Телдәр ғаиләләре исемлеге

Донъяла бер нисә мең тел иҫәпләнә. Иң билдәле белешмәләр тик хәҙерге (йәғни тере һәм күптән түгел юҡҡа сыҡҡан) телдәрҙе генә үҙ эсенә ала. Ethnologue мәғлүмәттәре буйынса, 2018 йылға хәҙерге заман телдәренең һаны яҡынса 7 мең^[1], ә Лингвосфера Реестры (инг.) буйынса — 4994^[2]. Уларҙың күпселеге ғаиләләргә берләшә, ҡайһы бер телдәр изоляцияланған тип һанала (йәғни бер телле ғаиләләрҙән тора) йәки классификацияланмаған булып ҡала. Бөтәһе яҡынса 420 тел ғаиләһе^[3], 100-ҙән ашыу изолят һәм 100-ҙән ашыу классификацияланмаған тел иҫәпләнә. Ғаиләләр йыш ҡына юғары кимәлдәге берәмектәренә — макроғаиләләргә (филдар, ингл. phylum) берләшә, әммә хәҙерге ваҡытта уларҙың күпселегенең булыуы артабан раҫлауҙы талап иткән ғилми гипотеза ғына булып ҡала. Нигер-конголез һәм Афразия макроғаиләләре тураһында теориялар ғына ышаныслы нигеҙләнә.

