Сводеш исемлеге

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Сводеш исемлеге — Америка тел белгесе Моррис Сводеш тәҡдим иткән, 100, 200 йә 207 төп лексеманан торған исемлек. Тел ғилемендә лексикостатистик глоттохронология ысулында ҡулланыла.

Башҡорт теленең Сводеш исемлеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Инглизсә
English
Башҡортса
Башҡортса
Төрөксә
Türkҫe
Сахаса
Сахалыы
Төрөкмәнсә
Türkmençe
Ҡаҙаҡса
Қазақша
Азербайжанса
Türkcə(Azərbaycan)
Сыуашса
Чăвашла
1 I мин ben мин men мен mən эпĕ
2 thou
(singular)
һин sen эн sen сен sən эсĕ
3 he ул o ол,
кини
ol ол o вăл
4 we беҙ biz биһиги biz бiз biz эпир
5 you
(plural)
һеҙ siz эһиги siz сендер siz эсир
6 they улар onlar олор,
кинилэр
олар onlar вĕсем
7 this был bu бу bu бұл bu ку
8 that шул, теге şu ити şu сол o леш
9 here бында burada манна şu taýda мұнда burada(burda) кунта
10 there унда, анда, тегендә orada онно honha онда orada(orda) унта
11 who кем kim ким кiм kim кам
12 what нимә, ний, ни ne туох не мĕн
13 where ҡайҙа nerede ханна nirede қайда harada(harda) ăçта
14 when ҡасан ne zaman хаһан näwagt қашан haçan хăçан
15 how нисек, ҡалай nasıl хайдах қалай necə мĕнле
16 not түгел değil däl емес deyil мар
17 all бөтә, барлыҡ tümü бары tükel бәрi,
бүкiл
hamısı пĕтĕм
18 many күп çok элбэх көп çox нумай
19 some бер нисә bazı хас да,
ханнык эрэ
berentak бiрнеше bir neçə хăш
20 few әҙ, аҙ az аҕыйах az аз az сахал
21 other башҡа diğer / başka атын başga басқа başqa урăх
22 one бер bir биир bir бiр bir пĕр
23 two ике iki икки iki екi iki иккĕ
24 three өс üç үс üç үш üç виççĕ
25 four дүрт dört түөрт dört төрт dörd тăваттă
26 five биш beş биэс bäş бес beş пиллĕк
27 big ҙур,
өлкән
büyük улахан belent үлкен böyük пысăк
28 long оҙон uzun уһун uzın ұзын uzun вăрăм
29 wide киң geniş киэҥ gińiş кең geniş сарлака
30 thick ҡалын, йыуан kalın халыҥ galıń жуан,
толық
qalın халăн
31 heavy ауыр ağır ыар,
ыарахан
ауыр ağır йывăр
32 small бәләкәй,
кесе
küçük кыра,
куччугуй
kiçi кішкентай,
кішкене
kiçik(balaca) пĕчĕк
33 short ҡыҫҡа kısa кылгас gısga қысқа qısa кĕске
34 narrow тар dar кыараҕас dar тар dar ансăр
35 thin йоҡа, нәҙек ince синньигэс inçe жұқа
жіңішке
nazik(incə) çӳхе
36 woman ҡатын kadın дьахтар heleý қатын qadın хĕрарăм
37 man
(adult male)
ир adam / erkek эр киһи adam ер кісі
еркек
kişi(ər) ар
38 man
(human being)
кеше,
әҙәм
insan киһи ınsan кiсi, адам insan(adam) çын
39 child
(a youth)
бала çocuk оҕо çaga бала bala(uşaq,çağa) ача
40 wife ҡатын
(karı)
ойох aýal қатын arvad(həyat yoldaşı) арăм
41 husband ир koca эр är күйеу ər упăшка
42 mother әсә anne / ana ийэ eje ана, шеше ana анне
43 father ата baba (ata) аҕа däde әке, ата ata атте
44 animal йәнлек,
хайуан
