Софокл

Софокл

Шағирҙы һынландырыусы һын, Софоклдеке булыуы ихтимал

Софо́кл (Σοφοκλής, 496/5-406 до н. э.), — афина драматургы, трагигы.

Беҙҙең эраға тиклем 485 йылдың февралендә, Афина Колон ерлегендә тыуған. Изгеләр һәм алтарҙар Посейдон, Афина, Евменид, Деметра, Прометейҙарҙың тыуған ере булараҡ ул дан алған ерлек. Шағир «Эдип в Колонда» трагедияһын башҡара. Етеш тормошта йәшәүсе Софилла ғаиләһендә тыуған, яҡшы белем алған.

Саламин һуғышынан һуң, беҙҙең эраға тиклем 480 йылда халыҡ байрамында хор етәксеһе булараҡ ҡатнаша. Ике тапҡыр хәрби етәксе булып һайлана, бер тапҡыр ҡаҙна берекмәһен етәкләүсе коллегия ағзаһы вазифаһын башҡара. «Антигона», трагедияһына һоҡланған афиналылар Софоклды беҙҙең эраға тиклем 440 йылда, Самосс һуғышы осоронда, һайлап ҡуя.

Уның төп шөғөлө Афина театры өсөн трагедиялар яҙыу булған. Софоклдың беҙҙең эраға тиклем 469 йылда сәхнәләштерелгән беренсе тетралогияһы уға Эсхилды еңеүгә алып килә. Башҡа трагиктар менән бер дәрәжәгә күтәрә, яңы үрҙәр яулауға килтерә. Тәнҡитсе Аристофан Византийский Софоклға 123 трагедия яҙа.

Софокл шат, аралашыусан характеры менән айырыла. Тарихсы Геродот менән яҡын таныш була. Софокл 90 йәшендә беҙҙең эраға тиклем 405 йылда Афина ҡалаһында вафат була. Ҡала халҡы уға ҡорбанлыҡ төҙөй, йыл һайын батыр итеп иҫкә ала.

Софоклдың улы Иофон афина трагигы булып таныла.

Трагедияларҙы сәхнәлә күрһәтеүҙе үҙгәртеү

Софокл трагедиялар яҙыу арҡаһында ғына билдәле булып ҡалмай, ул сәхнәне лә үҙгәртә: декорацияларҙы төшөртә, маскаларҙы камиллаштыра, дөйөм алғанда, театрҙың бутафорияһына ҙур үҙгәрештәр индерә: актерҙар һанын өскә тиклем арттыра, хоры 15 кешенән тора. Был үҙгәрештәр барыһы ла тамашасыларҙы йәлеп итеү өсөн эшләнә. Аллаларға сәхнәлә кеше һыҙаттарын менән, ә ярымаллаларҙы ябай кешеләр һыҙатлы итеп күрһәтә. Ошоноң менән Софокл трагедиялары Эсхил трагедияларынан айырылып тора: быны күреү өсөн ул тыуҙырған Прометей һәм Орест образдарын иҫкә төшөрөргә мөмкин.

Драматургияға хас һыҙаттар

Софокл төрлө тормош принцибы менән йәшәгән геройҙарҙы ҡапма-ҡаршы ҡуйған (Креонт һәм Антигона, Одиссей һәм Неоптоль һәм башҡалар), ә булмаһа әҫәрҙәрендә донъяға бер төрлө ҡарашлы, әммә төрлө холҡло кешеләрҙе герой итеп алған быны ул геройҙар бәрелеше ваҡытында көслө һәм көсһөҙ характерлы кешеләрҙе күрһәтеү маҡсатында эшләй (Антигона һәм Исмена, Электра һәм Хрисофемида). Ул геройҙар кәйефенең төрлө ваҡытта төрлөсә булыуын: күңел төшөнкөлөгөнә бирелеүен йәки күтәренке рухта булыуын, ошондай үҙ хәлен аңлауын күрһәтергә яратҡан. Быны тамашасы «Царь Эдип» трагедияһындағы Эдип образында һәм үҙенең ҡатыны һәм балаһының үлеме тураһында белгән Креонт образында, шулай уҡ иҫенә килгән Аякс образында («Аякс» трагедияһы) күрә. Софокл — трагедияларҙағы диалогтар яҙыу оҫтаһы, уның әҫәрҙәренә хәрәкәт ҡыҙыулығы, ҡатмарлы драматик төйөндәрҙең тәбиғи сиселеүе хас.