Исемлек

Ғаилә исеме	Телдәр	Һөйләшеүселәр һаны	Урын	Фаразланған ата-әсә ғаиләһе
Afroasiatic languages	366	499,294,669	Африка, Евразия
Atlantic–Congo languages	1,453	500,000,000	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Mande languages	50	27,003,000	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Kru languages	38	3,800,000	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Dogon languages	19	630,820	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Ijoid languages	10	3,221,650	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Songhay languages	11	3,228,000	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Saharan languages	10	10,940,500	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Fur languages	2	786,900	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Maban languages	9	1,115,260	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Central Sudanic languages	65	9,145,280	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Khoe-Kwadi languages	12	337,337	Африка	Койсан (иҫкергән)
Kx'a languages	4	104,000	Африка	Койсан (иҫкергән)
Tuu languages	2	2,500	Африка	Койсан (иҫкергән)
Kadu languages	6	120,600	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Talodi languages	8	112,250	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Heiban languages	10	276,690	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Rashad languages	2	126,000	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Katla-Tima languages	3	25,000	Африка	Нигер–Конго (бәхәсле)
Taman languages	4	128,800	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Daju languages	7	261,000	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Nubian languages	13	842,050	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Nyima languages	2	162,000	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Eastern Jebel languages	4	104,600	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Temein languages	2	14,400	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Nilotic languages	55	33,306,780	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Surmic languages	11	544,680	Африка	Көнсығыш Судан (бәхәсле)
Kresh-Aja languages	3	48,200	Африка	Үҙәк Судан (бәхәсле)
Kuliak languages	3	14,070	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Bʼaga languages	5	253,680	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Blue Nile Mao languages	4	24,300	Африка	Афразия (бәхәсле)
Dizoid languages	3	88,840	Африка	Афразия (бәхәсле)
Koman languages	5	94,000	Африка	Нил-Сахара (бәхәсле)
Ta-Ne-Omotic languages	19	7,359,020	Африка	Афразия (бәхәсле)
Aroid languages	5	438,100	Африка	Афразия (бәхәсле)
Һинд-европа телдәре	448	3,237,999,904	Евразия
Урал телдәре	37	20,716,457	Евразия
Төрки телдәр	35	179,945,933	Евразия	Алтай (бәхәсле)
Hurro-Urartian languages	2	extinct	Евразия
Abkhazo-Adyghean languages	4	1,655,000	Евразия	Төньяҡ Кавказ (бәхәсле)
Нах-Дағстан телдәре	29^[4]	4,155,258	Евразия	Төньяҡ Кавказ, Алародий (бәхәсле)
Kartvelian languages	5	4,850,000	Евразия
Дравид телдәре	84	252,807,610	Евразия
Great Andamanese languages	10	3	Евразия
Ongan languages	2	296	Евразия
Yeniseian languages	2	211	Евразия	Дене-Йәнәсәй (ихтимал)
Yukaghir languages	2	740	Евразия
Син-тибет телдәре	453	1,385,995,195	Евразия
Hmong–Mien languages	38	9,332,070	Евразия	Miao–Dai (?)
Тай-кадай телдәр	94	81,549,828	Евразия	Австро-Тай (бәхәсле)
Австроазия телдәре	169	116,323,040	Евразия