hayvan кыыл,
харамай
haýwan хайуан
аң
heyvan чĕр чун
45 fish балыҡ balık балык balık балық balıq пулă
46 bird ҡош kuş чычаах,
көтөр
guş құс quş кайăк
47 dog эт köpek (it) ыт ит it(köpək) йытă
48 louse бет bit быт бит bit пыйтă
49 snake йылан yılan моҕой,
эриэн үөн
ýılan жылан ilan çĕлен
50 worm ҡорт kurt үөн gurt құрт qurd амăн
51 tree ағас ağaç мас bag ағаш ağac йывăç
52 forest урман orman тыа,
ойуур
tokaý орман,
тоғай
meşə(orman) вăрман
53 stick
(of wood)
ботаҡ,
таяҡ
çubuk мас,
тайах
çöp бұтақ,
таяқ
çubuq патак
54 fruit емеш meyve фрукт miwe жемiс meyvə улма
55 seed орлоҡ tohum бурдук tohum ұрық toxum вăрлăх
56 leaf япраҡ yaprak сэбирдэх ýaprak жапырақ yarpaq çулçă
57 root тамыр kök силис kök тамыр тымар
58 bark
(of tree)
ҡайыр,
ҡабыҡ
kabuk хатырык gabık қабық qabıq хуппи
59 flower сәскә çiçek сибэкки,
чэчик
gül гүл,
шешек
çiçək(gül) чечек
60 grass үлән çimen / ot от ot от,
шөп
ot курăк
61 rope бау halat быа tanap арқан,
бау
вĕрен
62 skin
(of a person)
тир deri тэрии deri терi dəri тир
63 meat
(as in flesh)
ит et эт et ет ət аш
64 blood ҡан kan хаан gan қан qan юн
65 bone һөйәк kemik унуох süńk сүйек sümük шăмă
66 fat
(noun)
май şişman сыа semiz май kök(dolu,şişman) çу
67 egg йомортҡа yumurta сымыыт ýumurtga жұмыртқа yumurta çăмăрта
68 horn мөгөҙ boynuz муос мүйiз buynuz мăйрака
69 tail ҡойроҡ kuyruk кутурук guýruk құйрық quyruq хӳре
70 feather
(rather not down)
ҡауырһын tüy түү,
куорсун
ýelek жүн,
қауырсын
tük тĕк
71 hair сәс saç баттах saç шаш saç çӳç
72 head баш baş бас baş бас baş пуç
73 ear ҡолаҡ kulak кулгаах құлақ құлақ qulaq хăлха
74 eye күҙ göz харах көз көз göz куç
75 nose танау, морон burun мурун burun мұрын burun сăмса
76 mouth ауыҙ ağız айах agız ауыз ağız çăвар
77 tooth
(rather not molar)
теш diş тиис diş тiс diş шăл
78 tongue тел dil тыл тiл dil чĕлхе
79 fingernail тырнаҡ tırnak тыҥырах тырнақ dırnaq чĕрне
80 foot аяҡ ayak атах аяқ ayaq ура
81 аяҡ бот bacak буут aýak аяқ ayaq, bud пĕçĕ
82 knee тубыҡ diz тобук dız тiзе чĕр куççи
83 hand ҡул el илии,
хол
el қол əl алă
84 wing ҡанат kanat кынат ganat қанат qanad çунат
85 belly ҡорһаҡ, ҡарын karın ис қарын qarın хырăм
86 guts эсәк bağırsak очоҕос iшек bağırsaq пыршă
87 neck муйын boyun моойун boýun мойын boyun мăй
88 back арҡа arka кэлин,
арҕа
arka арқа arxa çурăм
89 breast күкрәк, түш göğüs түөс göwüs көкiрек,
төс
köks, döş,sinə кăкăр
90 heart йөрәк yürek / kalp сүрэх ýürek жүрек ürək чĕре
91 liver бауыр karaciğer
(ciğer)
быар bagır бауыр пĕвер
92 to drink эсеү içmek ис içmek iшу içmək ĕç
93 to eat ашау yemek аһаа iýmek жеу yemək çи
94 to bite тешләү ısırmak ытыр çeýnemek тiстеу dişləmək çырт
95 to suck имеү emmek эм emmek ему əmmək ĕм
96 to spit төкөрөү tükürmek силлээ,
