 йылдың 21 июленән 31 июленә тиклем Бернард Шоу СССР-ға килә, 29 июлдә Иосиф Виссарионович Сталин менән шәхсән осраша. Баш ҡаланан тыш, Шоу төпкөлгә лә — өлгөлө тип һаналған Тамбов өлкәһенең Ленин исемендәге коммунаһына барған[27]. Возвращаясь из Советского Союза, Шоу говорил[28]:

«Мин өмөт дәүләтенән беҙҙең көнбайыш илдәренә — өмөтһөҙлөк илдәренә ҡайтам… Миңә, ҡәбергә аяҡ баҫҡан ҡарт кешегә, донъя цивилизацияһы ҡотҡарылыр тип уйлау тәрән йыуаныс килтерә… Бында, Рәсәйҙә, мин, кешелекте хәҙерге көрсөктән сығарырға һәм уны тулы анархиянан һәм һәләкәттән ҡотҡарырға яңы коммунистик система һәләтле булыуына ышандым».

Тыуған иленә ҡайтҡанында Берлинда биргән интервьюһында Шоу Сталинды сәйәсмән булараҡ юғары баһалай[28]:

«Сталин — бик яғымлы кеше һәм эшсе синыфтың ысын етәксеһе… Сталин — гигант, ә бөтә көнбайыш эшмәкәрҙәре — иргәйелдәр».

Үҙенең Лондонда 1931 йылдың 6 сентябрендәге сәфәре тураһында һөйләгән докладында драматург былай тигән[28]:

«Рәсәйҙә парламент йә шуға оҡшаш сафсата юҡ. Рустар беҙҙең кеүек алйот түгел; улар беҙгә оҡшаған алйоттар булыу мөмкинлеген хатта күҙ алдына ла килтерә алмайҙар. Билдәле, совет Рәсәйенең дәүләт кешеләре беҙҙең эшмәкәрҙәрҙән ҙур әхлаҡи өҫтөнлөккә генә түгел, ә аҡыл өҫтөнлөгөнә лә эйә».

Бернард Шоу сталинизмды һәм СССР-ҙы хуплаған. Шулай, үҙенең «На мели» (1933) пьесаһының инешендә ул ОГПУ-ның халыҡ дошмандарын репрессиялау сәйәсәтенә теоретик нигеҙ һала. Manchester Guardian гәзите редакцияһына асыҡ хатында Бернард Шоу матбуғатта донъя күргән СССР-ҙағы аслыҡ (1932—1933) тураһындағы мәғлүмәтте алдаҡ һүҙ тип атаған[29]. Шулай уҡ Labour Monthly гәзитенә хатында Бернард Шоу асыҡтан-асыҡ Сталин һәм ғалим-генетиктарға ҡаршы сығыш яһаған Лысенковщина кампанияһын (ялған ғалим Трофим Денисович Лысенко) яҡлап сығыш яһай [30].

Әммә 1933 йылдың 11 апрелендә СССР-ҙа булғандан һуң, Шоу [31] СССР-ҙы яҡлауының һәм АҠШ сәйәсмәндәрен дә быға ҡушылырға өндәүенең сәбәптәрен аңлатып, Метрополитен-операла телмәр тотҡан (телмәр радионан тапшырылған)[32]:

Минең йәшлек йылдарында беҙ бөтәбеҙ ҙә Рәсәйҙән бик ныҡ ҡурҡа инек. Беҙ Бөйөк Пётр васыяты тураһында һөйләй инек. Редьярд Киплинг, Һиндостанға үҙенең тырнаҡтарын батырырға һәм һуңынан бөтә Азияны баҫып алырға һәм ахырҙа бөтә донъяла өҫтөнлөккә ынтылған ҙур Аҡ Айыуҙы фашлап, үҙенә атҡаҙанған патриотик шағир абруйын яуланы.

Рәсәйҙе тәнҡитләп, Рәсәй тураһында ялғанды америка гәзиттәрендә яҙған һәм рус коммунизмы банкротлашҡан, халыҡ аслыҡтан интегә тигән алйот тар фекерле джентльмендарҙан мин һорайым: улар нимә эшләгәндәрен аңлайҙармы? Улар батшалыҡ кире ҡайтҡанын теләйҙәрме? Улар беҙҙең капиталистар менән беҙҙең баҙар өсөн көнәркәшлек итәсәк рәсәй капиталистик режимын тергеҙергә теләйҙәрме? Ысынлап та улар Аҡ Айыуҙы коммунистик ҡәберенән ҡаҙып сығарырға һәм уны бөтә ҡурҡыныс тырнаҡтары менән терелтергә теләйҙәрме әллә?

