Солтанова Мәрйәм Тимербулат ҡыҙы
| Солтанова Мәрйәм Тимербулат ҡыҙы | |
| Тыуған көнө | |
|---|---|
| Вафат булған көнө | |
| Ил | |
.svg){kind=small}
Солтанова Мәрйәм Тимербулат ҡыҙы (?[1] — март 1928) — йәмәғәт эшмәкәре, меценат.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡазан ҡатын-ҡыҙҙар гимназияһын тамамлай. Мәрйәм 1886 йылда Арыҫланғәли Мөхәммәтйәр улы Солтановҡа кейәүгә сыға (1862-1908). Арыҫланғәли Ырымбур мосолман дин башлыҡтары йыйылышы мөфтиәтенең улы була.
Ире вафат булғандан һуң, 1908 йылда, Мәрйәм Солтанова үҙенең атаһы туй бүләге итеп биргән Спасская урамындағы 1-се һанлы йортта (хәҙер — Новомостовая урамы) етем ҡыҙҙар өсөн приют аса. XIX быуат аҙағында Мәрйәм Солтанова Өфөләге үҙенә яҙылған йортта мосолман Ҡатын – ҡыҙҙар йәмғиәте, өлкән йәштәге ирҙәр һәм мосолман диненән булған малайҙар өсөн Воскресенская урамындағы 54-се һанлы йортта етемдәр йорто (приют) аса. 1908 йылдың ғинуарында һайланғандан һуң 1914 йылға тиклем Мәрйәм Тимербулат ҡыҙы Өфө мосолман ҡатын-ҡыҙҙар йәмғиәтенең рәйесе була[2]
1913 йылда Өфөлә Спасская урамындағы үҙ өйҙәрендә (Өфөнең хәҙерге Аксаков баҡсаһына ҡаршы) мосолман ғаиләһенән булған ҡыҙҙар өсөн татар мәктәбе асалар, уҡыу бушлай була, бында татар һәм башҡорт ғаиләләренән ҡыҙҙар уҡыған. Унда тәрбиәләнеүселәрҙе донъяуи һәм дини дисциплиналарға өйрәткәндәр. Мәктәп 1917 йылға тиклем эшләй.
1913 йылда Мәрйәм Солтанова атаһынан мираҫҡа ҡалған йортто етем ҡыҙҙар өсөн приютҡа тапшыра.
Мәрйәм Тимербулат ҡыҙы шулай уҡ Өфө һәм Өфө губернаһының уҡыу йорттарына ҡулдан килгәнсе ярҙам күрһәтә. 1926 йылға тиклем Өфөләге етемдәр өсөн приютты тотошлай финанслай.
1926 йылда ир туғандары менән хаж сәфәре ҡыла, уны һөйөклө атаһы Тимербулат Аҡсурин рухына бағышлай.
1928 йылдың мартында ҡаты ауырыуҙан һуң вафат була.
Хәтер
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Өфөләге Мәрйәм Тимербулат ҡыҙы йәшәгән йорт (Туҡай урамы, 33) — архитектура ҡомартҡыһы исемлегенә ингән. Йортта Мәрйәм Солтанованың инициалдары менән «МС» вензеле һаҡланған[3].
- Хәҙерге көндә Мәрйәм Солтанованың исеме Башҡортостан мосолмандарының диниә назараты мәҙрәсәһенә бирелгән. Адресы: Өфө ҡалаһы, Мостай Кәрим урамы, 3 йорт.
Ғаиләһе
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Атаһы Тимербулат Ҡорамша улы Аҡсурин, Сембер губернаһы эшҡыуары, фабрикант,кенәз Аҡсуриндар нәҫеленән ти иҫәпләнә, әсәһе - Зөһрә Аҡсурина.
- Ире — Солтанов Арыҫланғәли (1886 йылдан никахта). Сығышы менән башҡорт дворяндары Солтановтар нәҫеленән. Ҡала думаһы гласныйы, Ырымбур мосолман дини йыйылышы М. М. Солтановтың улы.
- Балалары булмай.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ В 2014 году в Башкортостане будут отмечать 155 лет со дня её рождения.
- ↑ Алсу Зиннатуллина. 2018 йыл 28 декабрь архивланған.
- ↑ Гюльнара Иксанова. Есть в городе моём укромный уголок…// «Республика Башкортостан», 21 октября 2006 года, № 206. 2016 йыл 4 март архивланған.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Солтанова Мәрйәм Тимербулат ҡыҙы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Анатолий Чечуха. Председатель дамского комитета.// «Бельские просторы».
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Махмутова А.Х. Женщины рода Акчуриных // Симбирский научный вестник. – 2016. - №1 (23) – С. 152 – 156.