Тиса
| Тиса | |
|---|---|
 Тиса Сегедала | |
| Характеристика | |
| Оҙонлоғо | 965 км |
| Бассейн | 157 186 км² |
| Һыу сығымы | средний: 800 м³/с |
| Һыу ағымы | |
| Инеше | ҡушылған йылғалар: Аҡ Тиса менән Ҡара Тиса |
| · Урынлашыуы | Горганы, Украина |
| · Бейеклеге | 445 м |
| · Координаталар | 48°04′29″ с. ш. 24°14′40″ в. д.HGЯO |
| Тамағы | Дунай |
| · Урынлашыуы | Нови-Садянында |
| · Бейеклеге | 75 м |
| · Координаталар | 45°08′09″ с. ш. 20°16′20″ в. д.HGЯO |
| Урынлашыуы | |
| Һыу бассейны | Дунай → Ҡара диңгеҙ |
| Илдәр |  Украина,  Румыния,  Венгрия,  Словакия,  Сербия
|
| Тиса Викимилектә | |
Ти́са (укр. Тиса, мадьярса Tisza, словак. Tisa, сер. Тиса) — үҙәк Европалағы йылға, Дунай йылғаһының иң оҙон һул ҡушымтаһы.
СССР ваҡытында Тиса йылғаһы матбуғатта Тисса тип күрһәтелә (мәҫәлән, Бөйөк Ватан һуғышы осорондағы һуғыш тураһында мәғлүмәттәрҙә һәм һуғыштан һуң, шул иҫәптән, 1958 йылда "«Тисса өҫтөнән» («Над Тиссой») фильмы төшөрөлә.
Тиса үҙенең башын Украинаның Закарпатье өлкәһенең көнсығышында ала. Тисаны Рахова ҡалаһы янында Ҡара Тиса Һәм Аҡ Тиса булдыралар. Ҡара Тиса йылғаһының инеше Свидовец тау һыртының төньяҡ — көнсығыш һөҙәклөгендә диңгеҙ кимәленән 1400 м бейеклектә ята. Аҡ Тиса Черногоры массивының көньяҡ — көнбайыш һөҙөклөгендә диңгеҙ кимәленән 1650 м бейеклектә башлана .
Украина сиктәрендә Тисаның оҙонлоғо 201 км тәшкил итә. Айырым урындарында Тиса Украина менән Румыния араһындағы сикте, артабан шулай уҡ Украина менән Венгрия араһын да, билдәләй. Һыуҙарын йылға Сербия территорияһында Дунайға ҡоя.
Тиса йылғаһы ярҙарында Рахов, Тячев, Хуст, Чоп (Украинала); Сигету — Мармацией (Румынияла); Домбрад, Токай, Сольнок, Сегед (Венгрияла) ҡалалары урынлашҡан.
1973 йылда йылғала Тиса (Кишкерей) һыуһаҡлағысы төҙөлә.
Ҡушылдыҡтары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Уң ҡушылдыҡтары: Косовская (41 км), Тересва (56 км), Теребля (91 км), Рика (92 км), Боржава (106 км), Бодрог (188 км), Слана менән Горнад, Эгер (291 км), Задьва, Егричка, Кёрёш.
- Һул ҡушылдыҡтары: Висеуал, Иза, Сомеш, Кёрёш, Муреш, Бега, Батар, Красна, Москва.
Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Бая — Марҙа цианидтың йылғаға эләгеүе
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- СССР-ҙың өҫтә ятҡан һыуҙар ресурстары. Йылғалар һәм күлдәр тасуирламаһы һәм уларҙың төп характеристикалары режимы иҫәпләнеше.әр — Т. 6. Украина һәм Молдавия. Сығ.. 1. Көнбайыш Украина һәм Молдавия (Днестр бассейнынан тыш). — Л., Гидрометеоиздат, 1978. — 47-57 бит.