Әгәр уңышҡа өлгәшһәләр, бының һөҙөмтәһе нисек булыр? Күҙ алдына килтереп ҡарайыҡ, һеҙ мистер Сталинды, монархик Союздаштары 1815 йылда Наполеон I-гә һөжүм иткән кеүек, алып ырғытаһығыҙ, Сталинды династик Бөйөк кенәз һәм иҫке модалы финансистар һәм яңы сауҙа баҙары өсөн һуғышыусы заман капиталистары менән эшләгән иҫке модалы дипломаттар хөкүмәте менән алмаштыраһығыҙ икән ти. Артабан нимәэшләрһегеҙ? Һеҙ үҙегеҙҙең флотығыҙҙы дүрт тапҡырға арттырырға тейеш булаһығыҙ. Һеҙ һауа көстәрен унлата арттырасаҡһығыҙ. Һеҙ Аҡ Айыуҙан ҡурҡып йоҡлай алмаясаҡһығыҙ.

Бәхеткә ҡаршы, Алла ҡөҙрәте, ихтирам менән Америкаға әйләнеп ҡарап, Рәсәйҙе коммунистик дәүләт яһаған; һәм ул шул хәлдә булғанда, һеҙгә ҡурҡаһы түгел. Ҡытайҙа нимә булыу хафаһы ғына һеҙҙе берҙән-бер тынғыһыҙлаусы булыр. Һәм мин, Ҡытай тарҡау эштәрен йәйелдереп, үҙенең бөтә территорияһында коммунизм үҙәген үҫтереп, Ҡытай ҙа, Рәсәй ҙә коммунистик дәүләт булырына ихлас ышанам. Шул саҡта һәр американлы үҙенең йөҙөм һәм инжир ағастары аҫтында ултырасаҡ һәм бер ни ҙә уларҙы борсомаясаҡ. Капиталистик Япония менән генә түгел, ә капиталистик Рәсәй һәм капиталистик Ҡытай менән көнәркәшлек иткән Америка Ҡушма Штаттары тураһында уйлағыҙ! Һеҙ ҡурҡып ҡалтыранырһығыҙ.

Күренекле британлы Уинстон Черчиллдең Фултон телмәре тәьҫир иткән кеүек, ул саҡта бик танылған британлы Шоуҙың да АҠШ сәйәсәте өсөн эҙемтәле булған: 1933 йылдың ноябрендә АҠШ СССР-ҙы таныған[33].

Драматургияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1885—1896

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Пьесы неприятные» (Plays Unpleasant, 1898 йылда баҫылған)
    • «Дома вдовца» (Widower’s Houses, 1885—1892)
    • «Сердцеед» (The Philanderer, 1893)
    • «Профессия миссис Уоррен» (1893—1894)
    • «Оружие и человек» (1894 йыл)
    • «Кандида» (Candida, 1894—1895)
    • «Избранник судьбы» (The Man of Destiny, 1895)
    • «Поживем — увидим» (You Never Can Tell, 1895—1896)

1896—1904

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Три пьесы для пуритан» (Three Plays for Puritans)
    • «Ученик дьявола» (The Devil’s Disciple, пьеса 1896—1897)
    • «Цезарь и Клеопатра» (Caesar and Cleopatra, пьеса 1898)
    • «Обращение капитана Брасбаунда» (Captain Brassbound’s Conversion, 1899)
  • «Великолепный Бэшвил, или Невознаграждённое постоянство» (The Admirable Bashville; or, Constancy Unrewarded, 1901)
  • «Воскресный день среди холмов Суррея» (1888)
  • «Человек и сверхчеловек» (инг.)баш. («Man and Superman», 1901—1903 йыл)
  • «Другой остров Джона Булля» (John Bull’s Other Island, 1904)