Австронезий телдәре	1,223	325,862,510	Африка, Евразия, Океания	Австро-Тай (бәхәсле)
Tungusic languages	11	55,800	Евразия	Атлай (бәхәсле)
Монгол телдәр	13	7,269,480	Евразия	Атлай (бәхәсле)
Корей телдәр	2	77,269,890	Евразия	Атлай (бәхәсле)
Нивх телдәр	2	200	Евразия	Нивх–Камчукот (?)
Япон телдәр	13	129,240,180	Евразия	Атлай (бәхәсле)
Ainu languages	3	2	Евразия	Атлай (бәхәсле)
Чукот-Ҡамсат телдәр	5	6,875	Евразия	Нивх–Камчукот (?)
Trans–New Guinea	317	3,540,024	Яңы Гвинея
Torricelli languages	55	113,705	Яңы Гвинея
Sepik languages	36	162,704	Яңы Гвинея
Ramu – Lower Sepik languages	30	65,830	Яңы Гвинея
Timor–Alor–Pantar languages	23	380,120	Яңы Гвинея
Lakes Plain languages	20	8,455	Яңы Гвинея
Yam languages	19	7,677	Яңы Гвинея
Anim languages	17	32,898	Яңы Гвинея
Border languages	15	17,080	Яңы Гвинея
North Halmahera languages	15	279,035	Яңы Гвинея	Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Angan languages	13	103,739	Яңы Гвинея
Ndu languages	13	100,770	Яңы Гвинея
Orya–Tor languages	13	8,345	Яңы Гвинея
Geelvink Bay languages	10	8,005	Яңы Гвинея
Sko languages	10	5,665	Яңы Гвинея
Dagan languages	9	18,555	Яңы Гвинея
South Bougainville languages	9	68,700	Яңы Гвинея
Kwerbic languages	8	7,000	Яңы Гвинея
Koiarian languages	8	25,690	Яңы Гвинея
Mailuan languages	8	11,700	Яңы Гвинея
Bosavi languages	7	14,105	Яңы Гвинея
Baining languages	6	13,800	Яңы Гвинея
East Strickland languages	6	3,780	Яңы Гвинея
Goilalan languages	6	47,330	Яңы Гвинея
Kiwaian languages	6	38,030	Яңы Гвинея
Left May languages	6	2,005	Яңы Гвинея	Лефт Мей–Квомтари (бәхәсле)
South Bird's Head languages	6	8,200	Яңы Гвинея
Eleman languages	5	45,240	Яңы Гвинея
Keram languages	5	11,970	Яңы Гвинея
Nimboran languages	5	8,500	Яңы Гвинея
Pauwasi languages	5	3,880	Яңы Гвинея
West Bird's Head languages	5	20,090	Яңы Гвинея	Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Yareban languages	5	3,100	Яңы Гвинея
Yuat languages	5	7,700	Яңы Гвинея
Arafundi languages	5	1,960	Яңы Гвинея
Eastern Trans-Fly languages	4	6,760	Яңы Гвинея
North Bougainville languages	4	10,020	Яңы Гвинея
Demta–Sentani languages	4	36,680	Яңы Гвинея
Gogodala–Suki languages	4	30,160	Яңы Гвинея
Turama–Kikorian languages	4	6,210	Яңы Гвинея
Walio languages	4	856	Яңы Гвинея
East Bird's Head languages	3	34,800	Яңы Гвинея	Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Kamula-Elevala languages	3	28,700	Яңы Гвинея
Kayagaric languages	3	14,500	Яңы Гвинея
Kolopom languages	3	5,300	Яңы Гвинея
Kwalean languages	3	2,240	Яңы Гвинея
Mairasi languages	3	4,385	Яңы Гвинея
West Bomberai languages	3	6,840	Яңы Гвинея
Amto–Musan languages	2	720	Яңы Гвинея
Baibai-Fas languages	2	2,840	Яңы Гвинея	Лефт Мей–Квомтари, Квомтари–Фас (бәхәсле)
Bayono-Awbono languages	2	400	Яңы Гвинея
Bogia-Monumbo languages	2	860	Яңы Гвинея
Bulaka River languages	3	520	Яңы Гвинея
Doso-Turumsa languages	2	2,395	Яңы Гвинея
East Kutubuan languages	2	7,300	Яңы Гвинея
Hatam-Mansim languages	2	16,000	Яңы Гвинея	Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Inanwatan–Duriankere languages	2	1,130	Яңы Гвинея
Kaure-Kosare languages	2	700	Яңы Гвинея
Konda-Yahadian languages	2	1,000	Яңы Гвинея
Kwomtari languages	3	1,510	Яңы Гвинея	Лефт Мей–Квомтари, Квомтари–Фас (бәхәсле)
Lepki-Murkim-Kembra	3	840	Яңы Гвинея
Manubaran languages	2	3,350	Яңы Гвинея
Mombum-Koneraw languages	2	1,450	Яңы Гвинея
Namla-Tofanma languages	2	280	Яңы Гвинея
Pahoturi languages	2	4,050	Яңы Гвинея
Piawi languages	2	2,600	Яңы Гвинея
