Эстәлеккә күсергә

Бысраныу

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Бысраныу
Рәсем
Ҡайҙа өйрәнелә pollution and contamination[d]
Тасуирлау биттәре servicios.infoleg.gob.ar/…
Relates to sustainable development goal, target or indicator Target 3.9 of the Sustainable Development Goals[d][1]
Обрабатывается, смягчается или управляется pollution prevention[d][2] һәм pollution control[d][3]
Вид с воздуха
Берекмәләре исемлекте ҡарағыҙ[d]
 Бысраныу Викимилектә

Бысраныу[4] (тирә-яҡ мөхит[5][6], тәбиғәт мөхите[7][8], биосфера, уларҙа ғәҙәти булмаған физик, химик йәки биологик агенттар (бысратыусы) барлыҡҡа килеүе, йәки уларҙың күп йылдар дауамындағы күрһәткестәрҙең уртаса кимәле артыу арҡаһында кире һөҙөмтәләргә килтереүе [9][10].

Төп субъектты билдәләгәндә тәбиғи һәм антропоген бысраныуҙарҙы бүлеп ҡарайҙар . Төп объекттар — тупраҡ, атмосфера иһәм һыу ятҡылыҡтары. Бысраныу төрҙәре буйынса кластарға бүлеү дүрт өлөштән тора: механик, физик, химик һәм биологик[11]. Дәүмәле буйынса иһә локаль, төбәк кимәлендә һәм глобаль бысраныуҙар айырып ҡарала [6].

Бысраныу төрҙәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Биологик — бысратыусы булып кеше өсөн дә, дөйөм алғанда экосистема өсөн дә зыянлы организмдарҙың килеп сығыуы һәм үрсеүе. Улар тәбиғи юл менән дә, ә ҡайһы бер осраҡта - кеше эшмәкәрлеге эҙемтәһе үтеп инеүе мөмкин. Бының ҡушма өлөшө булараҡ микробиологик бысраныу ҙа иҫәпкә алына[12].
  • Механик — мөхиттең химик һәм физик инерт сүп-сар менән бысраныуы, ҡағиҙә булараҡ, уның сифаты насарайыуына килтерә һәм унда йәшәгән организмдарға йоғонто яһай. Ғәмлдә механик бысраныу физик-химичк бысраныу менән берлектә барыусан[13].
  • Физик — бысратыусы мөхиттең физик параметрҙары үҙгәреүенә килтерә. Быларға температура-энергетика (йылылыҡ менән бысраныу), тулҡын (яҡтылыҡ, тауыш, электромагнит бысраныу), радиациялы (радиоактив бысраныу) һәм башҡалар[14].
  • Химик — бысратыусы мөхиттең тәбиғи химик үҙенсәлектәре үҙгәреүенә килтерә: уларҙың концентрацияһы арта, йәки мөхиттә элек булмаған матдәләр үтеп инә. Химик бысраныуҙарға аэрозоль инә[15].

Бысраныу сығанаҡтары бүленеше

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Тирә-яҡ мөхитте бысратыу[16]
Параметрик
 • йылылыҡ
 • тауыш
 • яҡтылыҡ
 • радиация
 • электромагнит
Биоценотик
 • борсолоуҙың комплекслы факторы
 • популяция балансы боҙолоу
 • көйләнмәгән йыйыу, аулау, атып алыу
 • осраҡлы һәм йүнәлешле интродукция һәм акклиматизация
 • тәбиғәттән кәрәгенән артыҡ алыу
Стациаль-деструктив
 • ағас ҡырҡыу
 • тупраҡ эрозияһы
 • һыу ағымын тейешһеҙ көйләү
 • ҡаҙылдыҡтарҙы карьер ҡаҙып сығарыу
 • юл төҙөлөшө
 • һаҙлыҡтарҙы киптереү
 • урбанизация
 • урман һәм дала янғындары
 • башҡалар
Ингредиентҡа бәйле
Минераль Органик
 • ҡаҙылма яғыулыҡ яныу продукттары  • көнкүреш йыуынтылары һәм сүп-сар
 • двигателдәрҙә яныу продукттары ↔  • микробиологик препараттар
 • Химик сәнәғәт ҡалдыҡтары ↔  • Аҙыҡ-түлек сәнәғәте ҡалдыҡтары
 • акваторияларҙа авария һөҙөмтәһендә ташлау ↔  • Малсылыҡ ҡалдыҡтары
 • Пестицидтар һәм ашлама ↔  • башҡалар
 • нефть сығарыу һәм нефть эшкәртеү ↔
 • тау эштәре убалары һәм террикондар
 • металлургия ҡалдыҡтары
 • башҡалар

Шулай уҡ ҡара

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Goal 3: Good health and well-being
  2. ↑ https://www.epa.gov/p2/learn-about-pollution-prevention
  3. ↑ https://www.britannica.com/technology/pollution-control
  4. ↑ Экологическая энциклопедия, 2010, Загрязнение, с. 269-271
  5. ↑ Экологическая энциклопедия, 2010, Загрязнение окружающей среды, с. 287-290
  6. ↑ 6,0 6,1 Ҡалып:Геологический словарь
  7. ↑ Загрязнение природной среды // Российская геологическая энциклопедия: В трёх томах / Гл. ред. Е. А. Козловский, А .А. Ледовских. — М.—СПб.: ВСЕГЕИ, 2010. — Т. 1. А-И. — С. 553.
  8. ↑ Загрязнение природной среды // Горная энциклопедия / Глав. ред. Е. А. Козловский. — М.: Советская энциклопедия, 1985. — Т. 2. Геосферы — Кенай. — С. 328-329.
  9. ↑ Исаченко А. Г. Окружающая среда // Большая Советская Энциклопедия / Гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия. — Т. 18. Никко — Отолиты. — С. 354-355.
  10. ↑ Кичигин Н. В. Загрязнение окружающей среды // Новая Российская Энциклопедия / Гл. ред. А. Д. Некипелов. — М.: Изд-во «Энциклопедия», Изд. дом «Инфра-М». — Т. 6(1). Дрейк — Зеленьский. — С. 373.
  11. ↑ Экологическая энциклопедия, 2010, с. 270
  12. ↑ Биологическое загрязнение // Экологическая энциклопедия: В 6 т. / Глав. ред. В.И. Данилов-Данильян. — М.: ООО «Издательство „Энциклопедия“», 2008. — Т. 1. А-Г. — С. 174.
  13. ↑ Механическое загрязнение // Экологическая энциклопедия: В 6 т. / Глав. ред. В.И. Данилов-Данильян. — М.: ООО «Издательство „Энциклопедия“», 2010. — Т. 3. И-М. — С. 394.
  14. ↑ Экологический энциклопедический словарь, 1999, Физическое загрязнение, с. 710
  15. ↑ Экологический энциклопедический словарь, 1999, Химическое загрязнение, с. 723
  16. ↑ Экологическая энциклопедия, 2010, менән бысраныу, с. 269-271

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Экологическая энциклопедия: В 6 т. / Глав. ред. В.И. Данилов-Данильян. — М.: ООО «Издательство „Энциклопедия“», 2010. — Т. 2. Г-И. — 448 с.
  • Экологический энциклопедический словарь / Глав. ред. А.С. Монин. — М.: Издательский дом «Ноосфера», 1999. — 930 с. — ISBN 5-8126-0003-1.

== СсылкиҺылтанмаларнешние ссылки}}

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Бысраныу&oldid=852255» битенән алынған