Эстәлеккә күсергә

Телдәр ғаиләләре исемлеге

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Донъяның төп телдәр ғаиләләре. Һинд һәм папуас телдәре - шартлы категориялар, тел ғаиләләре түгел

Донъяла бер нисә мең тел иҫәпләнә. Иң билдәле белешмәләр тик хәҙерге (йәғни тере һәм күптән түгел юҡҡа сыҡҡан) телдәрҙе генә үҙ эсенә ала. Ethnologue мәғлүмәттәре буйынса, 2018 йылға хәҙерге заман телдәренең һаны яҡынса 7 мең[1], ә Лингвосфера Реестры (инг.) буйынса — 4994[2]. Уларҙың күпселеге ғаиләләргә берләшә, ҡайһы бер телдәр изоляцияланған тип һанала (йәғни бер телле ғаиләләрҙән тора) йәки классификацияланмаған булып ҡала. Бөтәһе яҡынса 420 тел ғаиләһе[3], 100-ҙән ашыу изолят һәм 100-ҙән ашыу классификацияланмаған тел иҫәпләнә. Ғаиләләр йыш ҡына юғары кимәлдәге берәмектәренә — макроғаиләләргә (филдар, ингл. phylum) берләшә, әммә хәҙерге ваҡытта уларҙың күпселегенең булыуы артабан раҫлауҙы талап иткән ғилми гипотеза ғына булып ҡала. Нигер-конголез һәм Афразия макроғаиләләре тураһында теориялар ғына ышаныслы нигеҙләнә.

Исемлек[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ғаилә исеме Телдәр Һөйләшеүселәр һаны Урын Фаразланған ата-әсә ғаиләһе
Afroasiatic languages 366 499,294,669 Африка, Евразия
Atlantic–Congo languages 1,453 500,000,000 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Mande languages 50 27,003,000 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Kru languages 38 3,800,000 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Dogon languages 19 630,820 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Ijoid languages 10 3,221,650 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Songhay languages 11 3,228,000 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Saharan languages 10 10,940,500 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Fur languages 2 786,900 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Maban languages 9 1,115,260 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Central Sudanic languages 65 9,145,280 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Khoe-Kwadi languages 12 337,337 Африка Койсан (иҫкергән)
Kx'a languages 4 104,000 Африка Койсан (иҫкергән)
Tuu languages 2 2,500 Африка Койсан (иҫкергән)
Kadu languages 6 120,600 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Talodi languages 8 112,250 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Heiban languages 10 276,690 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Rashad languages 2 126,000 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Katla-Tima languages 3 25,000 Африка Нигер–Конго (бәхәсле)
Taman languages 4 128,800 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Daju languages 7 261,000 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Nubian languages 13 842,050 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Nyima languages 2 162,000 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Eastern Jebel languages 4 104,600 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Temein languages 2 14,400 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Nilotic languages 55 33,306,780 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Surmic languages 11 544,680 Африка Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Kresh-Aja languages 3 48,200 Африка Үҙәк Судан (бәхәсле)
Kuliak languages 3 14,070 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Bʼaga languages 5 253,680 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Blue Nile Mao languages 4 24,300 Африка Афразия (бәхәсле)
Dizoid languages 3 88,840 Африка Афразия (бәхәсле)
Koman languages 5 94,000 Африка Нил-Сахара (бәхәсле)
Ta-Ne-Omotic languages 19 7,359,020 Африка Афразия (бәхәсле)
Aroid languages 5 438,100 Африка Афразия (бәхәсле)
Һинд-европа телдәре 448 3,237,999,904 Евразия
Урал телдәре 37 20,716,457 Евразия
Төрки телдәр 35 179,945,933 Евразия Алтай (бәхәсле)
Hurro-Urartian languages 2 extinct Евразия
Abkhazo-Adyghean languages 4 1,655,000 Евразия Төньяҡ Кавказ (бәхәсле)
Нах-Дағстан телдәре 29[4] 4,155,258 Евразия Төньяҡ Кавказ, Алародий (бәхәсле)
Kartvelian languages 5 4,850,000 Евразия
Дравид телдәре 84 252,807,610 Евразия
Great Andamanese languages 10 3 Евразия
Ongan languages 2 296 Евразия
Yeniseian languages 2 211 Евразия Дене-Йәнәсәй (ихтимал)
Yukaghir languages 2 740 Евразия
Син-тибет телдәре 453 1,385,995,195 Евразия
Hmong–Mien languages 38 9,332,070 Евразия Miao–Dai (?)