Senagi languages	2	2,960	Яңы Гвинея
Somahai languages	2	2,200	Яңы Гвинея
Taulil-Butam languages	2	2,000	Яңы Гвинея
Teberan languages	2	15,800	Яңы Гвинея
Yawa-Saweru	2	10,300	Яңы Гвинея	Көнбайыш Папуас (бәхәсле)
Pama–Nyungan languages	250	23,539	Австралия
Gunwinyguan languages	5	1,314	Австралия
Western Daly languages	3	21	Австралия
Nyulnyulan languages	3	94	Австралия
Worrorran languages	3	108	Австралия
Mirndi languages	3	261	Австралия
Iwaidjan languages	4	491	Австралия	Арнемленд телдәре (бәхәсле)
Mangarrayi-Maran languages	4	10	Австралия
Maningrida languages	4	1,434	Австралия	Арнемленд телдәре (бәхәсле)
Tangkic languages	4	73	Австралия
Giimbiyu languages	3	extinct	Австралия	Арнемленд телдәре (бәхәсле)
Jarrakan languages	3	130	Австралия
Yangmanic languages	3	50	Австралия
Bunuban languages	2	100	Австралия
Eastern Daly languages	2	extinct	Австралия
Garrwan languages	2	130	Австралия
Limilngan-Wulna	2	23	Австралия
Marrku-Wurrugu languages	2	extinct	Австралия
Northeastern Tasmanian languages	2	extinct	Австралия
Northern Daly languages	2	8	Австралия
Southeastern Tasmanian languages	2	extinct	Австралия
Southern Daly languages	2	1,980	Австралия
Western Tasmanian languages	2	extinct	Австралия
Inuit–Yupik–Unangan languages	10	108,705	Төньяҡ Америка, Евразия
Na-Dene languages	44	208,552	Төньяҡ Америка	Дене-Йәнәсәй (ихтимал)
Haida languages	2	13	Төньяҡ Америка
Tsimshianic languages	4	2,910	Төньяҡ Америка	Пенутий (бәхәсле)
Wakashan languages	6	710	Төньяҡ Америка
Salishan languages	25	1,969	Төньяҡ Америка
Chimakuan languages	2	extinct	Төньяҡ Америка
Chinookan languages	4	extinct	Төньяҡ Америка	Пенутий (бәхәсле)
Kalapuyan languages	3	extinct	Төньяҡ Америка	Пенутий (бәхәсле)
Coosan languages	2	extinct	Төньяҡ Америка	Пенутий (бәхәсле)
Plateau Penutian languages	4	125	Төньяҡ Америка	Пенутий (бәхәсле)
Shastan languages	4	extinct	Төньяҡ Америка	Хокан (бәхәсле)
Yuki–Wappo languages	2	extinct	Төньяҡ Америка
Pomoan languages	7	47	Төньяҡ Америка	Хокан (бәхәсле)
Wintuan languages	2	extinct	Төньяҡ Америка	Пенутий (бәхәсле)
Palaihnihan languages	2	10	Төньяҡ Америка	Хокан (бәхәсле)
Maiduan languages	4	3	Төньяҡ Америка	Пенутий (бәхәсле)
Utian languages	13	18	Төньяҡ Америка	Йокут-Утий, Пенутий (бәхәсле)
Chumashan languages	6	extinct	Төньяҡ Америка
Yokutsan languages	4	50	Төньяҡ Америка	Йокут-Утий, Пенутий (бәхәсле)
Uto-Aztecan languages	58	1,910,442	Төньяҡ Америка	Ацтек–Таноан (ихтимал)
Yuman–Cochimí languages	12	3,710	Төньяҡ Америка	Хокан (бәхәсле)
Siouan–Catawban languages	14	33,399	Төньяҡ Америка
Algic languages	41	214,768	Төньяҡ Америка
Keres languages	2	10,670	Төньяҡ Америка
Tanoan–Kiowa languages	6	6,000	Төньяҡ Америка	Ацтек–Таноан (ихтимал)
Caddoan languages	5	46	Төньяҡ Америка
Totonacan languages	12	282,250	Төньяҡ Америка	Тотосоке (ихтимал)
Tarascan languages	2	225,100	Төньяҡ Америка
Oto-Manguean languages	176	1,678,214	Төньяҡ Америка
Huavean languages	4	14,670	Төньяҡ Америка
Mixe–Zoque languages	17	153,612	Төньяҡ Америка	Тотосоке (ихтимал)
Tequistlatecan languages	3	5,494	Төньяҡ Америка	Хокан (бәхәсле)
Muskogean languages	6	15,640	Төньяҡ Америка	Галф (ихтимал)
Майя телдәр	31	6,522,182	Төньяҡ Америка
Xincan languages	(5)	extinct	Төньяҡ Америка	Макро-Чибчан (?)
Jicaquean languages	2	500	Төньяҡ Америка	Хокан (бәхәсле)
Lencan languages	2	extinct	Төньяҡ Америка	Макро-Чибчан, Хокан (бәхәсле)
Misumalpan languages	5	709,000	Төньяҡ Америка	Макро-Чибчан, Хокан (бәхәсле)