1904—1910

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Как он лгал её мужу» (How He Lied to Her Husband, 1904)
  • «Майор Барбара» (Major Barbara, 1906)
  • «Врач перед дилеммой» (The Doctor’s Dilemma, 1906)
  • «Интерлюдия в театре» (The Interlude at the Playhouse, 1907)
  • «Вступление в брак» (Getting Married, 1908)
  • «Разоблачение Бланко Поснета» (The Shewing-Up of Blanco Posnet, 1909)
  • «Дурачества и безделки» (Trifles and tomfooleries)
    • «Страсть, яд, окаменение, или роковой газоген» (Passion, Poison and Petrifaction; or, the Fatal Gasogene, 1905)
    • «Газетные вырезки» (Press Cuttings, 1909)
    • «Очаровательный найденыш» (The Fascinating Foundling, 1909)
    • «Немного реальности» (The Glimps of Reality, 1909)
  • «Неравный брак» (Misalliance, 1910)

1910—1919

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Смуглая леди сонетов» (The Dark Lady of the Sonnets, 1910)
  • «Первая пьеса Фанни» (Fanny’s First Play, 1911)
  • «Андрокл и лев» (Androcles and the Lion, 1912)
  • «Охваченные страстью» (Overruled, 1912)
  • «Пигмалион» (Pygmalion, пьеса 1912—1913)
  • «Великая Екатерина» (Great Catherine, 1913)
  • «Лечение музыкой» (The Music-cure, 1913)
  • «О’Флаэрти, кавалер ордена Виктории» (O’Flaherty, V.C.,)
  • «Инка Перусалемский» (The Inca of Perusalem, 1916)
  • «Огастес выполняет свой долг» (Augustus Does His Bit, 1916)
  • «Аннаянска, сумасбродная великая княжна» (Annajanska, the Wild Grand Duchess, 1917)
  • «Дом, где разбиваются сердца» (Heartbreak House, 1913—1919)

1918—1931

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Назад к Мафусаилу» (Back to Methuselah, 1918—1920)
    • Часть I. «В начале» (In the Beginning)
    • Часть II. «Евангелие от братьев Барнабас» (The Gospel of the Brothers Barnabas)
    • Часть III. «Свершилось!» (The Thing Happens)
    • Часть IV. «Трагедия пожилого джентльмена» (Tragedy of an Elderly Gentleman)
    • Часть V. «У предела мысли» (As Far as Thought Can Reach)
  • «Святая Иоанна» (Saint Joan, 1923)
  • «Тележка с яблоками» (The Apple Cart, 1929)
  • «Горько, но правда» (Too True To Be Good, 1931)

1933—1950

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Сватовство по-деревенски» (Village Wooing, 1933)[34]
  • «На мели» (On The Rocks, 1933)
  • «Шестеро из Кале» (The Six of Calais, 1934)
  • «Простачок с нежданных островов» (The Simpleton of The Unexpected Isles, 1934)
  • «Миллионерша» (The Millionairess, 1935)
  • «Новое окончание „Цимбелина“» (Cymbeline Refinished, 1937)
  • «Женева» (Geneva, 1938)
  • «Золотые дни доброго короля Карла» (In Good King Charles’s Golden Days, 1939)
  • «Миллиарды Байанта» (Buoyant Billions, 1948)
  • «Притчи о далеком будущем» (Farfetched Fables, 1948)
  • «Шекс против Шо» (Shakes versus Shav, 1949)
  • «Почему она не пожелала» (Why She Would Not, 1950)