Тай-кадай телдәр 94 81,549,828 Евразия Австро-Тай (бәхәсле)
Австроазия телдәре 169 116,323,040 Евразия
Австронезий телдәре 1,223 325,862,510 Африка, Евразия, Океания Австро-Тай (бәхәсле)
Tungusic languages 11 55,800 Евразия Атлай (бәхәсле)
Монгол телдәр 13 7,269,480 Евразия Атлай (бәхәсле)
Корей телдәр 2 77,269,890 Евразия Атлай (бәхәсле)
Нивх телдәр 2 200 Евразия Нивх–Камчукот (?)
Япон телдәр 13 129,240,180 Евразия Атлай (бәхәсле)
Ainu languages 3 2 Евразия Атлай (бәхәсле)
Чукот-Ҡамсат телдәр 5 6,875 Евразия Нивх–Камчукот (?)
Trans–New Guinea 317 3,540,024 Яңы Гвинея
Torricelli languages 55 113,705 Яңы Гвинея
Sepik languages 36 162,704 Яңы Гвинея
Ramu – Lower Sepik languages 30 65,830 Яңы Гвинея
Timor–Alor–Pantar languages 23 380,120 Яңы Гвинея
Lakes Plain languages 20 8,455 Яңы Гвинея
Yam languages 19 7,677 Яңы Гвинея
Anim languages 17 32,898 Яңы Гвинея
Border languages 15 17,080 Яңы Гвинея
North Halmahera languages 15 279,035 Яңы Гвинея Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Angan languages 13 103,739 Яңы Гвинея
Ndu languages 13 100,770 Яңы Гвинея
Orya–Tor languages 13 8,345 Яңы Гвинея
Geelvink Bay languages 10 8,005 Яңы Гвинея
Sko languages 10 5,665 Яңы Гвинея
Dagan languages 9 18,555 Яңы Гвинея
South Bougainville languages 9 68,700 Яңы Гвинея
Kwerbic languages 8 7,000 Яңы Гвинея
Koiarian languages 8 25,690 Яңы Гвинея
Mailuan languages 8 11,700 Яңы Гвинея
Bosavi languages 7 14,105 Яңы Гвинея
Baining languages 6 13,800 Яңы Гвинея
East Strickland languages 6 3,780 Яңы Гвинея
Goilalan languages 6 47,330 Яңы Гвинея
Kiwaian languages 6 38,030 Яңы Гвинея
Left May languages 6 2,005 Яңы Гвинея Лефт Мей–Квомтари (бәхәсле)
South Bird's Head languages 6 8,200 Яңы Гвинея
Eleman languages 5 45,240 Яңы Гвинея
Keram languages 5 11,970 Яңы Гвинея
Nimboran languages 5 8,500 Яңы Гвинея
Pauwasi languages 5 3,880 Яңы Гвинея
West Bird's Head languages 5 20,090 Яңы Гвинея Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Yareban languages 5 3,100 Яңы Гвинея
Yuat languages 5 7,700 Яңы Гвинея
Arafundi languages 5 1,960 Яңы Гвинея
Eastern Trans-Fly languages 4 6,760 Яңы Гвинея
North Bougainville languages 4 10,020 Яңы Гвинея
Demta–Sentani languages 4 36,680 Яңы Гвинея
Gogodala–Suki languages 4 30,160 Яңы Гвинея
Turama–Kikorian languages 4 6,210 Яңы Гвинея
Walio languages 4 856 Яңы Гвинея
East Bird's Head languages 3 34,800 Яңы Гвинея Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Kamula-Elevala languages 3 28,700 Яңы Гвинея
Kayagaric languages 3 14,500 Яңы Гвинея
Kolopom languages 3 5,300 Яңы Гвинея
Kwalean languages 3 2,240 Яңы Гвинея
Mairasi languages 3 4,385 Яңы Гвинея
West Bomberai languages 3 6,840 Яңы Гвинея
Amto–Musan languages 2 720 Яңы Гвинея
Baibai-Fas languages 2 2,840 Яңы Гвинея Лефт Мей–Квомтари, Квомтари–Фас (бәхәсле)
Bayono-Awbono languages 2 400 Яңы Гвинея
Bogia-Monumbo languages 2 860 Яңы Гвинея
Bulaka River languages 3 520 Яңы Гвинея
Doso-Turumsa languages 2 2,395 Яңы Гвинея
East Kutubuan languages 2 7,300 Яңы Гвинея
Hatam-Mansim languages 2 16,000 Яңы Гвинея Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Inanwatan–Duriankere languages 2 1,130 Яңы Гвинея
Kaure-Kosare languages 2 700 Яңы Гвинея
Konda-Yahadian languages 2 1,000 Яңы Гвинея
Kwomtari languages 3 1,510 Яңы Гвинея Лефт Мей–Квомтари, Квомтари–Фас (бәхәсле)
Lepki-Murkim-Kembra 3 840 Яңы Гвинея
Manubaran languages 2 3,350 Яңы Гвинея
