Моздок
| Моздок | |
| осет. Мæздæг | |
| Флаг[d] | |
.png) | .png) |
| Нигеҙләү датаһы | 1763 |
|---|---|
 | |
| Рәсми атамаһы | Мæздæг |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ үҙәге | Моздокское городское поселение[d][1] һәм Моздокский район[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Моздокское городское поселение[d], Кавказская губерния[d], Астраханская губерния[d], Кавказская губерния[d], Ставропольская губерния[d], Терек өлкәһе[d], Моздокский отдел[d], Терская губерния[d] һәм Моздокский район[d] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+3:00[d] |
| Халыҡ һаны | 42 155 кеше (2019)[2] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 131 метр |
| Майҙан | 17 км² |
| Почта индексы | 363750 |
| Рәсми сайт | mozdok-osetia.ru |
| Урындағы телефон коды | 86736 |
 | |
 Моздок Викимилектә | |
Моздок, Мәздәк (осет. Мæздæг , ҡаб.-черк. Мэздэгу, ҡум. Мазлек/Мёздок[3]) — Төньяҡ Осетия-Алания Республикаһы республикаһындағы ҡала, Моздок районының административ үҙәге.
Ҙурлығы буйынса республиканың икенсе ҡалаһы.
Моздок муниципаль районы административ үҙәге. Моздок ҡала биләмәһе муниципаль берәмеге барлыҡҡа килтерә.
Этимологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡала исеме ҡабарҙы-черкес «мэз дэгу» (мэз — «урман», дэгу — «ҡара, ҡуйы») һүҙҙәренән алынған һәм тәржемәлә "ҡара урман"тигәнде аңлата[4]. Әлеге ваҡытта Тирәктең һыубаҫар туғай урмандарының күпселеге юҡҡа сыҡҡан.
Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡала Тирәк йылғаһының һул ярында, Моздок районының үҙәк өлөшөндә, Владикавказдан 95 километр төньяҡтараҡ урынлашҡан.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡала православие динен ҡабул иткән ҡабарҙы кенәзе Кургока Коночкин (суҡынғандан һуң — Андрей Иванов) тарафынан 1763 йылда нығытма булараҡ нигеҙләнгән.
1785 йылдан — Кавказ наместниклығының өйәҙ ҡалаһы. 1822 йылдан — Кавказ (1847 йылдан — Ставрополь) өлкәһенең Моздок өйәҙе үҙәге. 1863 йылда Терек өлкәһе составына күсерелә. 1897 йылда — Терек өлкәһе округының Пятигорск өйәҙ үҙәге булмаған ҡала.
19-20 быуаттар сигендә — биҫтә, 1920-йылдарҙан яңынан ҡала. 1944 йылда Ставрополь крайы составынан Төньяҡ Осетияға күсерелә.
Бөйөк Ватан һуғышы барышында (1942 йылдың 25 августа) ҡала немец-фашист ғәскәрҙәре тарафынан баҫып алына. 1943 йылдың 3 ғинуарында азат ителә.
Халҡы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
2020 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы, 2021 йылдың 1 октябренә ҡала халыҡ һаны буйынса Рәсәй Федерацияһындағы 1117 ҡалаһы араһында 417-се урында була.
- Милли составы
2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса[5].
| Халҡы | Һаны, уҡыусы. |
Өлөшө бөтә халыҡтан, % |
|---|---|---|
| урыҫтар | 22 918 | 59,12 % |
| осетиндар | 3 209 | 8,28 % |
| ҡумыҡтар | 2 741 | 7,07 % |
| әрмәндәр | 2 399 | 6,19 % |
| чечендар | 1 359 | 3,51 % |
| ҡабарҙы халҡы (черкестар) | 1 280 | 3,30 % |
| төрөктәр | 789 | 2,03 % |
| корейҙар | 764 | 1,97 % |
| украиндар | 590 | 1,52 % |
| башҡалар | 2 148 | 5,54 % |
| милләте күрһәтелмәгән | 571 | 1,47 % |
| барлығы | 38 768 | 100,0 % |
Климаты[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
| Моздока (1986-2015) климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрһәткес | Ғин. | Фев. | Март | Апр. | Май | Июнь | Июль | Авг. | Сен. | Окт. | Нояб. | Дек. | Йыл |
| Абсолют максимум, °C | 16,4 | 21,3 | 27,5 | 34,0 | 35,3 | 38,0 | 40,4 | 43,1 | 38,5 | 32,5 | 27,1 | 16,7 | 43,1 |
| Уртаса максимум, °C | 2,1 | 3,2 | 8,8 | 17,5 | 24,2 | 26,6 | 31,8 | 32,7 | 24,5 | 16,0 | 8,5 | 3,4 | 16,0 |
| Уртаса температура, °C | −2,5 | −1,6 | 4,6 | 11,4 | 17,7 | 21,8 | 25,3 | 23,5 | 18,8 | 11,9 | 4,5 | 0,7 | 11,3 |
| Уртаса минимум, °C | −4,6 | −4 | 0,9 | 5,7 | 11,0 | 16,0 | 19,9 | 18,9 | 13,0 | 7,7 | 2,4 | −3,4 | 7,9 |
| Абсолют минимум, °C | −26,6 | −28,4 | −14 | −4 | −0,3 | 6,5 | 11,0 | 8,8 | 3,5 | −8 | −18,8 | −25,6 | −28,4 |
| Яуым-төшөм нормаһы, мм | 27 | 24 | 27 | 45 | 67 | 84 | 62 | 54 | 42 | 33 | 33 | 34 | 499 |
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ ОКТМО (урыҫ)
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar
- ↑ А. З. Шихсаидов. [https://books.google.ru/books?id=5iE5AQAAIAAJ&q=Кумыки+Моздок&dq=Кумыки+Моздок&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&sa=X&ved=2ahUKEwjs46z4ppz8AhVJiIsKHY3PBIgQ6AF6BAgKEAM#Кумыки%20Моздок Дагестан и мусульманский Восток, сборник статей]. — Марджани, 2010. — С. 298. — 430 с. — ISBN 9785903715244.
- ↑ Поспелов, 2008
- ↑ Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года (недоступная ссылка — история). Дата обращения: 19 октябрь 2018. Архивировано 19 август 2013 года. 2016 йыл 5 март архивланған.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Поспелов Е. М. Географические названия России. Топонимический словарь. — М.: Астрель, АСТ, 2008. — 523 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5.
- Лист карты K-38-6 Моздок. Масштаб: 1 : 100 000. Указать дату выпуска/состояния местности.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Моздок // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Моздок в энциклопедии «Мой город»
- Храм Успения Божьей матери в городе Моздок
Һүҙлектәр һәм энциклопедиялар |
|---|