Трагедияларының сюжеттары

Беҙҙең заманға килеп еткән трагедияларҙың барыһында ла тышҡы ваҡиғалар һәм ундағы хәлдәрҙең тамашасының иғтибарын йәлеп итмәй, ә, киреһенсә, кеше рухының, йәненең, күңеленең торошо, геройҙарҙың төрлө мөнәсәбәттәр арҡаһында килеп тыуған уй-тойғолары ҡыҙыҡһындыра. Мәҫәлән, «Эдип» та геройҙың эске тормошоноң бары тик бер мәле генә: трагедия башланғанға тиклем булған енәйәте асыла.

«Антигона» ла трагедия фивалыларға батшаның Полиникты ерләргә рөхсәт итмәүе һәм Антигонаның батша бойороғон үтәмәйәсәге менән башланып китә. Был ике трагедияла ла тамашасы драма башланыр алдында геройҙарҙың мотивтарын ҡарай. Трагедияға автор төрлө ҡатмарлыҡтар индермәй, шунлыҡтан тамашасы трагедияның нисек сиселешен алдан уҡ белеп тора. Бер үк ваҡытта Софокл геройҙарын кешеләргә хас көсһөҙ һыҙаттар, төрлө уйланыуҙар, хаталар, енәйәттәр яһауҙарын күрһәтә. Уның һәр бер геройы үҙенә генә хас холоҡло итеп күрһәтелә.

«Эант» трагедияһында автор Эантатың аҡылдан яҙыу арҡаһында енәйәт яһарға дусар булыуын, артабан аҡылына килгәс, үҙ ғәйебен таныуын һәм уны йолоу өсөн үҙенә ҡул һалырға әҙер булыуын күрһәтә.

Софокл трагедияларының дөйөм үҙенсәлеге булып трагедияла ике геройҙың һүҙ көрәштереп ярышыуы, һәр бер яҡтың да үҙ фекерен ҡулынан килгәнсе яҡлауы тора. шуның һөҙөмтәһендә тамашасы дөрөҫлөктө табыуыуҙың еңел булмауын аңлай. Ғәҙәттә трагедияла ике яҡ та бәхәсле һорауға төрлө яҡтан ҡарай, әммә һөҙөмтә сығара алмай. Һөҙөмтәне бары тик тамашасы ғына сығара. Бына ошо үҙенсәлеге менән Софокл әҫәрҙәре үҙенән һуң яҙған драматургтарҙан айырылып тора. Шуныһын әйтергә кәрәк, Софокл трагедияларында геройҙар бәхәсләшеп кенә ҡалмайҙар, ә ошо бәхәс арҡаһында улар шул тиклем көслө уй-тойғолар кисерә, үҙҙәрен дөрөҫ тип таба алғанда ҙур шатлыҡ йә булмаһа ныҡ ҡайғы кисерә, дөрөҫлөктө табыуы улар өсөн бик ҡыйын була. Тағы ла шуны әйтергә кәрәк, автор әҫәрҙәрендә геройҙар аллалар бойороғон үтәп, төрлө енәйәттәр ҙә ҡыла. Бына ошондай хәлдәрҙә Софокл геройҙары кешеләргә хас, ғәҙәти булған эштәр ҡыла һәм тамашасыға ҙур йоғонто яһай.

ДБеҙҙең заманға Софоклдың 7 трагедияһы килеп етә, шуларҙың 3-ө фива осорона ҡарай: «Эдип», «Эдип Колонда» һәм «Антигона»; 1-е Геракл циклына — «Деянира», һәм тағы ла 3-ө троян циклына: Софоклдың иң тәүге трагедияларының береһе «Эант», «Электра» һәм «Филоктет». Быларҙан тыш төрлө әҫәрҙәренең 1000 фрагменты һаҡланған. Уларҙан тыш, Софокл элегиялар, пеандар һәм хор тураһында прозаик фекерҙәр яҙған тип иҫәпләнә.

«Трахинянки» трагедияһының нигеҙендә Деянира тураһындағы легенда ята. Ирен көтөп һағынған, хатта уны көнләгән Деянираның ағыуланған Геракл тураһында ишетеп ныҡ ғазапланыуы был трагедияның нигеҙе булып тора.

Һаҡланған пьесалары

• «Трахинянки» (ок. 450—435 до н. э.)
• «Аякс» («Эант», «Биченосец») (между сер.450-х и сер.440-х до н. э.)
• «Антигона» (ок. 442—441 до н. э.)
• «Царь Эдип» («Эдип-тиран») (ок. 429—426 до н. э.)
• «Электра» (ок. 415 до н. э.)
• «Филоктет» (409 до н. э.)
• «Эдип в Колоне» (406 до н. э., постановка: 401 до н. э.)
• «Следопыты»

