Назрань

Назрань
ингуш. Наьсаре
Байраҡ	Герб
Нигеҙләү датаһы	1781
Рәсми атамаһы	На́на-На́ьсаре һәм Коста-Хетагурово
Рәсми тел	Ингуш теле һәм урыҫ теле
Дәүләт	Рәсәй
Административ үҙәге	Назрань районы һәм Городской округ город Назрань[d]
Административ-территориаль берәмек	Городской округ город Назрань[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+3:00[d]
Хөкүмәт башлығы вазифаһы	глава Назрани[d]
Хөкүмәт башлығы	Урусхан Евлоев[d]
Халыҡ һаны	126 292 кеше (2024)
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	200 метр
Туғандаш ҡала	Кисловодск
Майҙан	118,28 км²
Почта индексы	386120
Рәсми сайт	nazrangrad.ru
Иң тәүге яҙма ваҡыты	1810
Урындағы телефон коды	8732
Назрань Викимилектә

Назрань (ингуш. На́на-На́ьсаре, Наьсаре); рус. Назрань, 1944—1957 йылдарҙа — Коста-Хетагуров) — Рәсәй ҡалаһы, Ингушетияның иң ҙур ҡалаһы, Назрань районының административ үҙәге.

Республика әһәмиәтендәге ҡала. Назрань ҡалаһы ҡала округын барлыҡҡа килтерә.

Этимологияһы

XIX быуат уртаһында Назрань ауылы булараҡ телгә алына. Топонимды антропонимдан сыҡҡан тип фаразлайҙар — халыҡ риүәйәттәрендә тәүге төпләнеүсенең исеме Нясара тип телгә алына.

Географияһы

Ҡала Сунжа йылғаһының һул ярында, республиканың көнбайыш өлөшөндә, Төньяҡ Осетияның административ сиге буйында урынлашҡан. Баш ҡаланан— Магастан — төньяҡ-көнбайышҡа табан 4 км алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

1781 йылда нигеҙләнгән. Рәсми документтарҙа 1810 йылда телгә алына.

1863 йылда бында Ингушетияла иң беренсе дини булмаған уҡыу йорто асылған. 1893 йылда вокзал асылған.

1944 йылда, ингуш халҡы депортацияһынан һуң Чечен-Ингуш АССР-ы бөтөрөлөүе менән ауыл Төньяҡ Осетия составына индерелә, һәм осетин шағиры К. Л. Хетагуров исеме хөрмәтенә Коста-Хетагуров тип үҙгәртелә. Чечен-Ингуш АССР-ы тергеҙелгәндән һуң 1957 йылда ауылға Назрань исеме кире ҡайтарыла.

1967 йылда ҡала статусы бирелә. .

Административ бүленеше

Назрань ҡалаһы дүрт административ округҡа бүленә:

№	Административный округ	ОКАТО коды
1	Альти административ округы	26 406 362
2	Гамурза административ округы	26 406 368
3	Насыр-Корт административ округы	26 406 371
4	Үҙәк административ округы (Назрань)	26 406 378

Халҡы

2010 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәр буйынса 2016 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халҡы буйынса ҡала 146 Рәсәй Федерацияһының 1112 ҡалаһы араһында 375-се урында була

Милли составы

2010 йылғы бөтә рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәр буйынса:

№	Милләттәр	Кеше һаны	Өлөш
1	ингуштар	90 700	96,76 %
2	чечендар	1 585	2,41 %
3	урыҫтар	364	0,20 %
4	месхет төрөктәре, ҡумыҡтар, татарҙар, грузиндар, әрмәндәр, сиғандар, әзербайжандар һәм башҡалар	686	0,63 %

Климаты

Ҡала климаты
Күрһәткес	Ғин	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йыл
Уртаса максимум, °C	3	3	7	15	19	23	26	25	20	14	8	4	14
Уртаса минимум, °C	−6	−6	−1	5	10	13	16	15	11	6	0	−4	5
Яуым-төшөм нормаһы, мм	24,1	28,3	43,4	60,1	92	125,3	79,9	68,7	51,8	45,1	37,2	26,1	682
Сығанаҡ: MSN Weather

Галереяһы

• 
  Назрань ҡалаһы быуаһы.
• 
  Бөйөк Ватан һуғышы шәһиттәре иҫтәлеге Мемориалы, 2010 йыл.
• 
  Сәйәси золом ҡорбандары иҫтәлеге Мемориалы, 2003 йыл]].
• 
  Бөйөк Ватан һуғышы шәһиттәре Мемориалы, 2011 йыл.
• 
  Тимер юлы вокзалы. Вокзал яны майҙаны.
• 
  Тимер юлы вокзалы. Перрон яғынан, 2011 йыл.

Әҙәбиәт

• Гаджиев З. Т. К вопросу о датировке основания города Назрань как ингушского поселения, существующего не менее 250 лет // Вестник Ингушского научно-исследовательского института гуманитарных наук им. Ч. Э. Ахриева : научный журнал. — Магас: Ингушский НИИ ГН им. Ч. Э. Ахриева, 2019. — В. 2. — С. 171—179.
• Поспелов Е. М. Географические названия России. Топонимический словарь. — М.: Астрель, АСТ, 2008. — 523 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5.
• Картоев М. М. К вопросу о дате основания Назрани в свете гипотезы, представленной к.и.н. З. Т. Гаджиевым на основе изучения данных карты «Северной части Османской империи» 1774 г // Вестник Ингушского научно-исследовательского института гуманитарных наук им. Ч. Э. Ахриева : научный журнал. — Магас: Ингушский НИИ ГН им. Ч. Э. Ахриева, 2019. — В. 2. — С. 180—191.