тыбыыр
tüýkürrmek түкiру tüpürmək сур
97 to vomit ҡоҫоу kusmak хайыт gusmak құсу qusmaq, qaytarmaq хĕс
98 to blow
(as wind)
өрөләү, өрөү, иҫәү üflemek үр üflemek үрлеу üfürmək вĕр
99 to breathe тын алыу, һулау soluk almak тыын dem almak дем алу сывла
100 to laugh көлөү gülmek күл gülmek күлу gülmək кул
101 to see күреү görmek көр görmek көру görmək кур
102 to hear ишетеү işitmek
(duymak)
иһит eşitmek есiту eşitmək илт
103 to know
(a fact)
белеү bilmek бил bilmek бiлу bilmək пĕл
104 to think уйлау düşünmek өйдөө pikir etmek ойлау düşünmək шутла
105 to smell
(sense odor)
еҫкәү koklamak сыттаа ısgamak иiскеу
сез(ін)у
шăршла
106 to fear ҡурҡыу korkmak куттан қорқу хăра
107 to sleep йоҡлау uyumak утуй ұйықтау yatmaq çывăр
108 to live йәшәү yaşamak олор жасау yaşamaq пурăн
109 to die үлеү ölmek өл өлу ölmək вил
110 to kill үлтереү öldürmek өлөр өлтiру öldürmək вĕлер
111 to fight һуғышыу savaşmak оҕус соғысу,
ұрысу
savaşmaq кĕреш
112 to hunt
(transitive)
аулау avlamak бултаа аулау ovlamaq тыт
113 to hit һуғыу vurmak сыс ұру,
соғу
vurmaq çап
114 to cut киҫеү kesmek кыс кесу kəsmək кас
115 to split ярыу хайыт жару пайла
116 to stab
(or stick)
сәнсеү,
ҡаҙау
оҕус сұғу,
қадау, шаншу
чик
117 to scratch
(an itch)
тырнау tırnamak хайы тарт тырнау шăйăр
118 to dig ҡаҙыу kazımak хас қазу qazmaq чав
119 to swim йөҙөү yüzmek устун жүзу üzmək иш
120 to fly осоу uçmak көт ұшу uçmaq вĕç
121 to walk атлау дьаарбай бару,
жүру
çӳре
122 to come килеү gelmek кэл келу gəlmək кил
123 to lie
(as on one’s side)
ятыу yatmak албыннаа жату yatmaq вырт
124 to sit ултырыу oturmak олор отыру oturmaq лар
125 to stand тороу durmak тур тұру durmaq тăр
126 to turn
(change direction)
боролоу dönmek эргий бұр(ыл)у,
айналу
пăрăн
127 to fall
(as in drop)
төшөү, ауыу, ҡолау düşmek түс түсу
құлау
ӳк
128 to give биреү vermek биэр беру vermək пар
129 to hold
(in one’s hand)
тотоу tutmak тут тұту,
ұстау
tutmaq тыт
130 to squeeze ҡыҫыу ык қысу чăмăрта
131 to rub ышҡыу ысқылау сăтăр
132 to wash йыуыу yıkamak сууй жуу çу
133 to wipe һөртөү silmek сүрту шăл
134 to pull тартыу çekmek тарт тарту турт
135 to push этәреү itmek ут,
ас
итеру, басу тĕк
136 to throw ташлау бырах тастау ывăт
137 to tie бәйләү баай байлау çых
138 to sew тегеү dikmek тик тiгу çеле
139 to count һанау saymak аах санау шутла
140 to say әйтеү, тиеү demek эт айту,
деу
кала
141 to sing йырлау şarkı söylemek ыллаа ән айту,
жырлау
юрла
142 to play уйнау oynamak оонньоо ойнау выля
143 to float йөҙөү yüzmek устун жүзу ярăн
144 to flow ағыу akmak хамнаа ағу юх
145 to freeze туңыу, өшөү üşümek тоҥ тоңу,
үсу
шăнт
146 to swell шешеү şişmek үллүн,
өндөй,
улаат
iсу,
iсiну
шыç
147 sun ҡояш güneş күн күн хĕвел