Mombum-Koneraw languages 2 1,450 Яңы Гвинея
Namla-Tofanma languages 2 280 Яңы Гвинея
Pahoturi languages 2 4,050 Яңы Гвинея
Piawi languages 2 2,600 Яңы Гвинея
Senagi languages 2 2,960 Яңы Гвинея
Somahai languages 2 2,200 Яңы Гвинея
Taulil-Butam languages 2 2,000 Яңы Гвинея
Teberan languages 2 15,800 Яңы Гвинея
Yawa-Saweru 2 10,300 Яңы Гвинея Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Pama–Nyungan languages 250 23,539 Австралия
Gunwinyguan languages 5 1,314 Австралия
Western Daly languages 3 21 Австралия
Nyulnyulan languages 3 94 Австралия
Worrorran languages 3 108 Австралия
Mirndi languages 3 261 Австралия
Iwaidjan languages 4 491 Австралия Арнемленд телдәре (бәхәсле)
Mangarrayi-Maran languages 4 10 Австралия
Maningrida languages 4 1,434 Австралия Арнемленд телдәре (бәхәсле)
Tangkic languages 4 73 Австралия
Giimbiyu languages 3 extinct Австралия Арнемленд телдәре (бәхәсле)
Jarrakan languages 3 130 Австралия
Yangmanic languages 3 50 Австралия
Bunuban languages 2 100 Австралия
Eastern Daly languages 2 extinct Австралия
Garrwan languages 2 130 Австралия
Limilngan-Wulna 2 23 Австралия
Marrku-Wurrugu languages 2 extinct Австралия
Northeastern Tasmanian languages 2 extinct Австралия
Northern Daly languages 2 8 Австралия
Southeastern Tasmanian languages 2 extinct Австралия
Southern Daly languages 2 1,980 Австралия
Western Tasmanian languages 2 extinct Австралия
Inuit–Yupik–Unangan languages 10 108,705 Төньяҡ Америка, Евразия
Na-Dene languages 44 208,552 Төньяҡ Америка Дене-Йәнәсәй (ихтимал)
Haida languages 2 13 Төньяҡ Америка
Tsimshianic languages 4 2,910 Төньяҡ Америка Пенутий (бәхәсле)
Wakashan languages 6 710 Төньяҡ Америка
Salishan languages 25 1,969 Төньяҡ Америка
Chimakuan languages 2 extinct Төньяҡ Америка
Chinookan languages 4 extinct Төньяҡ Америка Пенутий (бәхәсле)
Kalapuyan languages 3 extinct Төньяҡ Америка Пенутий (бәхәсле)
Coosan languages 2 extinct Төньяҡ Америка Пенутий (бәхәсле)
Plateau Penutian languages 4 125 Төньяҡ Америка Пенутий (бәхәсле)
Shastan languages 4 extinct Төньяҡ Америка Хокан (бәхәсле)
Yuki–Wappo languages 2 extinct Төньяҡ Америка
Pomoan languages 7 47 Төньяҡ Америка Хокан (бәхәсле)
Wintuan languages 2 extinct Төньяҡ Америка Пенутий (бәхәсле)
Palaihnihan languages 2 10 Төньяҡ Америка Хокан (бәхәсле)
Maiduan languages 4 3 Төньяҡ Америка Пенутий (бәхәсле)
Utian languages 13 18 Төньяҡ Америка Йокут-Утий, Пенутий (бәхәсле)
Chumashan languages 6 extinct Төньяҡ Америка
Yokutsan languages 4 50 Төньяҡ Америка Йокут-Утий, Пенутий (бәхәсле)
Uto-Aztecan languages 58 1,910,442 Төньяҡ Америка Ацтек–Таноан (ихтимал)
Yuman–Cochimí languages 12 3,710 Төньяҡ Америка Хокан (бәхәсле)
Siouan–Catawban languages 14 33,399 Төньяҡ Америка
Algic languages 41 214,768 Төньяҡ Америка
Keres languages 2 10,670 Төньяҡ Америка
Tanoan–Kiowa languages 6 6,000 Төньяҡ Америка Ацтек–Таноан (ихтимал)
Caddoan languages 5 46 Төньяҡ Америка
Totonacan languages 12 282,250 Төньяҡ Америка Тотосоке (ихтимал)
Tarascan languages 2 225,100 Төньяҡ Америка
Oto-Manguean languages 176 1,678,214 Төньяҡ Америка
Huavean languages 4 14,670 Төньяҡ Америка
Mixe–Zoque languages 17 153,612 Төньяҡ Америка Тотосоке (ихтимал)
Tequistlatecan languages 3 5,494 Төньяҡ Америка Хокан (бәхәсле)
Muskogean languages 6 15,640 Төньяҡ Америка Галф (ихтимал)
Майя телдәр 31 6,522,182 Төньяҡ Америка
Xincan languages (5) extinct Төньяҡ Америка Макро-Чибчан (?)
