Серебренников Борис Александрович
Серебренников Борис Александрович | |
рус. Борис Александрович Серебренников | |
Зат | ир-ат[1] |
---|---|
Гражданлыҡ |
Рәсәй империяһы Совет Рәсәйе СССР |
Тыуған көнө | 21 февраль (6 март) 1915[1] или 6 (19) март 1915[2] |
Тыуған урыны | Холмогоры[d], Архангельская губерния[d], Рәсәй империяһы[3] |
Вафат булған көнө | 28 февраль 1989[1][2] |
Вафат булған урыны | Мәскәү, СССР |
Ерләнгән урыны | Мәскәүҙәге Дон зыяраты[d] |
Һөнәр төрө | лингвист |
Эшмәкәрлек төрө | тел ғилеме |
Эш урыны | Институт языкознания РАН[d] |
Уҡыу йорто | Мәскәү философия, әҙәбиәт һәм тарих институты[d] |
Ғилми исеме | список действительных членов АН СССР[d] |
Ғилми дәрәжә | филология фәндәре докторы[d] |
Ғилми етәксе | Михаил Николаевич Петерсон[d] |
Аспиранттар | Левитская, Лия Сергеевна[d] һәм Широков, Олег Сергеевич[d] |
Уҡыусылар | Широков, Олег Сергеевич[d] |
Кемдә уҡыған | Михаил Николаевич Петерсон[d] |
Сәйәси фирҡә ағзаһы | Советтар Союзы Коммунистар партияһы |
Ойошма ағзаһы | СССР Фәндәр академияһы[d] |
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
Серебренников Борис Александрович (21 февраль (6 март) 1915 йыл, Холмогор, Архангельск губернаһы, Рәсәй империяһы — 28 февраль 1989 йыл, Мәскәү, СССР) — СССР телсеһе, СССР Фәндәр академияһы академигы (1984). Дөйөм һәм сағыштырма-тарихи тел ғилеме проблемалары, Урал, Алтай, һинд-европа телдәре буйынса хеҙмәттәр авторы.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Борис Александрович Серебренников Архангельск губернаһы Холмогоры өйәҙе Холмогоры ауылында тыуған.
«Мосполиграф» тресының Серпухов типографияһында эшләй, 1931—1933 йылдарҙа Мәскәү яңы телдәр институтының немец бүлегендә тәржемәсегә уҡый. Мәскәү тарих, философия һәм әҙәбиәт институтының әҙәбиәт факультетын тамамлаған (1940), боронғо телдәр һәм антик әҙәбиәт уҡытыусыһы квалификацияһын алған. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
1945—1948 йылдарҙа М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетының филология факультетында һинд-европа телдәренең сағыштырма грамматикаһы кафедраһында аспирантурала уҡый. 1949 йылдың 14 февралендә «Общие вопросы теории артикля и проблема семантики употребления артикля в древнегреческом языке» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай. Шул уҡ кафедраның өлкән уҡытыусыһы булып эшләй.
Марризмға ҡаршы торған өсөн һуңғы марризм кампанияһы (1948—1950) барышында тикшереүҙәргә дусар була, 1950 йылдың башында факультеттан бушатыуҙары хаҡында иҫкәртелә. Бынан һуң Серебренников, 9 майҙа башланған «Тел тураһында яңы тәғлимәт» тирәләй дискуссия хаҡында белгәс, «Об исследовательских приёмах Марра» тигән тәнҡит мәҡәләһен «Правда» гәзитенә ебәрә. Мәҡәлә 23 майҙа баҫыла, ә 20 июндә «тәғлимәткә» ҡаршылар яғында Сталин сығыш яһағас, Серебренниковты юғары тиҙлектәге карьера көтә.
«Против вульгаризации и извращения марксизма в языкознании. Сб. статей. Ч. 2» (М.: Изд. АН СССР, 1952) авторҙашы (В.В.Виноградов менән бергә) булып Серебренников торған китапта, күләме буйынса ҡалған материалдарҙан өҫтөнлөк иткән «Критика учения Н. Я. Марра о единстве глоттогонического процесса» (с. 45—110) мәҡәләһе төп урынды биләй.
Ул СССР Фәндәр академияһы Тел ғилеме институтының директоры урынбаҫары итеп тәғәйенләнә, ә 1953 йылда әле фән докторы булмаҫтан алда СССР Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы итеп һайлана.
1956 йылда ул «Категория времени и вида в финно-угорских языках пермской и волжской групп» темаһына докторлыҡ диссертацияһы яҡлай. 1960 йылдан алып 1964 йылға тиклем — Тел ғилеме институты директоры, һуңынан шул уҡ институттың дөйөм тел ғилеме институтының сектор мөдире була.
