Пинега (Архангельск өлкәһе)
| Пинега | |
| Герб | |
_(1780).png) | |
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
|---|---|
| Административ үҙәге | Муниципальное образование «Пинежское»[d][1] һәм Пинежский уезд[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Муниципальное образование «Пинежское»[d][1], Пинежский район[d], Архангельский уезд[d], Пинежский уезд[d] һәм Архангельский уезд[d] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+3:00[d] |
| Халыҡ һаны | 3786 кеше (2015) |
| Почта индексы | 164610 |
| Урындағы телефон коды | 81856 |
 | |
 Пинега Викимилектә | |
Пинега — Архангельск өлкәһендәге ҡасаба. Пинежский районында урынлашҡан, уның үҙәге — Карпогоры. «Пинежга» муниципаль ауыл биләмәһе берәмегенең административ үҙәге. 1925 йылға тиклем — ҡала[2], 1960 йылдан алып 1991 йылға тиклем — ҡасаба.
Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡасаба Пинега йылғаһының уң ярында урынлашҡан (Төньяҡ Двина йылғаһының уң ҡушылдығы). Ҡасаба аша «Архангельск — Белогорский— Гбач — Пинега — Совполье — Кимжа — Дорогорское — Мезень» автомобиль юлы үтә. Пинега ҡасабаһынан төньяҡ-көнсығышта «Кулой-Пинега» каналы бар, ул Пинеганы иң төньяҡ нөктәһендә Сотка йылғаһы менән тоташтыра(үрге ағымында Кулjuq тип атала).
Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Пинега — Архангельск өлкәһенең иң боронғо ауылдарының береһе. Ағас «цилиндр-асҡыста» (пломба) № 11, 1991 йылда Новгородтағы ҡаҙыу эштәре барышында табылған. Ул цилиндр-асҡыс XII быуат ҡатламдарына ҡарай, унда кенәздең. өс йәпле ҡоралы рәүешендәге билдәлә: «В Пинезе 3 тысяче» тип яҙылған[3][4].
Императрица Екатерина II указы буйынса 1780 йылда ғәмәлдән сығарылған Кевроль өйәҙе һәм Двинской өйәҙенең бер өлөшө урынында Архангельск өлкәһе Вологда наместниклығының Пинега өйәҙе барлыҡҡа килә.Элегерәк бында Архангелогород губернаһының Двина өйәҙендәге Пинежский волок зыяраты булған.
Пинега 1927 йылға тиклем Пинега өйәҙенең административ үҙәге була.
1927—1929 йылдарҙа Пинега Архангел өйәҙе составында була. 1929 йылда РСФСР-ҙың Төньяҡ крайы барлыҡҡа килә, унда элекке Архангел губернаһының Пинега улусында Пинега районы барлыҡҡа килә.1959 йылға тиклем Пинега район үҙәге була, артабан уның үҙәге булып Карпогоры тора.
Оҙаҡ ваҡыт Пинега һөргөн урыны булып тора. Мәҫәлән, батшабикә Софьяның фавориты Василий Васильевич Голицын бында һөргөндә булған, бындағы Красногорский монастырында ерләнгән. Шулай уҡ бер нисә билдәле революционер, шул иҫәптән Климент Ворошилов һәм Алексей Рыков, Александр Серафимович, Александр III-гә ҡарата теракт эше буйынса ( теракт ойоштороусы Александр Ильич Ульянов, В. И. Ленин ағаһы) 1887—1901 йылдарҙа бында һөргөнгә ебәрелгән. Бында Александр Серафимович тигән псевдоним аҫтында ул үҙенең тәүге «На льдине» тигән хикәйәһен яҙа.
Интервенция ваҡытында Пинега районы инглиз-американ ғәскәрҙәре ҡулы аҫтында торған.
Пинега урмандары — Пинега холоҡ төҙәтеү-хеҙмәт лагеры бүлексәһе — Кулойлаг булған.
СССР Министрҙар Советы Прехзидиумының 1967 йылдың 10 ноябрендәге указына ярашлы, 26 сентябрҙән алып район Иң Төньяҡ райондарына тиңләнә, 1967 йылдан алып районда төньяҡ социаль льготалары булдырыла, ә 1993 йылда Рәсәй Федерацияһы хөкүмәте указына ярашлы Пинега Рәсәйҙең Иң Төньяҡ райондарына ҡарай .
Иҫтәлекле урындар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Пинеганың. үҙәк өлөшө тарихи йөҙөн һаҡлап ҡалған, ул элек-электән «Володин кварталы» тип атап йөрөтөлә. Хәҙер бында христиандарҙың хажға йөрөү туризм үҫешенең комплекслы программаһын тормошҡа ашырыу бара.
Ҡасаба эргәһендә карст мәмерйәләре бар, улар экстремаль туризм һөйөүселәр яратҡан урындарҙың береһенә әүерелгән. Пинега аҫтында дәүләт тәбиғәт «Пинега ҡурсаулығы» бар. Тау саңғыһы комплексы базаһында бар, унда туристик экскурсия ойошторола.
Халыҡ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡасаба халҡы 2010 йылда Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, 3225 кеше тәшкил итә[5].
Данлыҡлы кешеләре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Алексеев Юрий Александрович — Советтар Союзы Геройы.
- Лев Германович Лейбсон — билдәле рус физиологы
- Петров Георгий Иванович — гидроаэромеханика һәм газ динамикаһы өлкәһе ғалимы.
- Дежнев Семен Иванович — күренекле урыҫ диңгеҙсеһе, сәйәхәтсе, тикшеренеүсе..
Радио[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- 69,77 ЮFM ПЛАН
- Маяк FM 101,6
Фотогалерея[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
-
Монастырь ҡыҙыл тауҙары -
Боронғо Красногорская монастыры фрескалары -
Пинега янындағы урман
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 ОКТМО. 185/2016. Северо-Западный ФО
- ↑ Вцик декреты «Псков губернаһы ҡалаһында һәм Архангельск ауылында тораҡ пункттары раҫлау тураһында»
- ↑ Академик В. Л. Янин. У истоков новгородской государственности беседа с корреспондентом «Знание—сила» Галиной Бельской 2013 йыл 29 октябрь архивланған.
- ↑ Рыбина е. а . белеме урта быуат Новгородта (археологик материалдар буйынса) / Рыбина е. а. / / Русь Новгород: мәҙәни мираҫ һәм тарихи арауыҡ булды. — Екатеринбург : Банк мәғлүмәт мәҙәни, 2000. — (Рәсәй тарихы проблемалары. В. 3). — С. 25-44. (Тикшерелеү көнө: 27 март 2014)
- ↑ 2015 3786человек,3754человека 2016,2017 3738человек//(!) 2013 йыл 22 октябрь [https://web.archive.org/web/20131022224851/http://www.arhangelskstat.ru/surveys/vpn2010/DocLib1/%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8B%20%D0%BE%20%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%85%20%D0%92%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9%20%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%202010%20%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0/%D1%87%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C.htm архивланған. Муниципаль берәмектәре һәм тораҡ пункттар буйынса халыҡ һаны Архангельск өлкәләре, ненец автономиялы округы], бөтә рәсәй халыҡ иҫәбен алыу 2010 йыл йомғаҡтары, Архангельскстат, 2012
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Пинега, уездный город // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Карта[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Посёлок Пинега. Публичная кадастровая карта 2016 йыл 5 март архивланған.
- Пинега на карте Wikimapia
- Топографическая карта Q-38-111,112. Пинега
- Топографическая карта Q-38-111-C,D 2014 йыл 19 февраль архивланған.