Юғалған пьесалары һәм һаҡланған фрагменттар

Акрисий Aleadai Александр Алкмеон Амик Амфиарай Амфитрион Андромеда Antenoridai Атрей Афамант А Афамант В Achaion Syllogos Achileos Erastai Aias Lokros Геракл Herakleiskos Гермиона Hybris Hydrophoroi Гиппоной Даная Дедал Dionysiskos Dolopes Евриал Еврипил Helenes Apaitesis Helenes Arpage Helenes Gamos Иксион Инах Иобат Ион Ифигения Ификл

Ichneutai Kamikoi Кедалион Кербер Клитемнестра Колхидянки Kophoi Креуса Krisis Лаконянки Лаокоон Larisaioi Lemniai Манто Мелеагр Минос Mysoi Momos Музы Навплий возжигатель Навплий приплывающий Навсикая Ниоба Niptra Одиссей безумствующий Одиссей, поражённый шипом Оиклей Омовение Паламед Пандора Пелей Poimenes Поликсена Приам Прокрида Rizotomoi Салмоней

Сизиф Skyrioi Syndeipnoi Сотрапезники Синон Скифы Тантал Тевкр Телеф Telepheia Терей Тимпанисты Тиндарей Тиро А Тиро В Триптолем (468 год до н. э.) Троил Фамирид Феаки Федра Феникс Фиест Финей А Финей В Фригиянки Фрикс Фтиотийцы Хрис Эвмел Эгей Эномай Эпигоны Epi Tainaroi / Epitainarioi Эригона Эрифила Aithiopes Aichmalotides

Текстарының баҫмалары

Нөсхәләре

• Сочинения изданы в «Loeb classical library»: дошедшие пьесы в т. 1-2 (№ 20, 21), фрагменты под № 483.
  • Vol. I Эдип-царь. Эдип в Колоне. Антигона.
  • Vol. II Аякс. Электра. Трахинянки. Филоктет.
• В серии «Collection Budé» изданы 7 трагедий в 3 томах (см.).

Рус теленә тәржемә ителгәндәре

В данном списке указаны только собрания произведений, об отдельных изданиях трагедий см. статьи о них

• Трагедии Софокла / Пер. И. Мартынова. — СПб., 1823—1825.
  • Ч. 1. Эдип царь. Эдип в Колоне. — 1823. — 244 с.
  • Ч. 2. Антигона. Трахинянки. — 1823. — 194 с.
  • Ч. 3. Аякс неистовый. Филоктет. — 1825. — 201 с.
  • Ч. 4. Электра. — 1825. — 200 с.

• • Т. 1: Аянт-Биченосец. Филоктет. Электра. — 1914. — 423 с.
  • Т. 2: Царь Эдип. Эдип в Колоне. Антигона. — 1915. — 435 с.
  • Т. 3: Трахинянки. Следопыты. Отрывки. — 1914. — 439 с.
  • переиздание: Софокл. Драмы / Пер. Ф. Ф. Зелинского ; изд. подг. М. Л. Гаспаров, В. Н. Ярхо ; отв.ред. М. Л. Гаспаров. — М. : Наука, 1990. — 608 с. — (Литературные памятники). — 100 000 экз.

• • Т. 1: Эдип-царь. Эдип в Колоне. Антигона. — 1936. — 231 с. — 5300 экз.
  • [Т. 2 не издан]
• Софокл. Трагедии / Пер. С. В. Шервинского ; ред. и примеч. Ф. А. Петровского. — М. : ГИХЛ, 1954. — 472 с. — 10 000 экз.
  • переиздание: Софокл. Трагедии / Пер. С. В. Шервинского ; ред., послесл. и примеч. Ф. А. Петровского. — М. : ГИХЛ, 1958. — 464 с. — 25 000 экз.
  • переиздание: Софокл. Трагедии / Пер. С. В. Шервинского ; коммент. Н. М. Подземской. — М. : Искусство, 1979. — 456 с. — (Античная драматургия). — 50 000 экз.
  • переиздание: Софокл. Трагедии / Пер. С. В. Шервинского. — М. : Художественная литература, 1988. — 493 с. — (Библиотека античной литературы). — 100 000 экз.
• Софокл. Антигона / Пер. А. В. Парина ; послесл. В. Н. Ярхо. — М. : Искусство, 1986. — 119 с. — 25 000 экз.
• Эсхил. Софокл. Еврипид. Трагедии / Пер. Д. С. Мережковского ; вступ. ст. и примеч. А. В. Успенской. — М. : Ломоносовъ, 2009. — 474 с. — (Вечные спутники). — ISBN 978-5-91678-002-4.