148 moon ай ay ый ай уйăх
149 star йондоҙ yıldız сулус жұлдыз çăлтăр
150 water һыу su уу су шыв
151 to rain яуыу yağmak кустук жауу çумăр
152 river йылға nehir,
ırmak
өрүс өзен юхан шыв
153 lake күл göl күөл көл кӳлĕ
154 sea
(as in ocean)
диңгеҙ deniz муора,
байхал
теңiз тинĕс
155 salt тоҙ tuz туус тұз тăвар
156 stone таш taş таас тас чул
157 sand ҡом kum кумах құм хăйăр
158 dust саң,
туҙан
toz күдэн,
быыл
тозаң,
шаң
тусан
159 earth
(as in soil)
тупраҡ toprak буор топырақ çĕр
160 cloud болот bulut былыт бұлт пĕлĕт
161 fog томан sis туман тұман тĕтре
162 sky күк gök халлаан көк,
аспан
тӳпе
163 wind
(as in breeze)
ел yel / rüzgâr тыал жел çил
164 snow ҡар kar хаар қар юр
165 ice боҙ buz муус мұз пăр
166 smoke төтөн буруо түтiн тĕтĕм
167 fire ут ateş уот от вут
168 ashes көл kül күл күл кĕл
169 to burn
(intransitive)
яныу yanmak умай жану çун
170 road юл yol суол жол çул
171 mountain тау dağ хайа тау ту
172 red ҡыҙыл kırmızı,
kızıl
кыһыл қызыл qızıl хĕрлĕ
173 green йәшел yeşil от күөх жасыл симĕс
174 yellow һары sarı араҕас сары сарă
175 white аҡ ak / beyaz үрүҥ,
маҕан
ақ шурă
176 black ҡара siyah, kara хара қара хура
177 night төн gece түүн түн каç
178 day
(daytime)
көн gün(düz) күн күн кун
179 year йыл yıl, sene сыл,
дьыл
жыл çул
180 warm
(as in weather)
йылы sıcak сылаас жылы ăшă
181 cold
(as in weather)
һыуыҡ soğuk тымныы суық сивĕ
182 full тулы dolu толору толы тулли
183 new яңы yeni саҥа жаңа çĕнĕ
184 old иҫке eski эргэ ескi кивĕ
185 good һәйбәт, яҡшы iyi үчүгэй,
үтүө
жақсы лайăх
186 bad насар,
яман
kötü дьаабы ,
куһаҕан
нашар,
жаман
япăх
187 rotten
(as, a log)
серек ириҥэ шiрiк çĕрĕк
188 dirty бысраҡ kirli / pis кирдэх сазды, батпақ(ты) лапра
189 straight тура doğru көнө тура тӳрĕ
190 round йоморо,
түңәрәк
yuvarlak төгүрүк дөңгелек,
жұмыр, домалақ
çаврака
191 sharp
(as a knife)
үткер keskin сытыы жiтi,
өткiр
çивĕч
192 dull
(as a knife)
үтмәҫ сыппах өтпес мăка
193 smooth шыма килэркэй тегiс,
жатық
яка
194 wet дымлы ıslak сиктээх,
инчэҕэй
дымқыл,
ылғал
йĕпе
195 dry
(adjective)
ҡоро kuru кураанах құрғақ типĕ
196 right
(correct)
дөрөҫ doğru сөпкө дұрыс,
тура
тĕрĕс
197 near яҡын yakın чугас жақын çывăх
198 far алыҫ,
йыраҡ
uzak ыраах ұзақ, алыс, жырақ инçе
199 right
(side)
уң sağ уҥа оң сылтăм
200 left
(side)
һул sol хаҥас сол сулахай
201 at -да/-дә, -та/-тә, -ла/-лә -de/-da, -te/-ta -да/-де, -та/-те -та/-те, -ра/-ре
202 in -да/-дә, -та/-тә, -ла/-лә; эсендә -de/-da, -te/-ta -да/-де, -та/-те -та/-те, -ра/-ре
203 with
(accompanying)
менән ile, -le/-la кытары менен -па/-пе
204 and һәм ve / veya уонна және тата
205 if -һа/-һә, әгәр eğer эбэтэр -са/-се ехер
206 because сөнки çünkü ол иһин өйткенi пирки
207 name исем isim, ad аат ат, есiм ят