Ғанди Ҡуйһыуы
| Ғанди Ҡуйһыуы | |
| Ҡайҙа ҡоя | Һыулаҡ |
|---|---|
| Ҡушылдыҡ | Ансалта (йылға), Гадари-кал, Гакко, Метлюта, Пирикити Алазане, Кила, Тлярота, Тушетия Алазане, Унса-тлен, Хуштада, Тлюнуха, Рухут-ляр, Энжерук, Саситлигая[d] һәм Хварши[d] |
| Һыу сығымы | 69,6 м³/с |
| Бассейн майҙаны | 4810 км² |
| Донъя ҡитғаһы | Азия |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ-территориаль берәмек | Дағстан һәм Кахетия[d] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 408 метр |
| Оҙонлоҡ | 144 km |
| Бассейн категорияһы | Категория:Бассейн Андийского Койсу[d] |
 | |
 Ғанди Ҡуйһыуы Викимилектә | |
Ғанди Ҡуйһыуы (груз. ანდის ყოისუ, авар. Гӏанди гӏор; рус. Андийское Койсу) — Грузия (Кахетия) һәм Рәсәй (Дағстан) йылғаһы, Һыулаҡтың һул өлөшө . Оҙонлоғо-144 км.
Топонимияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡуйһыу атамаһы төрки (ҡумыҡ) «куой сув» — ҡуй һыуы һүҙҙәренән алынған[1].
XX быуат уртаһына тиклем « Къойсу» исемен Һыулаҡ йылғаһы йөрөтә.
Ғандиҙар[2] (үҙатамалары къӏваннал, авар. гӏандисел/ʕandisel/ɢʷanːal[3][4]) йәшәгән төбәктәге йылға булараҡ ҡушып атала.
Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ғанди Ҡуйһыуы йылғаһы (Һыулаҡ йылғаһының һул өлөшө) таулы Пирикити Алазане һәм Тушетия Алазане йылғалары ҡушылған урында барлыҡҡа килә. Был йылғалар таулы Тушетияла (Грузия) башлана. Ул Чирката ауылынан 6 саҡрым көнсығыштараҡ Авар Ҡуйһыуы йылғаһы менән тоташа һәм Һыулаҡ йылғаһын барлыҡҡа килтерә.
Ҡушылдыҡтары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ғанди Ҡуйһыуы йылғаһы бассейнында дөйөм оҙонлоғо 4020 км булған 874 йылға бар. Йылғаларҙың күпселегенең (828) оҙонлоғо 10 км-ҙан кәмерәк[5]..
Йылғаның һыу хужалығы әһәмиәте[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Йылға һыу хужалығы өсөн мөһим әһәмиәткә эйә. Ул эргә-тирәләге ауылдарҙы һәм баҫыуҙарҙы һыу менән тәьмин итеү һәм һуғарыу өсөн ҡулланыла. Ҙур гидроэнергетик потенциалға эйә. Йылғала 8 гидроэлектростанция — Тантар, Игали, Инхой, Ортокалин, Муни, Ботлих, Цумадин һәм Агвалин гидроэлектростанциялары проекттары төҙөлә.
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Кумыкско-русский словарь (Къумукъча-орусча сёзлюк), Бамматов Б. Г., Гаджиахмедов Н. Э. 2013 г.
- ↑ Андийцы / М. Л. Агларов, Г. А. Сергеева // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Коряков Ю. Б. Атлас кавказских языков. — М.: Пилигрим, 2006. — С. 29. — 76 с.
- ↑ Алексеев М. Е. Андийский язык // Языки мира. Кавказские языки. — М.: Academia, 1999. — С. 220—228.
- ↑ Андийское Койсу. Вода России. Научно-популярная энциклопедия. Дата обращения: 16 июль 2020. Архивировано 17 июль 2020 года.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Койсу // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Водное путешествие клуба Новый Бродяга
- Андийское Койсу — Водные маршруты 2015 йыл 18 март архивланған.
- река Андийское Койсу