Иҫкәрмә

Characters / Assassin’s Creed Odyssey

Һылтанмалар

• Максим Мошков китапханаһында Софокл
• Edipica.narod.ru
• http://www.philology.ru/literature3/yarkho-83b.htm
• Собрание фрагментов Софокла у Уолкера (1921) (грек)

Әҙәбиәт

Текстар һәм тәржемәләр

• Сочинения изданы в «Loeb classical library»: дошедшие пьесы в т. 1-2 (№ 20, 21), фрагменты под № 483.
  • Vol. I Эдип-царь. Эдип в Колоне. Антигона.
  • Vol. II Аякс. Электра. Трахинянки. Филоктет.
• В серии «Collection Budé» изданы 7 трагедий в 3 томах (см.).

русса тәржемәләр

• Трагедии Софокла. / Пер. И. Мартынова. — СПб., 1823—1825. — ??? с.
  • Ч. 1. Эдип царь. Эдип в Колоне. — 1823. — 244 с.
  • Ч. 2. Антигона. Трахинянки. — 1823. — 194 с.
  • Ч. 3. Аякс неистовый. Филоктет. — 1825. — 201 с.
  • Ч. 4. Электра. — 1825. — 200 с.
• Софокл. Драмы. / Пер. и вступ. очерк. Ф. Ф. Зелинского. — Т. 1-3. — М.: Сабашниковы, 1914—1915. — ??? с.
  • Т. 1. Аянт-Биченосец. Филоктет. Электра. 1914. 423 с.
  • Т. 2. Царь Эдип. Эдип в Колоне. Антигона. 1915. 435 с.
  • Т. 3. Трахинянки. Следопыты. Отрывки. — 1914. — 439 с.
• Софокл. Трагедии. / Пер. В. О. Нилендера и С. В. Шервинского. — М.-Л.: Academia, 19??. — ??? с.(издана только ч. 1)
  • Ч. 1. Эдип-царь. Эдип в Колоне. Антигона. — 1936. — 231 с. Тираж 5300 экз.
• Софокл. Трагедии. / Пер. С. В. Шервинского, ред. и примеч. Ф. А. Петровского. — М.: Гослитиздат, 1954. — 472 стр. Тираж 10000 экз.
  • переизд.: Софокл. Трагедии / Пер. с древнегреч. С. Шервинского; Коммент. Н. Подземской. — М.: Искусство, 1979. — 456 с. Тираж 50 000 экз. (Серия «Античная драматургия»).
  • переизд.: Софокл. Трагедии. — М.: Худож. лит., 1988. — 493 с. Тираж 100000 экз. (Серия «Библиотека античной литературы»).
• Софокл. Антигона. / Пер. А. Парина, послесл. В. Ярхо. — М.: Искусство, 1986. — 119 с. Тираж 25000 экз.
• Софокл. Драмы. / Пер. Ф. Ф. Зелинского под ред. М. Г. Гаспарова и В. Н. Ярхо. (В приложении: Фрагменты [С. 381—435]. / Пер. Ф. Ф. Зелинского, О. В. Смыки и В. Н. Ярхо. Античные свидетельства о жизни и творчестве Софокла [С. 440—464]. / Пер. В. Н. Чемберджи). / Ст. и прим. М. Л. Гаспарова и В. Н. Ярхо. Отв. ред. М. Л. Гаспаров. — М.: Наука, 1990. — 605 с. Тираж 50000 экз. (Серия «Литературные памятники»).

Тикшеренеүҙәр

• Мищенко Ф. Г. Отношение трагедий Софокла к современной поэту действительной жизни в Афинах. Ч.1. Киев, 1874. 186 стр.
• Шульц Г. Ф. К вопросу об основной идее трагедии Софокла «Царь Эдип». Харьков, 1887. 100 стр.
• Шульц Г. Ф. Критические заметки к тексту трагедии Софокла «Царь Эдип». Харьков, 1891. 118 стр.
• Ярхо В. Н. Трагедия Софокла «Антигона»: Уч. пособие. М.: Высш. шк., 1986. 109 стр. 12000 экз.
• Суриков И. Е. Эволюция религиозного сознания афинян во вт. пол. V в. до н. э.: Софокл, Еврипид и Аристофан в их отношении к традиционной религии. М.: Изд-во ИВИ РАН, 2002. 304 стр. ISBN 5-94067-072-5
• Markantonatos, Andreas Tragic narrative: A narratological study of Sophocles' Oedipus at Colonus. Berlin; New York: De Gruyter, 2002 — XIV, 296 с.;24 см. — (Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte Bd. 63). — Указ.. — Библиогр.: с. 227—289. — ISBN 3-11-017401-4

• Схолии к Софоклу по изданию Брунка (1801)
• Трагедии Софокла со схолиями: том I (1825) том II (1852)

Һылтанмалар

• Максим Мошков китапханаһында Софокл
• Edipica.narod.ru
• Собрание фрагментов Софокла у Уолкера (1921)Ҡалып:Ref-gr

Был яҙыусы тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.