Хәкимов Ниғмәтулла Ғиниәтулла улы
| Хәкимов Ниғмәтулла Ғиниәтулла улы | |
| Тыуған көнө | |
|---|---|
| Тыуған урыны |
Башҡортостан Республикаһының Ҡыйғы районы Йыланлы ауылынан. |
| Вафат көнө | |
| Ил | |
Хәкимов Ниғмәтулла Ғиниәтулла улы (Ниғмәт Хәким) (26.12.1899—3.08.1937) — лингвист, төрҡиәтсе. 1930—1935 йылдарҙа Ҡазандағы Көнсығыш педагогия институты доценты. Сәйәси золом ҡорбаны.
Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ниғмәтулла Ғиниәтулла улы Хәкимов 1889 йылдың 29 декабрендә Ҡыйғы районының Йыланлы ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Башланғыс белемде ул ауыл мәктәбендә, һуңынан Өфөнөң "Ғәлиә" мәҙрәсәһендә ала. Мәҙрәсәне тамамлағандан һуң уҡытыусы булып эшләй, бер үк ваҡытта әҙәби ижад менән шөғөлләнә, йыш ҡына тыуған төйәгенең тәрбиә, уҡытыу һәм тарихы темаларына ваҡытлы матбуғатта сығыш яһай. Шул йылдарҙа Мәжит Ғафури менән Сәйфи Ҡудаш уның иң яҡшы дуҫтарына әйләнә. 1913 йылда «Йөрәк моңо» һәм «Күңел ынтылышы» шиғри йыйынтыҡтары донъя күрә. 1912—1916 йылдарҙа Ниғмәт Хәким 2-се класс училищеһында уҡыта. Ярлы яҡташтарының балаларын грамотаға өйрәтә[1].
1917 йылғы октябрь ваҡиғаларынан һуң революцион матбуғатта хеҙмәттәшлек итә һәм халыҡ мәғарифы өлкәһендә эшләй. 1921 йылда Ниғмәт Хәким уҡытыусылар әҙерләү курстарында уҡыта, журналистика менән шөғөлләнә, татар һәм башҡорт хеҙмәтсәндәре араһында әүҙем киң агитация эше алып бара.
1921 йылда Ниғмәтулла Хәкимов Ташкентҡа күсеп китә, унда төрки милли аҙ һанлы милләттәр өсөн Мәғариф институтында һәм ҡатын-ҡыҙҙар үзбәк институтында ижтимағи фәндәр, төрки телдәр һәм әҙәбиәт уҡытыусыһы булып эшләй. Бында ла үҙенең әҙәби эшмәкәрлеген дауам итеп, мосолман халҡы араһында әүҙем антидини пропагандалауҙы алып бара.
1926 йылда Ниғмәт Хәким Ленинград көнсығыш институтына уҡырға инә, унан һуң 1928 йылда А. Н. Сама улының тәҡдиме буйынса уны аспирантурала ҡалдыралар. Ниғмәт Хәким — рәсми дәүләт дипломына эйә булған татарҙар һәм башҡорттар араһында тәүге ғалимдарының береһе. Ул Ҡазан педагогия институтында уҡытыусы, һуңынан татар теле һәм әҙәбиәте кафедраһы доценты вазифаһында эшләй. Параллель рәүештә В. И. Ленин исемендәге Ҡазан дәүләт университетында һәм Коммуналь төҙөлөш инженерҙары институтында уҡыта. 1936 йылда репрессиялана, атыла.
Ниғмәт Хәким үҙенең сағыштырмаса ҡыҫҡа тормошо эсендә илленән ашыу ғилми эш баҫтырып сығарған.