1960—1970 йылдарҙа Б. А. Серебренников, А.К. Матвеев менән бер рәттән, Рус Төньяғының субстрат топонимияһы килеп сығыу тураһындағы бәхәстә әүҙем ҡатнаша, фин-уғырға тиклемге топонимик субстратты (һуңыраҡ Косменко буйынса Волга-Ока, 1993) һинд-европалы ҡәбиләләре мираҫы итеп аңлата[4].
Б. А. Серебренников күренекле полиглот була. Хәләл ефете - тел белгесе һәм төркиәтсе Н. З. Ғаджиева.
1989 йылдың 28 февралендә вафат була, Мәскәүҙә Дон зыяратында ерләнә[5]
Библиографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Диссертациялары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Общие вопросы теории артикля и проблема семантики употребления артикля в древнегреческом языке. Дисс. … канд. филол. наук. М., 1949.
- Категория времени и вида в финно-угорских языках пермской и волжской групп. Дисс. … д. филол. наук. М., 1956.
Монографиялары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Дөйөм тел ғилеме буйынса
- Об относительной самостоятельности развития системы языка. — М.: Наука, 1968. — 128 с.
- Вероятностные обоснования в компаративистике. — М.: Наука, 1974. — 352 с.
- О материалистическом подходе к явлениям языка. — М.: Наука, 1983. — 320 с.
- Роль человеческого фактора в языке: Язык и мышление. — М.: Наука, 1988. — 242 с.
- Уралистика буйынса
- Категории времени и вида в финно-угорских языках пермской и волжской групп. — М.: Изд-во АН СССР, 1960. — 300 с.
- Историческая морфология пермских языков. — М.: Изд-во АН СССР, 1963. — 391 с.
- Историческая морфология мордовских языков. — М.: Наука, 1967. — 262 с.
- Төрки телдәр буйынса
- Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. — М.: Наука, 1986. — 284 с. (в соавт. с Н. З. Гаджиевой)
Төп мәҡәләләре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- К вопросу о недостатках сравнительно-исторического метода в языкознании // Известия АН СССР. Отделение литературы и языка. 1950, № 3. С. 177—185.
- Об устойчивости морфологической системы языка // Вопросы теории и истории языка. М., 1952.
- Сравнительно-исторический метод и критика так называемого четырёхэлементного анализа Н. Я. Марра // Вопросы языкознания в свете трудов И. В. Сталина / под ред. В. В. Виноградова. — М.: Изд-во МГУ, 1952. — С. 245—288.
- К проблеме типов лексической и грамматической абстракции // Вопросы грамматического строя. М., 1955.
- Волго-Окская топонимика на территории европейской части СССР // Вопросы языкознания. 1955. № 6.
- О некоторых следах исчезнувшего индоевропейского языка в центре европейской части СССР // Lietuvos TSR mokslu akademijos Darbai. I. Vilnius, 1957. С. 69-72.
- О некоторых косвенных данных, свидетельствующих о древних юго-западных границах расселения народа коми. // Записки Удмуртского научно-исследовательского института истории, экономики, литературы и языка. Вып. 18. Ижевск, 1957.
- О методах изучения топонимических названий // Вопросы языкознания. 1959. № 6. — С. 36—50.
- О взаимосвязи языковых явлений и их исторических изменений // Вопросы языкознания. 1964, № 3.
- О ликвидации последствий культа личности Сталина в языкознании // Теоретические проблемы современного советского языкознания. М.: Наука, 1964. С. 109—113.
- О гидронимических формантах -ньга, -юга, -уга и -юг // СФУ. 1966, № 1.
- О потенциально возможных названиях рыб в субстратной гидронимике Русского Севера // СФУ. 1967.
- Всякое ли внешнее сопоставление недопустимо? // СФУ. 1968.
- К проблеме этнической и языковой принадлежности создателей гидронимики на -ым (-им) // NyK, LXX, 1. Budapest, 1968.
- К проблеме сущности языка // Общее языкознание. Формы существования, функции, история языка. М.: Наука, 1970. С. 9-95.
- Почему трудно разрешить проблему происхождения верхних слоёв севернорусской гидронимии? 2020 йыл 29 сентябрь архивланған. // Вопросы языкознания. 1970. № 1.
- Развитие человеческого мышления и структуры языка // Ленинизм и теоретические проблемы языкознания / отв. ред. Ф. П. Филин. М., 1970.
- Сводимость языков мира, учёт специфики конкретного языка, предназначенность описания // Принципы описания языков мира. М.: Наука, 1976. С. 7-52.
- Следует ли пренебрегать законами лингвотехники? // Литература. Язык. Культура. М.: Наука, 1986. С. 212—218.
