Хаббл (телескоп)

Хаббл
	Хаббл
	ингл. Hubble Space Telescope
Хөрмәтенә аталған	Эдвин Пауэлл Хаббл[d]
Ауырлығы	11 110 килограмм
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе	Телескоп Комптон[d] һәм Космический телескоп «Джеймс Уэбб»[d]
Ил	Америка Ҡушма Штаттары
Начало пути	LC-39B[d]
Ракета-носитель	спейс-шаттл[d]
Хеҙмәтләндереүсе	Центр космических полётов Годдарда[d] һәм Научный институт космического телескопа[d]
Подрядчик запуска	«Рокуэлл»[d]
Несёт научное оборудование	Wide Field and Planetary Camera[d], Спектрограф высокого разрешения Годдарда[d], Высокоскоростной фотометр телескопа «Хаббл»[d], Камера тусклых объектов[d], Спектрограф тусклых объектов[d], Широкоугольная и планетарная камера 2[d], COSTAR[d], NICMOS[d], Space Telescope Imaging Spectrograph[d], Advanced Camera for Surveys[d], Широкоугольная камера 3[d] һәм Cosmic Origins Spectrograph[d]
Дата запуска космического аппарата	24 апрель 1990
Дата схода с орбиты	2030
Родительское тело	Ер
Апоцентр	543,7 километр
Перицентр	539,8 километр
Тип орбиты	низкая околоземная орбита[d]
Орбита эксцентриситеты	0,000284
Наклонение орбиты	28,47 °
Орбитальный период	95,48 Минут
Большая полуось орбиты	6919,9 километр
Етештереүсе	Lockheed Missiles and Space Company[d] һәм PerkinElmer[d]
Двигатель	Photovoltaik[d]
Диаметр	4,267 метр, 2,4 метр һәм 0,3099 метр
Фокусное расстояние	57,6 метр
Эшләүсе	Космический центр Маршалла[d] һәм Центр космических полётов Годдарда[d]
Дата принятия в эксплуатацию	20 май 1990
Оҙонлоҡ	13,25 метр
Майҙаны	4,525 квадрат метр,; 0,0754 квадрат метр
Рәсми сайт	hubblesite.org
Заказчик	НАСА[d] һәм Европейское космическое агентство[d]
Категория для видов элемента	Category:Views of the Hubble Space Telescope[d]
	Хаббл Викимилектә

Космос телескобы «Хаббл» (КТХ; ингл. Hubble Space Telescope, HST) — Ер тирәләй орбитала осоп йөрөүсе автоматик обсерватория (билдәле Америка астрономы һәм космологы Эдвин Хаббл исемен йөрөтә). Был Телескоп («Хаббл») — АҠШ-тың НАСА һәм Европа космос агентствоһының берҙәм проекты; ул НАСА-ның Ҙур обсерваториялары иҫәбенә инә.

Телескопты космоста тотоу Ер атмосфераһы үтә күренмәле булмаған диапазондарҙа, тәү сиратта инфра-ҡыҙыл диапазонда, электромагнит нурланышты регистрацияларға мөмкинлек бирә. Атмосфераның тәьҫире булмағанлыҡтан, телескоптың күҙәтеү мөмкинлеге Ерҙәгенән 7—10 тапҡырға яҡшыраҡ^[12].

Тарихтан[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Файл:Edwin-hubble.jpg

Эдвин Хаббл

Орбиталь телескоп концепцияһын тәү башлап Герман Оберт «Ракета к межпланетным пространствам» (Die Rakete zu den Planetenräumen) китабында яҙа (1923 йыл).

Космос астрономияһы Икенсе донъя һуғышынан һуң ғына үҫешә башлай.

1946 йылда Америка астрофизигы Лайман Спитцер «Астрономические преимущества внеземной обсерватории» (Astronomical advantages of an extra-terrestrial observatory) тигән мәҡәлә баҫтыра. Ул космос телескобының ике өҫтөнлөгөн күрһәтә. Берҙән, атмосфераның тәьҫире булмаясаҡ, икенсенән, космос телескобы инфра-ҡыҙыл һәм ультрафиолет диапазондарҙа эшләй ала^[12]^[13].

Спитцер был проектты пропагандалауға күп көс һала . 1962 йылда АҠШ Милли фәнни академияһы уның космос программаһына орбитала эшләүсе телескопты эшләүҙе тәҡдим иткән докладын баҫтырып сығара. 1965 йылда Спитцер ҙур космос телескобы өсөн фәнни мәсьәләләрҙе билдәләргә тейеш комитет етәксеһе итеп билдәләнә^[14].

