Чапаев һәйкәле (Чебоксар)
| Чапаев һәйкәле | |
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Чебоксар |
| Булдырыусы | Баландин, Павел Александрович[d] |
| Барлыҡҡа килгән, эшләнгән | бронза, ҡорос һәм гранит[d] |
| Мираҫ статусы | объект культурного наследия России федерального значения[d] |
 | |
 Чапаев һәйкәле Викимилектә | |
В. И. Чапаев — был монумент Чебоксарҙа — Сыуаш Республикаһының башҡалаһында Граждандар һуғышының легендар геройы, Чебоксарҙа тыуған комдив Василий Иванович Чапаевҡа арналған.
Һәйкәл Чапаев исемендәге скверҙа Ленин проспекты буйында, «I Чебоксар» тимер юл вокзалынан алыҫ түгел урынлашҡан. Ул В. И. Чапаев музейы мемориаль комплексының бер өлөшө булып тора.
Тарих
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Комдивтың атлы скульптураһы Мәскәүҙә эшләнә һәм Халыҡ хужалығы ҡаҙаныштары күргәҙмәһендәге Валга буйы павильоны бинаһы алдында урынлаштырыла. Скульптура эсенә арматура ҡуйылған тимер-бетондан эшләнгән. Авторҙары — скульптор П. А. Баландин һәм архитектор В. И. Морозов.
Чебоксарға скульптура 1960 йылда завод директоры № 320 завод (хәҙер ул В. И. исемендәге Чебоксар производство берекмәһе) директоры А. И. Захарцев бойороғо буйынса килтерелә, башта завод алдындағы майҙанда ҡуйыла[1], 1960 йылдың 23 июнендә (башҡа сығанаҡтар буйынса — 24 июндә), Сыуаш автономияһының 40-йыллығына һәйкәл Вокзал маҙанына күсерелә[2] һәм аҡ төҫтәге постаментҡа ҡуйыла. Скверға В. И. Чапаев исеме бирелә.
1984 йылда һәйкәл капиталь реставрациялана[3]. Чапаевтың атлы һыны бронзанан ҡойола, ҡылысы тутыҡмай торған ҡоростан яһала. Шулай уҡ скульптураны ун метрлы гранит постаментҡа баҫтыралар, фасады Граждандар һуғышы геоикаһын һүрәтләүсе барельефтар менән биҙәлә. Монументтың дөйөм бейеклеге реконструкциянан һуң 15 метр тәшкил итә, шуларҙың 5 метры скульптура композицияһынан тора.
Шуныһы иғтибарға лайыҡ: һәйкәлдең бер еренә лә кем һәйкәле икәне яҙылмаған, бары тик: «Граждандар һуғышының легендар геройына» тип кенә яҙылып ҡуйылған һәм ике дата«1887-1919» күрһәтелгән. Шуға ҡарамаҫтан бар кеше лә һәйкәлдең кемгә арналған икәнлеген белеп тора.
Сираттағы һәйкәлде реконструкциялау 2007 йылда, 2005 йылда үткәрелә. Реконструкциялау эштәре барышында һәйкәл постаменты гранит плитә менән көпләнә. Ремонтлауҙы ЯСЙ «Минерал» ойошмаһы башҡара[4].
Иҫкәрмә
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 105-летию со дня рождения Захарцев а. и. Шашка наголо менән һыбайлы 2016 йыл 23 сентябрь архивланған. / в. и. Чапаев исемендәге заводы сайты
- ↑ Бровченкова В. И. Памятник В. И. Чапаеву в Чебоксарах (краткий исторический очерк) // Чувашский национальный музей. Люди. События. Факты. (альманах). — 2002.
- ↑ Чебоксарҙа Чапаев һәйкәлдәре һәм музейҙары / сайтында «visitvolga.ru»
- ↑ Граждандар һуғышы геройҙарына һәйкәл в. и. Чапаев / МБУ «идаралығына торлаҡ-коммуналь хужалығы һәм төҙөкләндереү»