Ҡарағалпаҡ теле

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ҡарағалпаҡ теле
ҡарағалп. Qaraqalpaq tili
ҡарағалп. Қарақалпақ тили‎
Рәсем
Дәүләт Flag of Karakalpakstan.svg Ҡарағалпаҡстан Республикаһы
Тел төрҙәре агглютинатив телдәр, сингармонизм[d] һәм SOV[d]
Яҙыу Латин алфавиты һәм Кирил алфавиты
Телдә һөйләшеүселәр 583 410 кеше (2010)[1]
Состояние языка в каталоге Ethnologue 5 Developing[d][1]
Карта распространения
Барлыҡҡа килгән Ҡарағалпаҡстан Республикаһы, Ҡараҡалпаҡтар, Бохара өлкәһе[d], Навои өлкәһе[d] һәм Хәрәзем өлкәһе
Викимедиа проекттарында тел коды kaa
Commons-logo.svg Ҡарағалпаҡ теле Викимилектә

Ҡарағалпаҡ теле (ҡарағалп. Qaraqalpaq tili, Қарақалпақ тили) — төрки, ҡыпсаҡ төркөмөнә ингән ҡарағалпаҡтарҙың теле. Ул үзбәк теле менән бер рәттән Үзбәкстан составындағы Ҡарағалпаҡстан Республикаһының рәсми теле.

Фонетика[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Һуҙынҡы өндәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡараҡалпаҡ телендәге һуҙынҡы өн системаһы

Ҡарағалпаҡ телендә сингармонизм законы ҡулланыла.

Һуҙынҡы өн Ҡайһы һуҙынҡыларҙан һуң килә ала
a a, ɯ
æ e, i
e e, i
i e, i
o a, o, u, ɯ
œ e, i, œ, y
u a, o, u
y e, œ, y
ɯ a, ɯ

Имлә[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Яҙма[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1928 йылға тиклем ҡарағалпаҡ телендә яҙыу өсөн ғәрәп алфавиты ҡулланылған. 1928 һәм 1940 йылдар араһында латин алфавиты (Яңалиф) ҡулланылған, 1940 йылда кирил алфавиты ҡабул ителгән. 1991 йылда, Үзбәкстан үҙ аллы дәүләт булғандан һуң, яңынан латин алфавиты ҡулланыла башлай.

Имлә сағыштырыу таблицаһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

A a Á á B b D d E e F f G g
Ǵ ǵ H h X x Í ı I i J j K k
Q q L l M m N n Ń ń O o Ó ó
P p R r S s T t U u Ú ú V v
W w Y y Z z C c Sh sh Ch ch
Латин имләһе
(Яңалиф, 1926-1940)
Кирил әлифбаһы Хәҙерге латин
әлифбаһы
ХАФӘ транскрипцияһы     Латин имләһе
(Яңалиф, 1926-1940)
Кирил әлифбаһы Хәҙерге латин
әлифбаһы
ХАФӘ транскрипцияһы     Латин имләһе
(Яңалиф, 1926-1940)
Кирил әлифбаһы Хәҙерге латин
әлифбаһы
ХАФӘ транскрипцияһы
Aa Аа A a a     Qq Ққ Q q q     Ff Фф Ff f
Әә Әә Á á æ Ll Лл L l l Xx Хх Xx x
Bb Бб B b b Mm Мм M m m Hh Ҳҳ Hh h
Vv Вв V v v Nn Нн N n n Цц C c ʦ
Gg Гг G g g N̡n̡ Ңң Ń ń ŋ Çç Чч Ch ch ʧ
Ƣƣ Ғғ Ǵ ǵ ɣ Oo Оо Oo o Şş Шш SH sh ʃ
Dd Дд D d d Өө Өө Ó ó œ Щщ sh ʃ
Ee Ее E e e Pp Пп Pp p Ъъ  
Ёё yo jo Rr Рр Rr r Ьь Ыы Í ı ɯ
Жж J j ʒ Ss Сс Ss s Ьь  
Zz Зз Z z z Tt Тт Tt t Ээ E e e
Ii Ии I i i Uu Уу Uu u Юю yu ju
Jj Йй Y y j Yy Үү Ú ú y Яя ya ja
Kk Кк K k k Ŭŭ Ўў Ww w      


Нуҡус ҡалаһында фотосалондың алтаҡтаһы. Хәҙерге латин әлифбаһы ҡулланылған. 2006 й.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. 1,0 1,1 Ethnologue — 25 — Dallas, Texas: SIL International, 2022.