Киркенес
| Киркенес | |
| Bokmål: Kirkenes нюнорск Kirkenes Kven: Kirkkoniemi Skolt Sami: Ǩeârkknjargg[1] | |
| Нигеҙләү датаһы | 1826 |
|---|---|
 | |
| Этнохороним | kirkenværing |
| Рәсми тел | букмол[d] |
| Дәүләт |
 Норвегия |
| Административ үҙәге | Сёр-Варангер |
| Административ-территориаль берәмек | Сёр-Варангер |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+1:00[d] |
| Халыҡ һаны | 3531 кеше (4 ноябрь 2019)[2] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 9 ± 0 метр |
| Туғандаш ҡала | Карс[d] һәм Никель[d] |
| Майҙан |
2,15 км² (1 ғинуар 2015), 2,15 км² (4 ноябрь 2019)[2] |
| Рәсми сайт | svk.no |
 | |
 Киркенес Викимилектә | |
Киркенес (норв.Kirkenes — Хиркенес[3], фин.Kirkkoniemi, с-саамск. Girkonjárga) — Норвегияның төньяҡ-көнсығыш өлөшөндә, Финнмарк фюлькаһында, рәсәй-норвегия сигенән яҡынса 8 км алыҫлыҡтағы ҡала.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
1826 йылдың 14 майына тиклем Фэлледсдистрикт территорияһында урынлашҡан (Дөйөм районда) — Швеция һәм Рәсәй кондоминимумында, шунан һуң бөтә тиерлек бәхәсле территориялар (шул иҫәптән Киркенес) Швецияға күсә.
Икенсе донъя һуғышы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Икенсе донъя һуғышы йылдарында көслө бомбалар һөжүменә дусар була — ҡалаға 320 һауа һөжүме яһала. 1944—1945 йылдарҙа Киркенестың комендант урынбаҫары, һуңынан билдәле шәрҡиәтсе Дьяконов Игорь Михайлович; 1990-сы йылда уға ҡаланың почетлы гражданы исеме бирелә.
Климаты һәм географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Киркенес Норвегияның иң төньяҡ-көнсығышында, төньяҡ поляр түңәрәктән төньяҡҡа ҡарай яҡынса 400 км алыҫлыҡта ята. Ҡала Варангер-фьорд фьорды тармаҡтарының береһендә, Рәсәй сигенән алыҫ түгел урынлашҡан.
Поляр көнө 21 майҙан алып 17 июлгә тиклем, поляр төн — 21 ноябрҙән алып 21 ғинураға тиклем дауам итә. Яр буйында урынлашыуына ҡарамаҫтан, ҡала континенталь климатҡа күсеүсән. Уртаса айлыҡ температура ғинуарҙа -11,5 °C алып июлдә 12,6 °C. тиклем үҙгәрә. Уртаса йыллыҡ яуым-төшөм кимәле — яҡынса 450 мм. Иң түбән температура --41°C, иң юғары температура 32,7 °C теркәлгән. Иң юғары уртаса айлыҡ температура 2004 йылда билдәләнгән һәм 16,9 °C тәшкил иткән.
Киркенес— Бьерневатн тимер юлы Киркенес портын һәм Сер-Варангер коммунаһындағы Бьёрневатн шахтаһын тоташтыра. Фин Рованиемиһынан Киркенесҡа тиклем 529. км оҙонлоғондағы тимер юлы төҙөү планлаштырыла[4].
Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Киркенеста саңғы ярышы буйынса өс тапҡыр Олимпия уйындары чемпионы Вегард Ульванг тыуған.
- Киркенеста донъя транс музыкаһы йондоҙо Эрьян Гильсен йәшәй.
Иҫтәлекле урындары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Икенсе донъя һуғышы музейы
- Руаль Амундсен (Роальд Амундесн) майҙанында Ҡыҙыл Армия һалдаттарына һәйкәл
- Саам рәссамы Йон Савио музейы
Туғандаш ҡалалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ https://saan.oahpa.no/detail/sms/fin/%C7%A8e%C3%A2rkknjargg.html
- ↑ 2,0 2,1 Tettsteders befolkning og areal — Статистика Норвегии.
- ↑ Норвегия рус географик атамалар буйынса Инструкция бирә. — М., 1974. — 18 б.
- ↑
- ↑ Туғанлашҡан ҡалалары мурманск өлкәһе 2015 йыл 28 ғинуар архивланған. //башҡорт энциклопедияһы Кола. 5 т. т. 1. Ә — Д / Гл. а. Киселевтың ре. — СПб. : ИС ; Апатиты : КНЦ ӨФӨ, 2008. — С. 502.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Информация о Киркенесе 2016 йыл 24 октябрь архивланған. (нор.) (нем.) (инг.)