Текстары баҫмалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Төп нөсхә текстар баҫмалары
Рус теленә тәржемәләнгән төп баҫмалар
  • Полное собрание сочинений Бернарда Шоу : в 10 т.. — М. : В. М. Саблин, 1910—1911.
  • Полное собрание сочинений Бернарда Шоу : в 9 т.. — М. : Современные проблемы, 1910—1913.
  • Шоу Б. Избранные произведения : в 2 т.. — М. : ГИХЛ, 1956.
  • Шоу Б. Пьесы / Вступ. ст., сост., примеч. З. Т. Гражданской. — М. : Художественная литература, 1969. — 704 с. — (Библиотека всемирной литературы; третья, вып. 200).
  • Шоу Дж. Б. Письма / Сост. Образцова Анна Георгиевна; пер. Бернштейн Инна Максимовна; изд. подг. И. М. Бернштейн, А. А. Елистратова, А. И. Образцова ; отв. ред. А. А. Елистратова. — М. : Наука, 1971. — 400 с. — (Литературные памятники).
  • Шоу Б. Собрание сочинений : в 6 т.. — М. : Искусство, 1978—1981.
  • Шоу Б. О драме и театре / Сост. и авт. вступ. статьи А. Аникст. — М. : ИИЛ, 1963. — 640 с.
  • Шоу Б. О музыке и музыкантах : Сборник статей / Сост., пер. с англ., введ., и коммент. С. Кондратьева. — М. : Музыка, 1965. — 338 с.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Балашов П. С. Художественный мир Бернарда Шоу. — М. : Художественная литература, 1982. — 327 с.
  • Гражданская З. Т. Бернард Шоу : Очерк жизни и творчества. — М. : Просвещение, 1965. — 212 с.
  • Гражданская З. Т. Бернард Шоу : вступительная статья // Пьесы / Б. Шоу ; сост., примеч. З. Т. Гражданской. — М. : Художественная литература, 1969. — С. 5—20. — 704 с. — (Библиотека всемирной литературы; третья, вып. 200).
  • Гражданская З. Т. Бернард Шоу после Октября / Министерство просвещения РСФСР ; Московский областной педагогический институт им. Н. К. Крупской. — М. : Просвещение, 1968. — 255 с.
  • Деннингхаус Ф. Театральное призвание Бернарда Шоу / Пер. с нем. ; предисл. П. С. Балашова. — М. : Прогресс, 1978. — 328 с.
  • Динамов С. С. Бернард Шоу. — М. ; Л. : ОГИЗ : ГИХЛ, 1931. — 75 с.
  • Майский И. М. Из воспоминаний о Бернарде Шоу и Герберте Уэллсе. — М. : Правда, 1973. — 64 с.
  • Надеждин Н. Я. Бернард Шоу : «Насмешливый господин Шоу». — М. : Майор, 2008. — 191 с. — (Неформальные биографии). — ISBN 978-5-98551-046-1.
  • Образцова А. Г. Бернард Шоу и европейская театральная культура на рубеже XIX—XX веков. — М. : Наука, 1974. — 300 с.
  • Образцова А. Г. Бернард Шоу и русская художественная культура на рубеже XIX и XX веков / Российская академия наук ; Российский институт искусствоведения Министерства культуры РФ. — М. : Наука, 1992. — 238 с. — ISBN 5-02-012777-9.
  • Образцова А. Г. Драматургический метод Бернарда Шоу / Академия наук СССР ; Институт истории искусств Министерства культуры СССР. — М. : Наука, 1965. — 315 с.
  • Образцова А. Г. Письма Бернарда Шоу // Письма / Дж. Б. Шоу ; сост. А. И. Образцовой ; пер. И. М. Бернштейн ; изд. подг. И. М. Бернштейн, А. А. Елистратова, А. И. Образцова ; отв. ред. А. А. Елистратова. — М. : Наука, 1971. — Приложения. — С. 307—337. — 400 с. — (Литературные памятники).
  • Пирсон Х. Бернард Шоу / Пер. с англ. ; послесл. Д. Шестакова. — М. : Искусство, 1972. — 450 с. — (Жизнь в искусстве).
  • Ромм А. С. Джордж Бернард Шоу : 1856—1950. — Л. ; М. : Искусство, 1965. — 250 с.
  • Хьюз Э. Бернард Шоу / Пер. с англ. Б. Носика. — М. : Молодая гвардия, 1966. — 286 с. — (Жизнь замечательных людей; кн. 9 (424)).
  • Чернышёва В. Бернард Шоу. Скандал заказывали?. — М. : ОЛМА Медиа Групп, 2007. — 312 с. — (Тайны великих). — ISBN 978-5-373-00316-2.
  • Шо, Джордж Бернард // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  • Brown, G.E. «George Bernard Shaw». Evans Brothers Ltd, 1970
  • Chappelow, Alan. «Shaw the Villager and Human Being — a Biographical symposium», with a preface by Dame Sybil Thorndike (1962). «Shaw — „the Chucker-Out“», 1969. ISBN 0-404-08359-5
  • Elliot, Vivian. «Dear Mr Shaw Selections from Bernard Shaw’s postbag» Bloomsbury, 1987 ISBN 0-7475-0256-0 . With an introduction by Michael Holroyd
  • Evans, T.F. «Shaw: The Critical heritage». The Critical Heritage series. Routlege & Kegan Paul, 1976
  • Gibbs, A.M (Ed.). «Shaw: Interviews and Recollections».
  • Gibbs, A.M. «Bernard Shaw, A Life». University of Florida Press, 2005. ISBN 0-8130-2859-0
  • Henderson, Archibald. «Bernard Shaw: Playboy and Prophet». D. Appleton & Co., 1932
  • Holroyd, Michael (Etd). «The Genius of Shaw: A symposium», Hodder & Stoughton, 1979
  • Holroyd, Michael. «Bernard Shaw: The One-Volume Definitive Edition», Random House, 1998. ISBN 978-0-393-32718-2