Jicaquean languages 2 500 Төньяҡ Америка Хокан (бәхәсле)
Lencan languages 2 extinct Төньяҡ Америка Макро-Чибчан, Хокан (бәхәсле)
Misumalpan languages 5 709,000 Төньяҡ Америка Макро-Чибчан, Хокан (бәхәсле)
Iroquoian languages 9 14,543 Төньяҡ Америка
Arawakan languages 54 699,709 Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка
Chibchan languages 20 306,267 Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка Макро-Чибчан (?)
Choco languages 7 114,600 Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка
Carib languages 29 67,376 Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка Же–Тупи–Кариб (ихтимал)
Barbacoan languages 3 24,800 Көньяҡ Америка Макро-Паэс (бәхәсле)
Jivaroan languages 4 89,630 Көньяҡ Америка
Кечуа телдәре 45 7,768,820 Көньяҡ Америка
Aymaran languages 3 2,808,740 Көньяҡ Америка
Uru–Chipaya languages 2 1,200 Көньяҡ Америка
Huarpean languages 3 extinct Көньяҡ Америка
Araucanian languages 2 262,000 Көньяҡ Америка
Chonan languages (6) extinct Көньяҡ Америка Мосетен–Чон, Макро-Паноан (ихтимал)
Alacalufan languages 1 12 Көньяҡ Америка
Guajiboan languages 5 39,290 Көньяҡ Америка
Kakua-Nukak languages 2 610 Көньяҡ Америка Надахуп (бәхәсле)
Otomákoan languages 2 extinct Көньяҡ Америка Макро-Отомакоан (бәхәсле)
Piaroa–Saliban languages 3 18,630 Көньяҡ Америка
Nadahup languages 4 2,894 Көньяҡ Америка Надахуп (бәхәсле)
Yanomaman languages 4 31,670 Көньяҡ Америка
Tucanoan languages 23 30,308 Көньяҡ Америка
Boran languages 2 1,500 Көньяҡ Америка Бора-Уитот (бәхәсле)
Witotoan languages 7 17,478 Көньяҡ Америка Бора-Уитот (бәхәсле)
Peba–Yaguan languages 1 5,700 Көньяҡ Америка Сапар-Ягуа (бәхәсле)
Zaparoan languages 3 90 Көньяҡ Америка Сапар-Ягуа (бәхәсле)
Hibito–Cholon languages 2 extinct Көньяҡ Америка
Cahuapanan languages 2 10,370 Көньяҡ Америка
Ticuna–Yuri languages 2 48,580 Көньяҡ Америка
Pano-Tacanan languages 45 51,539 Көньяҡ Америка Макро-Паноан (бәхәсле)
Arawan languages 8 5,870 Көньяҡ Америка
Katukinan languages 2 10 Көньяҡ Америка Харакамбут–Дьяпан, Надахуп (бәхәсле)
Harákmbut languages 2 2,220 Көньяҡ Америка Харакамбут–Дьяпан, Макро-Отомакоан (бәхәсле)
Tupian languages 66 5,026,502 Көньяҡ Америка Же–Тупи–Кариб (ихтимал)
Chapacuran languages 4 2,019 Көньяҡ Америка Вамо–Чакапура (бәхәсле)
Nambikwaran languages 6 1,068 Көньяҡ Америка
Bororoan languages 3 1,392 Көньяҡ Америка Макро-же (бәхәсле)
Chiquitano languages 2 4,670 Көньяҡ Америка
Zamucoan languages 2 5,900 Көньяҡ Америка
Mascoian languages 6 20,728 Көньяҡ Америка Матако–Гуайкуру (?)
Matacoan languages 7 60,280 Көньяҡ Америка Матако–Гуайкуру (?)
Guaicuruan languages 4 49,350 Көньяҡ Америка Матако–Гуайкуру (?)
Macro-Jê languages 30 51,093 Көньяҡ Америка Же–Тупи–Кариб (ихтимал)
Charruan languages (3) extinct Көньяҡ Америка Матако–Гуайкуру (?)
Kamakã languages 4 extinct Көньяҡ Америка Макро-же (бәхәсле)
Purian languages 2 extinct Көньяҡ Америка Макро-же (бәхәсле)

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Welcome to the 21st edition. — Ethnologue, 2018. — 21 February. (инг.)
  2. ↑ Донъя телдәре реестры (lingvarium.org) (рус.)
  3. ↑ Lyle Campbell. Historical Linguistics. An Introduction. — Edinburgh: University Press, 2013. — P. 139.
  4. ↑ North Caucasian. Ethnologue. Дата обращения: 17 июль 2016. Архивировано 2 июль 2016 года.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Телдәр_ғаиләләре_исемлеге&oldid=1274555» битенән алынған