Дала бөркөтө

	Рәсәйҙең Ҡыҙыл китабы ; һирәк осрай торған төр
	Төр тураһында мәғлүмәт ; Дала бөркөтө ; ИПЭЭ РАН сайтында

	Дала бөркөтө
Фәнни классификация
Домен:	Эукариоттар
Батшалыҡ:	Хайуандар
Суб-батшалыҡ:	Эуметазойҙар
Тип/Бүлек:	Ике яҡлы - симметриялы
Суб-тип:	Икенсел ауыҙлылар
Тип:	Хордалылар
Клад:	Баш һөйәклеләр
Суб-тип:	Умыртҡалылар
Инфратип:	Башһөйәклеләр
Супер-класс:	Дүрт аяҡлылар
Класс:	Ҡоштар
Ярым класс:	Яңы аңҡаулылар
Отряд:	Ыласын һымаҡтар
Ғаилә:	Ҡарсығалар
Аҫ ғаилә:	Һарҙар
Ырыуы:	Бөркөттәр
Ырыу:	Дала бөркөтө
Халыҡ-ара фәнни исеме
	Aquila nipalensis Hodgson, 1833
Ареал
	Оя ҡороу Ҡышлау
Һаҡлау статусы
	Ҙур хәүеф янамай; IUCN 3.1 Least Concern : 106003532
ITIS	558729
NCBI	193005

Дала бөркөтө (лат. Aquila nipalensis) — Ҡарсығалар ғаиләһендәге йыртҡыс ҡош.

Ҡылыҡһырлама

Һирәк осрай торған ҡош, һирәк ағаслы асыҡ урмандарҙа, яңғыҙ ағастарҙа оя ҡора. Осҡанда ҡанат осондағы ҡауырһындары йәйелгән бармаҡтарға оҡшағандай була. Ҡойроғо ҡыҫҡа. Түбәһе ҡара-көрән төҫтә, елкәһе һарғылт ерән, яурындарында аҡ тап бар. Бөркөттән ҡара төҫтәге ҡойроғо, яурындарындағы аҡ таптары менән айырыла. Тауышы яңғырауыҡлы: «ҡъяҡ-ҡъяҡ-ҡъяҡ». Төрлө вак йәнлекте, ҡоштарҙы аулай. Күсмә ҡош. Һирәк осрай. Ағас башында оялай. Ике-өс ояһы була, уларҙың диаметры 1,5 метрға етеүе ихтимал. Ике-өс аҡ йомортҡа һала.

Төçө ҡара-көрән. Түбәһе елкәһе һарғылт ерән, яурынында аҡ тап бар. Төрлө кимереүселәр — йомран, һыуыр, ҙур булмаған ҡуяндар, бәләкәй ҡоштар менән туҡлана.

Башҡортостанда һуңғы йылдарҙа ҡарағоштоң ояһы Ейәнсура, Хәйбулла, Бөрйән һәм Белорет райондарында ғына теркәлгән.

Дөйөм оҙонлоғо 60 — 85 см, ҡанатының оҙонлоғо 51—65 см, ауырлығы 2,7—4,8 кг. Инә ҡоштар ата ҡоштарға ҡарағанда эрерәк була. Ҡаҙ ҙурлыҡ. Осҡанда ҡанат осондағы ҡауырһындары йәйелгән бармаҡ һымаҡ. Дөйөм төҫө ерәнһыу көрән. Кәүҙәһенең аҫ яғы һарғылт көрән. Башҡа ҡарағоштарҙан ерәнһыу төҫө менән айырыла.

Тауышы

Тауышы көслө, яңғырауыҡлы: «ҡыйҡ-ҡыйҡ-ҡыйҡ»

Йәшәү рәүеше

Асыҡ урындарҙа, яландарҙа, тау-таш араларында йәшәй. Ирлән, йомран, ялман, сысҡандар, һирәкләп ҡош-ҡорт аулай .

Күсмә ҡош. Һирәк осрай. Ағас баштарында, ҡая таш һикәлтәләрендә оялай. 2 бөртөк аҡ йомортҡаһы була. Ҡоротҡос кимереүселәрҙе ҡырып, файҙа килтерә.

Статус

Һирәк осрай торған төр. Яйлап бөтөүгә бара.^[1].

Иҫкәрмәләр

↑ BirdLife International (2004). Aquila nipalensis. 2006. IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006. www.iucnredlist.org. Retrieved on 12 May 2006. Database entry includes justification for why this species is of least concern.

Әҙәбиәт

Красная книга Республики Башкортостан: в 2 т. Т. 2: Животные. — 2-е изд., доп. и перераб. — Уфа: Информреклама, 2014. — 244 с. — C. 118—119. — ISBN 978-5-904555-77-1
Э. Ф. Ишбирҙин. Башҡортостан ҡоштары китабы. Өфө,1986 йыл. ИБ № 3478 28.693.35 И 90
Башҡортостан. 3 сентябрь 2013 й. № 173 (26523)

Һылтанмалар

http://www.nature.ok.ru/doc/birds/2_40.htm 2010 йыл 29 март архивланған.
Степной орёл в Казахстане 2010 йыл 16 декабрь архивланған.

	Был орнитология тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

[1] BirdLife International (2004). Aquila nipalensis. 2006. IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006. www.iucnredlist.org. Retrieved on 12 May 2006. Database entry includes justification for why this species is of least concern.

[1]