Ҡарағалпаҡ теле

Ҡарағалпаҡ теле
ҡарағалп. Qaraqalpaq tili ҡарағалп. Қарақалпақ тили‎
Дәүләт	Ҡарағалпаҡстан Республикаһы
Тел төрҙәре	агглютинатив телдәр, сингармонизм[d] һәм SOV[d]
Яҙыу	Латин алфавиты һәм Кирил алфавиты
Телдә һөйләшеүселәр	583 410 кеше (2010)
Состояние языка в каталоге Ethnologue	5 Developing[d]
Барлыҡҡа килгән	Ҡарағалпаҡстан Республикаһы, Ҡараҡалпаҡтар, Бохара өлкәһе[d], Навои өлкәһе[d] һәм Хәрәзем өлкәһе
Викимедиа проекттарында тел коды	kaa
Ҡарағалпаҡ теле Викимилектә

Ҡарағалпаҡ теле (ҡарағалп. Qaraqalpaq tili, Қарақалпақ тили) — төрки, ҡыпсаҡ төркөмөнә ингән ҡарағалпаҡтарҙың теле. Ул үзбәк теле менән бер рәттән Үзбәкстан составындағы Ҡарағалпаҡстан Республикаһының рәсми теле.

Фонетика

Һуҙынҡы өндәр

Ҡарағалпаҡ телендә сингармонизм законы ҡулланыла.

Һуҙынҡы өн	Ҡайһы һуҙынҡыларҙан һуң килә ала
a	a, ɯ
æ	e, i
e	e, i
i	e, i
o	a, o, u, ɯ
œ	e, i, œ, y
u	a, o, u
y	e, œ, y
ɯ	a, ɯ

Яҙма

1928 йылға тиклем ҡарағалпаҡ телендә яҙыу өсөн ғәрәп алфавиты ҡулланылған. 1928 һәм 1940 йылдар араһында латин алфавиты (Яңалиф) ҡулланылған, 1940 йылда кирил алфавиты ҡабул ителгән. 1991 йылда, Үзбәкстан үҙ аллы дәүләт булғандан һуң, яңынан латин алфавиты ҡулланыла башлай.

Имлә сағыштырыу таблицаһы

A a	Á á	B b	D d	E e	F f	G g
Ǵ ǵ	H h	X x	Í ı	I i	J j	K k
Q q	L l	M m	N n	Ń ń	O o	Ó ó
P p	R r	S s	T t	U u	Ú ú	V v
W w	Y y	Z z	C c	Sh sh	Ch ch

Латин имләһе (Яңалиф, 1926-1940)	Кирил әлифбаһы	Хәҙерге латин әлифбаһы	ХАФӘ транскрипцияһы		Латин имләһе (Яңалиф, 1926-1940)	Кирил әлифбаһы	Хәҙерге латин әлифбаһы	ХАФӘ транскрипцияһы		Латин имләһе (Яңалиф, 1926-1940)	Кирил әлифбаһы	Хәҙерге латин әлифбаһы	ХАФӘ транскрипцияһы
Aa	Аа	A a	a		Qq	Ққ	Q q	q		Ff	Фф	Ff	f
Әә	Әә	Á á	æ		Ll	Лл	L l	l		Xx	Хх	Xx	x
Bb	Бб	B b	b		Mm	Мм	M m	m		Hh	Ҳҳ	Hh	h
Vv	Вв	V v	v		Nn	Нн	N n	n			Цц	C c	ʦ
Gg	Гг	G g	g		N̡n̡	Ңң	Ń ń	ŋ		Çç	Чч	Ch ch	ʧ
Ƣƣ	Ғғ	Ǵ ǵ	ɣ		Oo	Оо	Oo	o		Şş	Шш	SH sh	ʃ
Dd	Дд	D d	d		Өө	Өө	Ó ó	œ			Щщ	sh	ʃ
Ee	Ее	E e	e		Pp	Пп	Pp	p			Ъъ
	Ёё	yo	jo		Rr	Рр	Rr	r		Ьь	Ыы	Í ı	ɯ
	Жж	J j	ʒ		Ss	Сс	Ss	s			Ьь
Zz	Зз	Z z	z		Tt	Тт	Tt	t			Ээ	E e	e
Ii	Ии	I i	i		Uu	Уу	Uu	u			Юю	yu	ju
Jj	Йй	Y y	j		Yy	Үү	Ú ú	y			Яя	ya	ja
Kk	Кк	K k	k		Ŭŭ	Ўў	Ww	w

Нуҡус ҡалаһында фотосалондың алтаҡтаһы. Хәҙерге латин әлифбаһы ҡулланылған. 2006 й.

Һылтанмалар

• Ҡарағалпаҡ теле // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8.
• Ethnologue сайтында ҡарағалпаҡ теле тураһында мәғлүмәттәр (инг.)