Ҡаштаҡ ҡарағайлығы
| Ҡаштаҡ ҡарағайлығы | |
|---|---|
| урыҫ Каштакский бор | |
 | |
| Координаты: пропущена долгота | |
| Ил | |
| Регион | Силәбе өлкәһе |
 Ҡаштаҡ ҡарағайлығы Викимилектә | |
Ҡаштаҡ ҡарағайлығы (рус. Каштакский бор) — Силәбе өлкәһендә урынлашҡан ҡарағай урманы. Өлкә әһәмиәтендәге Ботанк тәбиғәт һәйкәле. Силәбе өлкәһенең айырыусы һаҡланған тәбиғәт территориһы.
Координаталары: 55°19′7″N 61°23′0″E
1976 йылдан урман паркы статусына эйә. Майҙаны 1 543 гектар.
Урынлашыуы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Силәбе ҡалаһынан төньяҡтараҡ, Металлургия районына сиктәш, Мейәс йылғаһының уң яҡ ярында урынлашҡан. Убалы-арҡалы рельефҡа эйә.
Топонимикаһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Силәбе өлкәһенең топонимикаһын, башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижадын өйрәнгән географ, топонимист Н. И. Шувалов үҙенең «От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь» тигән һүҙлегендә Ҡаштаҡ атамаһы тураһында ошоларҙы яҙа:
Ҡаштаҡ, ауыл, Уйылға районы; ҡасаба, Силәбе ҡалаһы территорияһы.Атама төрки ҡыштаҡ, ҡышлаҡ — «ҡышҡа туҡталған урын», «ҡуналҡа», «торған урын», ҡыш һүҙенә -таҡ, -лаҡ — һүҙ яһаусы аффикстар ҡушылып яһалған. Шулай уҡ башҡорт һүҙе ҡаштаҡ — «текә, ярлау, төшөү юлы» тигән мәғәнә менән дә аңлатып була.
Оригинал текст (рус.)Каштак, деревня, Увельский район; поселок, территория города Челябинска. Поселок в документах упоминается впервые в 1763 г. как пригородная деревня, основанная в отводе Челябинской крепости. Название происходит от тюркского кыштак, кышлак — «зимовка», «зимнее стойбище», «кочевка», «место стоянки», от слова кыш — «зима»; -так, -лак — словообразовательные аффиксы. Возможно и толкование от башкирского Слова каштяк — «крутой, обрывистый спуск»Шувалов һүҙлеге
Ҡаштаҡ ҡарағайлығы уртаһында — Соколинка тауы. Был атаманы, ыласын ҡош исеме менән бәйле тип түгел, ә ошо урында ҡалҡып торған гранит ҡаяларҙы сокол тип йөрөтөлгән стена ватыу ҡоралына оҡшатып аталған, тип аңлатып булалыр, моғайын[1].
Үҫемлектәр донъяһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ағаслығы башлыса бер яруслы, һирәкләнгән. Һалынып үҫкән ҡайын менән ҡатнаш ябай ҡарағай өҫтөнлөк итә, түбәнерәк урындарҙа уҫаҡ һәм ялбыр ҡайын, бәлзәм тирәге үҫә. Шулай уҡ һуңғы йылдарҙа ябай имән һәм йәсин (дардар) ағасыныҡына оҡшаған япраҡлы сағандар ултыртылған[1].
Тәпәш урманда ҡара емешле ҡараған, аҡселек (кәзә таллығы), ҡурай еләге һәм дәрсен гөлйемеше өҫтөнлөк итә. Үлән япмаһы күп яруслы: себер балтырғаны, ҡамышлы ҡолонғойроҡ, ҡыңғырау сәскә, кесе эрегәй (василистник), бөрмәкәй (ҡыҙыл тамыр), ҡыҙыл бөрлөгән, купена многоцветковая һ. б. үҫә.
Хайуандар донъяһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Хайуандар донъяһы ғәҙәти урман-дала ҡарағай урмандарындағыса. Аҡҡуян, тейен, һуҡыр сысҡан, йомран, һирәк амфибия — себер углозубы[2] тереклек итә.
Объекттары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Урман паркы территорияһында «Ҡаштаҡ ҡарағайлығы» ял үҙәге урынлашҡан.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Сығанаҡтар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Шувалов Н. И. От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с. — ISBN ISBN 5-7688-0157-7
- Бакалов В. А. Каштакский бор и его роль в очистке воздушного бассейна города Челябинска
- Вопросы географии Южного Урала. 1972. Вып. 5-6; Куклин С. Каштакский бор
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Центр отдыха «Каштакский бор»
- Силәбе өлкәһе туристик порталы 2021 йыл 6 март архивланған.
- Шувалов һүҙлеге
- Центр отдыха «Каштакский бор»
- Детский центр отдыха 2021 йыл 6 май архивланған.