Старт шаттла «Дискавери» с телескопом «Хаббл» на борту

Башта телескопты космосҡа сығарыу 1986 йылға планлаштырыла, ләкин «Челленджер» катастрофаһынан һуң (28 ғинуар) «Спейс шаттл» программаһынан бер аҙға баш тарталар.

Был ваҡытта телескоп яһалма таҙарлылған атмосферлы бинала тора, борт системаларының ҡайһы берҙәрен ҡабыҙалар, уны һаҡлауға ай һайын 6 млн доллар аҡса китә^[15].

Был осорҙа телескопта ҡайһы бер элементтар яҡшырағына алмаштырыла: ҡояш батареялары, борттағы хисаплау һәм бәйләнеш системаһы һәм башҡалар^[15]^[16] Бынан тыш, телескоп менән идара итеү өсөн программа 1990 йылға ғына әҙер була.^[17].

Шаттл «Дискавери» STS-31 1990 йылдың 24 апрелендә йыһанға осорола, икенсе көнөнә Ер тирәләй орбитаға ул телескопты сығара^[18].

1999 йылда иҫәпләүҙәренсә был проектты тормошҡа ашырыу өсөн 6 млрд доллар (АҠШ) һәм 593 млн евро (Европа космос агентлығы) киткән^[19].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ Hubble Essentials: About Edwin Hubble (ингл.) — STScI.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 https://asd.gsfc.nasa.gov/archive/hubble/a_pdf/news/SM2-MediaGuide.pdf
↑ Макдауэлл Д. Jonathan's Space Report — Международный космический университет.
↑ ^4,0 ^4,1 http://hubblesite.org/the_telescope/hubble_essentials/quick_facts.php
↑ ^5,0 ^5,1 https://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/team/index.html
↑ Hubble Space Telescope (HST) (ингл.) — NASA.
↑ McDowell J. Space News Digest V1 #265 (ингл.) — International Space University, 1995. — Vol. 1, Iss. 265.
↑ Hubble Essentials: Quick Facts (ингл.) — STScI.
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 https://www.nasa.gov/content/about-the-hubble-story
↑ https://hubblesite.org/mission-and-telescope/hubble-stats
↑ https://web.archive.org/web/20160706034142/http://hubblesite.org/the_telescope/hubble_essentials/quick_facts.php
↑ ^12,0 ^12,1 Lyman Spitzer, Jr. Chapter 3, Document III-1. Report to Project Rand: Astronomical Advantages of an Extra-Terrestrial Observatory // NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown. — P. 546.
↑ The Hubble Story (билдәһеҙ). NASA. — Исторический обзор на официальном сайте. Дата обращения: 27 ноябрь 2018. Архивировано 18 август 2011 года.
↑ Denise Applewhite. Lyman Spitzer Jr. (билдәһеҙ). NASA Spitzer Space Telescope. Caltech. Дата обращения: 27 ноябрь 2018. Архивировано 18 август 2011 года. 2016 йылдың 5 март көнөндә архивланған.
↑ ^15,0 ^15,1 Joseph N. Tatarewicz. Chapter 16: The Hubble Space Telescope Servicing Mission (билдәһеҙ) (недоступная ссылка) P. 371. NASA. Дата обращения: ???. Архивировано 8 апрель 2010 года.
↑ The Hubble Story Continued (билдәһеҙ). NASA. — Исторический обзор. Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года.
↑ John Wilford. Telescope Is Set to Peer at Space and Time (билдәһеҙ). New York Times (9 апреля 1990). Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года.
↑ STS-31 (билдәһеҙ). NASA. Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года. 2011 йылдың 15 август көнөндә архивланған.
↑ The European Homepage for the NASA/ESA Hubble Space Telescope — Frequently Asked Questions (билдәһеҙ). Дата обращения: 10 января 2007. Архивировано 18 август 2011 года.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