- Язык отражает действительность или выражает её знаковым способом? // Роль человеческого фактора в языке: Язык и картина мира. М.: Наука, 1988. С. 70-86.
- Как происходит отражение картины мира в языке // Роль человеческого фактора в языке: Язык и картина мира. М.: Наука, 1988. С. 87-107.
Бүләктәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- II дәрәжә Ватан һуғышы ордены (6.4.1985)[6]
- Халыҡтар Дуҫлығы ордены
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (урыҫ) — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2
- ↑ Серебренников Борис Александрович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Шилов А. Л. (Москва). К стратификации дорусской топонимии Карелии // Вопросы языкознания. 1999. № 6. (оцифрованная копия журнала(недоступная ссылка))
- ↑ Могила Б. А. Серебренникова на Донском кладбище
- ↑ Серебренников Борис Александрович. № записи: 1521162735. Подвиг народа. Дата обращения: 24 августа 2016.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Алпатов В. М. Москва лингвистическая / Научный совет РАН по изучению и охране культурного и природного наследия. — М.: Изд-во Института иностранных языков, 2001. — С. 93—97. — 104 с. — (Природное и культурное наследие Москвы). — 500 экз. — ISBN 5-88966-028-4..
- Арутюнова Н. Д., Кубрякова Е. С., Степанов Ю. С. Академик Б. А. Серебренников (к 70-летию со дня рождения) // Известия АН СССР. Серия литературы и языка. 1985. № 4. С. 246—247.
- Красухин К. Г. Серебренников Борис Александрович // Отечественные лингвисты XX в. Ч. 2: М — С / отв. ред. Ф. М. Березин. — М.: ИНИОН РАН, 2003. — С. 148—162. Архивная копия от 14 июля 2016 на Wayback Machine
- Красухин К. Г. Серебренников как компаративист // Вопросы филологии. 2000. № 3 (6). С. 5—13.
- Поляков О. В. Лингвистический титан. Воспоминания об академике Б. А. Серебренникове. (русский) // Respectus Philologicus : журнал. — 2005. — Т. 2005. — № 7 (12),. — С. 183—195.. — ISSN 2335-2388&f=1003&t=1&v1=&f=4&t=2&v2=&f=21&t=3&v3=&f=1016&t=3&v4=&f=1016&t=3&v5=&bf=4&b=&d=0&ys=&ye=&lng=&ft=&mt=&dt=&vol=&pt=&iss=&ps=&pe=&tr=&tro=&cc=UNION&i=1&v=tagged&s=0&ss=0&st=0&i18n=ru&rlf=&psz=20&bs=20&ce=hJfuypee8JzzufeGmImYYIpZKRJeeOeeWGJIZRrRRrdmtdeee88NJJJJpeeefTJ3peKJJ3UWWPtzzzzzzzzzzzzzzzzzbzzvzzpy5zzjzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzztzzzzzzzbzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzvzzzzzzyeyTjkDnyHzTuueKZePz9decyzzLzzzL*.c8.NzrGJJvufeeeeeJheeyzjeeeeJh*peeeeKJJJJJJJJJJmjHvOJJJJJJJJJfeeeieeeeSJJJJJSJJJ3TeIJJJJ3..E.UEAcyhxD.eeeeeuzzzLJJJJ5.e8JJJheeeeeeeeeeeeyeeK3JJJJJJJJ*s7defeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeSJJJJJJJJZIJJzzz1..6LJJJJJJtJJZ4....EK*&debug=false ISSN 2335-2388.
- Серебренников Борис Александрович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Феоктистов А. П. 60-летие Б. А. Серебренникова // Советское финно-угроведение. 1975. № 1.
- Широков О. С. Борис Александрович Серебренников (6 марта 1915 — 28 февраля 1989) // Вестник Московского университета, сер. 9 «Филология». 1989. № 4. С. 71—74.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Профиль Бориса Александровича Серебренникова РФА рәсми сайтында
- Историческая справка на сайте Архива РАН
- Постовалова В. И. Отечественная лингвистика XX века и её корифеи. Б. А. Серебренников: жизнь и творчество
- Постовалова В. И. Отечественная лингвистика XX века и её корифеи. Б. А. Серебренников: учение о языке
- 6 мартта тыуғандар
- 1915 йылда тыуғандар
- 19 мартта тыуғандар
- Рәсәй империяһында тыуғандар
- 28 февралдә вафат булғандар
- 1989 йылда вафат булғандар
- Мәскәүҙә вафат булғандар
- Мәскәүҙә ерләнгәндәр
- 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары
- Халыҡтар Дуҫлығы ордены кавалерҙары
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары
- КПСС ағзалары
- Полиглоттар
- Филология фәндәре докторҙары
- Алфавит буйынса шәхестәр