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Алфавит Шоу

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118642375 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Каталог Немецкой национальной библиотеки (нем.)
  4. ↑ Bernard Shaw (нидерл.)
  5. ↑ 5,0 5,1 Шоу Джордж Бернард // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 6,0 6,1 Oxford Dictionary of National Biography (ингл.) / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
  7. ↑ Find a Grave (ингл.) — 1996.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Kindred Britain
  9. ↑ http://hdl.handle.net/10079/fa/beinecke.shaw
  10. ↑ http://discovery.nationalarchives.gov.uk/details/a/A13530954
  11. ↑ https://norman.hrc.utexas.edu/fasearch/findingAid.cfm?eadid=00121
  12. ↑ https://uvic2.coppul.archivematica.org/george-bernard-shaw-collection
  13. ↑ https://finding-aids.lib.unc.edu/03516/
  14. ↑ https://www.bl.uk/collection-items?related_to=5a17e99a-69a5-43aa-85e6-c2f70e0f32ef
  15. ↑ https://library.brown.edu/exhibits/archive/shaw/about.html
  16. ↑ https://catalogue.nli.ie/Author/Home?author=%22Shaw%2C+Bernard%2C+1856-1950%22&type=Author&filter%5B%5D=author_facet%3A%22Shaw%2C+Bernard%2C+1856-1950%22
  17. ↑ https://arks.libraries.psu.edu/ark:/42409/fa84c79
  18. ↑ https://hollisarchives.lib.harvard.edu/repositories/24/resources/2631
  19. ↑ https://rmc.library.cornell.edu/EAD/htmldocs/RMM04617.html
  20. ↑ https://archives.colgate.edu/repositories/2/resources/281
  21. ↑ https://findingaids.bc.edu/repositories/2/resources/182
  22. ↑ https://id.lib.harvard.edu/alma/99156450743203941/catalog (ингл.) — Harvard University.
  23. ↑ https://web.archive.org/web/http://wallachprintsandphotos.nypl.org/catalog/66081
  24. ↑ https://data.performing-arts.ch/a/9d59c1ef-4da9-4962-ba0d-4e26b87b218c / под ред. Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы
  25. ↑ Шоу отказался от денежной части Нобелевской премии, однако принял медаль лауреата. Gibbs A. M. Bernard Shaw: A Life. — Gainesville, Florida: University Press of Florida, 2005. — P. 375–376. — ISBN 0-8130-2859-0.
  26. ↑ 26,0 26,1 Хьюз Эмрис. ЖЗЛ Бернард Шоу
  27. ↑ Посещение Ирской коммуны имени Ленина Бернардом Шоу // "Тамбовская правда" : газета. — Тамбов, 1956.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Татьяна Воронцова. В гостях у «старшего брата» // «Литература» : журнал. — М.: Издательский дом «Первое сентября», 2003. — № 9.
  29. ↑ Letters to the Editor: Social Conditions in Russia by George Bernard Shaw, published in The Manchester Guardian, 2 March 1933. Gareth Jones' Memorial Website. Дата обращения: 29 апрель 2013. Архивировано из оригинала 8 март 2013 года. (инг.)
  30. ↑ Shaw, Bernard (January 1949), "«The Lysenko Muddle»", Labour Monthly, <http://www.marxists.org/reference/archive/shaw/works/lysenko.htm>. Проверено 29 апрель 2013.  (инг.)
  31. ↑ Wayne Carr Willis George Bernard Shaw's New Deal for America. — 2009-11-19.
  32. ↑ The Political Madhouse in America and Nearer Home, by Bernard Shaw. gutenberg.ca. Дата обращения: 6 ғинуар 2019.
  33. ↑ Международно-правовое признание Советского государства (рус.) // Википедия. — 2018-10-17.
  34. ↑ Комедия включена в спектакль «Вечер комедии» Московского драматического театра имени М. В. Ермоловой.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
commons: Джордж Бернард Шоу Викимилектә
n: Джордж Бернард Шоу Викияңылыҡтарҙа

Ҡалып:Джордж Бернард Шоу Ҡалып:Нобелевская премия по литературе 1901—1925 Ҡалып:Премия «Оскар» за лучший адаптированный сценарий 1927—1940

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Джордж_Бернард_Шоу&oldid=1268974» битенән алынған