W. L. Freedman, B. F. Madore, B. K. Gibson, L. Ferrarese, D. D. Kelson, S. Sakai, J. R. Mould, R. C. Kennicutt, Jr., H. C. Ford, J. A. Graham, J. P. Huchra, S. M. G. Hughes, G. D. Illingworth, L. M. Macri, P. B. Stetson. Final Results from the Hubble Space Telescope Key Project to Measure the Hubble Constant // The Astrophysical Journal. — 2001. — В. 1. — Т. 553. — С. 47—72. — DOI:10.1086/320638 — Bibcode: 2001ApJ...553...47F — Ҡалып:Arxiv
Nancy Grace Roman Exploring the Universe: Space-Based Astronomy and Astrophysics (инг.) // NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown: Selected Documents in the History of the US Civil Space Program. — Washington, DC, 2001. — Т. 5. — С. 501. — ISBN 0-16-061774-X.
Jedrzejewski R. I., Hartig G., Jakobsen P., Crocker J. H., Ford H. C. In-orbit performance of the COSTAR-corrected Faint Object Camera (инг.) // Astrophysical Journal Letters.. — 1994. — Т. 435. — № 1. — С. L7—L10. — ISSN 0004-637X. — DOI:10.1086/187581 — Bibcode: 1994ApJ...435L...7J
Spitzer, Lyman, Jr. History of the Space Telescope (инг.) // Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. — 1979. — Т. 20. — С. 29—36. — Bibcode: 1979QJRAS..20...29S
Zimmerman, Robert F. The Universe in a Mirror — The Saga of the Hubble Space Telescope and the Visionaries Who Built It. — Princeton UP (2008, 2010). — 287 p. — ISBN 0691132976.
Andrew J. Dunar, Stephen P. Waring, United States. National Aeronautics and Space Administration. History Office. Power to explore: a history of Marshall Space Flight Center, 1960-1990. — National Aeronautics and Space Administration, NASA History Office, Office of Policy and Plans, 2000. — 713 с. — ISBN 0160589924.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Сайт NASA о проекте «Хаббл» (инг.)
Hubble Space Telescope (билдәһеҙ). Институт исследований космоса с помощью космического телескопа. Дата обращения: 17 апрель 2014. Архивировано 10 май 2014 года.
Архив изображений, полученных телескопом: на английском; на русском.
Проект Hubble Heritage (инг.)
Hubble Space Telescope — Лентапедияла мәҡәлә. 2012 йыл.
Телескоп «Хаббл» на сайте KosmoKid.ru
Русское описание на scientific.ru
Сайт ЕКА, посвящённый телескопу (инг.)

Телескоп «Хаббл» Google Maps KMZ (3D-модель — файл KMZ для Google Earth)

[_4fd8cfd8dd2220fe-1] Hubble Essentials: About Edwin Hubble (ингл.) — STScI.

[_793d6624f2e4d867-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 https://asd.gsfc.nasa.gov/archive/hubble/a_pdf/news/SM2-MediaGuide.pdf

[_cf454bccd7c60d8e-3] Макдауэлл Д. Jonathan's Space Report — Международный космический университет.

[_8d8b8181ec534503-4] 4,0 ^4,1 http://hubblesite.org/the_telescope/hubble_essentials/quick_facts.php

[_191a138ed2909e63-5] 5,0 ^5,1 https://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/team/index.html

[_73476fb5ef67405c-6] Hubble Space Telescope (HST) (ингл.) — NASA.

[_c35ccc28efea4314-7] McDowell J. Space News Digest V1 #265 (ингл.) — International Space University, 1995. — Vol. 1, Iss. 265.

[_d249b7c244d83721-8] Hubble Essentials: Quick Facts (ингл.) — STScI.

[_ae997a2023cc1b7b-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 https://www.nasa.gov/content/about-the-hubble-story

[_fb564fe79f411a3f-10] ttps://hubblesite.org/mission-and-telescope/hubble-stats

[_38921359f47915f9-11] ttps://web.archive.org/web/20160706034142/http://hubblesite.org/the_telescope/hubble_essentials/quick_facts.php

[spitzer546-12] 12,0 ^12,1 Lyman Spitzer, Jr. Chapter 3, Document III-1. Report to Project Rand: Astronomical Advantages of an Extra-Terrestrial Observatory // NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown. — P. 546.

[13] The Hubble Story (билдәһеҙ). NASA. — Исторический обзор на официальном сайте. Дата обращения: 27 ноябрь 2018. Архивировано 18 август 2011 года.

[14] Denise Applewhite. Lyman Spitzer Jr. (билдәһеҙ). NASA Spitzer Space Telescope. Caltech. Дата обращения: 27 ноябрь 2018. Архивировано 18 август 2011 года. 2016 йылдың 5 март көнөндә архивланған.

[Tatarewicz371-15] 15,0 ^15,1 Joseph N. Tatarewicz. Chapter 16: The Hubble Space Telescope Servicing Mission (билдәһеҙ) (недоступная ссылка) P. 371. NASA. Дата обращения: ???. Архивировано 8 апрель 2010 года.

[16] The Hubble Story Continued (билдәһеҙ). NASA. — Исторический обзор. Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года.

[17] John Wilford. Telescope Is Set to Peer at Space and Time (билдәһеҙ). New York Times (9 апреля 1990). Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года.

[18] STS-31 (билдәһеҙ). NASA. Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года. 2011 йылдың 15 август көнөндә архивланған.

[19] The European Homepage for the NASA/ESA Hubble Space Telescope — Frequently Asked Questions (билдәһеҙ). Дата обращения: 10 января 2007. Архивировано 18 август 2011 года.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]