Ҡарағалпаҡ теле

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
(Ҡараҡалпаҡ теле битенән йүнәлтелде)
Ҡарағалпаҡ теле
ҡарағалп. Qaraqalpaq tili
ҡарағалп. Қарақалпақ тили‎
Рәсем
Дәүләт  Ҡарағалпаҡстан Республикаһы
 Үзбәкстан
 Ҡаҙағстан
 Афғанстан
 Рәсәй
 Төркиә
Барлыҡҡа килгән Ҡарағалпаҡстан Республикаһы, Ҡараҡалпаҡтар, Бохара өлкәһе[d], Навои өлкәһе[d] һәм Хәрәзем өлкәһе
Тел төрҙәре агглютинатив телдәр, сингармонизм[d] һәм SOV[d]
Яҙыу Латин алфавиты һәм Кирил алфавиты
Телдә һөйләшеүселәр 583 410 кеше (2010)[1]
Ethnologue каталогында тел статусы 5 Developing[d][1]
Тасуирлау биттәре turkic.elegantlexicon.com/…
Карта распространения
Викимедиа проекттарында тел коды kaa
 Ҡарағалпаҡ теле Викимилектә

Ҡарағалпаҡ теле (ҡарағалп. Qaraqalpaq tili, Қарақалпақ тили) — төрки, ҡыпсаҡ төркөмөнә ингән ҡарағалпаҡтарҙың теле. Ул үзбәк теле менән бер рәттән Үзбәкстан составындағы Ҡарағалпаҡстан Республикаһының рәсми теле.

Фонетика[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һуҙынҡы өндәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡараҡалпаҡ телендәге һуҙынҡы өн системаһы
Ҡараҡалпаҡ телендәге һуҙынҡы өн системаһы

Ҡарағалпаҡ телендә сингармонизм законы ҡулланыла.

Һуҙынҡы өн Ҡайһы һуҙынҡыларҙан һуң килә ала
a a, ɯ
æ e, i
e e, i
i e, i
o a, o, u, ɯ
œ e, i, œ, y
u a, o, u
y e, œ, y
ɯ a, ɯ

Имлә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Яҙма[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1928 йылға тиклем ҡарағалпаҡ телендә яҙыу өсөн ғәрәп алфавиты ҡулланылған. 1928 һәм 1940 йылдар араһында латин алфавиты (Яңалиф) ҡулланылған, 1940 йылда кирил алфавиты ҡабул ителгән. 1991 йылда, Үзбәкстан үҙ аллы дәүләт булғандан һуң, яңынан латин алфавиты ҡулланыла башлай.

Имлә сағыштырыу таблицаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

A a Á á B b D d E e F f G g
Ǵ ǵ H h X x Í ı I i J j K k
Q q L l M m N n Ń ń O o Ó ó
P p R r S s T t U u Ú ú V v
W w Y y Z z C c Sh sh Ch ch
Латин имләһе
(Яңалиф, 1926-1940)
Кирил әлифбаһы Хәҙерге латин
әлифбаһы
ХАФӘ транскрипцияһы     Латин имләһе
(Яңалиф, 1926-1940)
Кирил әлифбаһы Хәҙерге латин
әлифбаһы
ХАФӘ транскрипцияһы     Латин имләһе
(Яңалиф, 1926-1940)
Кирил әлифбаһы Хәҙерге латин
әлифбаһы
ХАФӘ транскрипцияһы
Aa Аа A a a     Qq Ққ Q q q     Ff Фф Ff f
Әә Әә Á á æ Ll Лл L l l Xx Хх Xx x
Bb Бб B b b Mm Мм M m m Hh Ҳҳ Hh h
Vv Вв V v v Nn Нн N n n Цц C c ʦ
Gg Гг G g g N̡n̡ Ңң Ń ń ŋ Çç Чч Ch ch ʧ
Ƣƣ Ғғ Ǵ ǵ ɣ Oo Оо Oo o Şş Шш SH sh ʃ
Dd Дд D d d Өө Өө Ó ó œ Щщ sh ʃ
Ee Ее E e e Pp Пп Pp p Ъъ  
Ёё yo jo Rr Рр Rr r Ьь Ыы Í ı ɯ
Жж J j ʒ Ss Сс Ss s Ьь  
Zz Зз Z z z Tt Тт Tt t Ээ E e e
Ii Ии I i i Uu Уу Uu u Юю yu ju
Jj Йй Y y j Yy Үү Ú ú y Яя ya ja
Kk Кк K k k Ŭŭ Ўў Ww w      


Нуҡус ҡалаһында фотосалондың алтаҡтаһы. Хәҙерге латин әлифбаһы ҡулланылған. 2006 й.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Википедия
Википедия
  1. 1,0 1,1 Ethnologue (ингл.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 2022. — ISSN 1946-9675