Iroquoian languages	9	14,543	Төньяҡ Америка
Arawakan languages	54	699,709	Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка
Chibchan languages	20	306,267	Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка	Макро-Чибчан (?)
Choco languages	7	114,600	Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка
Carib languages	29	67,376	Төньяҡ Америка, Көньяҡ Америка	Же–Тупи–Кариб (ихтимал)
Barbacoan languages	3	24,800	Көньяҡ Америка	Макро-Паэс (бәхәсле)
Jivaroan languages	4	89,630	Көньяҡ Америка
Кечуа телдәре	45	7,768,820	Көньяҡ Америка
Aymaran languages	3	2,808,740	Көньяҡ Америка
Uru–Chipaya languages	2	1,200	Көньяҡ Америка
Huarpean languages	3	extinct	Көньяҡ Америка
Araucanian languages	2	262,000	Көньяҡ Америка
Chonan languages	(6)	extinct	Көньяҡ Америка	Мосетен–Чон, Макро-Паноан (ихтимал)
Alacalufan languages	1	12	Көньяҡ Америка
Guajiboan languages	5	39,290	Көньяҡ Америка
Kakua-Nukak languages	2	610	Көньяҡ Америка	Надахуп (бәхәсле)
Otomákoan languages	2	extinct	Көньяҡ Америка	Макро-Отомакоан (бәхәсле)
Piaroa–Saliban languages	3	18,630	Көньяҡ Америка
Nadahup languages	4	2,894	Көньяҡ Америка	Надахуп (бәхәсле)
Yanomaman languages	4	31,670	Көньяҡ Америка
Tucanoan languages	23	30,308	Көньяҡ Америка
Boran languages	2	1,500	Көньяҡ Америка	Бора-Уитот (бәхәсле)
Witotoan languages	7	17,478	Көньяҡ Америка	Бора-Уитот (бәхәсле)
Peba–Yaguan languages	1	5,700	Көньяҡ Америка	Сапар-Ягуа (бәхәсле)
Zaparoan languages	3	90	Көньяҡ Америка	Сапар-Ягуа (бәхәсле)
Hibito–Cholon languages	2	extinct	Көньяҡ Америка
Cahuapanan languages	2	10,370	Көньяҡ Америка
Ticuna–Yuri languages	2	48,580	Көньяҡ Америка
Pano-Tacanan languages	45	51,539	Көньяҡ Америка	Макро-Паноан (бәхәсле)
Arawan languages	8	5,870	Көньяҡ Америка
Katukinan languages	2	10	Көньяҡ Америка	Харакамбут–Дьяпан, Надахуп (бәхәсле)
Harákmbut languages	2	2,220	Көньяҡ Америка	Харакамбут–Дьяпан, Макро-Отомакоан (бәхәсле)
Tupian languages	66	5,026,502	Көньяҡ Америка	Же–Тупи–Кариб (ихтимал)
Chapacuran languages	4	2,019	Көньяҡ Америка	Вамо–Чакапура (бәхәсле)
Nambikwaran languages	6	1,068	Көньяҡ Америка
Bororoan languages	3	1,392	Көньяҡ Америка	Макро-же (бәхәсле)
Chiquitano languages	2	4,670	Көньяҡ Америка
Zamucoan languages	2	5,900	Көньяҡ Америка
Mascoian languages	6	20,728	Көньяҡ Америка	Матако–Гуайкуру (?)
Matacoan languages	7	60,280	Көньяҡ Америка	Матако–Гуайкуру (?)
Guaicuruan languages	4	49,350	Көньяҡ Америка	Матако–Гуайкуру (?)
Macro-Jê languages	30	51,093	Көньяҡ Америка	Же–Тупи–Кариб (ихтимал)
Charruan languages	(3)	extinct	Көньяҡ Америка	Матако–Гуайкуру (?)
Kamakã languages	4	extinct	Көньяҡ Америка	Макро-же (бәхәсле)
Purian languages	2	extinct	Көньяҡ Америка	Макро-же (бәхәсле)

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Иҫкәрмәләр

↑ Welcome to the 21st edition. — Ethnologue, 2018. — 21 February. (инг.)
↑ Донъя телдәре реестры (lingvarium.org) (рус.)
↑ Lyle Campbell. Historical Linguistics. An Introduction. — Edinburgh: University Press, 2013. — P. 139.
↑ North Caucasian (билдәһеҙ). Ethnologue. Дата обращения: 17 июль 2016. Архивировано 2 июль 2016 года.

[1] Welcome to the 21st edition. — Ethnologue, 2018. — 21 February. (инг.)

[2] Донъя телдәре реестры (lingvarium.org) (рус.)

[3] Lyle Campbell. Historical Linguistics. An Introduction. — Edinburgh: University Press, 2013. — P. 139.

[4] North Caucasian (билдәһеҙ). Ethnologue. Дата обращения: 17 июль 2016. Архивировано 2 июль 2016 года.

[1]

[2]

[3]

[4]