Хаббл (телескоп)
Космос телескобы «Хаббл» (КТХ; ингл. Hubble Space Telescope, HST) — Ер тирәләй орбитала осоп йөрөүсе автоматик обсерватория (билдәле Америка астрономы һәм космологы Эдвин Хаббл исемен йөрөтә). Был Телескоп («Хаббл») — АҠШ-тың НАСА һәм Европа космос агентствоһының берҙәм проекты; ул НАСА-ның Ҙур обсерваториялары иҫәбенә инә.
Телескопты космоста тотоу Ер атмосфераһы үтә күренмәле булмаған диапазондарҙа, тәү сиратта инфра-ҡыҙыл диапазонда, электромагнит нурланышты регистрацияларға мөмкинлек бирә. Атмосфераның тәьҫире булмағанлыҡтан, телескоптың күҙәтеү мөмкинлеге Ерҙәгенән 7—10 тапҡырға яҡшыраҡ[14].
Тарихтан
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Орбиталь телескоп концепцияһын тәү башлап Герман Оберт «Ракета к межпланетным пространствам» (Die Rakete zu den Planetenräumen) китабында яҙа (1923 йыл).
Космос астрономияһы Икенсе донъя һуғышынан һуң ғына үҫешә башлай.
1946 йылда Америка астрофизигы Лайман Спитцер «Астрономические преимущества внеземной обсерватории» (Astronomical advantages of an extra-terrestrial observatory) тигән мәҡәлә баҫтыра. Ул космос телескобының ике өҫтөнлөгөн күрһәтә. Берҙән, атмосфераның тәьҫире булмаясаҡ, икенсенән, космос телескобы инфра-ҡыҙыл һәм ультрафиолет диапазондарҙа эшләй ала[14][15].
Спитцер был проектты пропагандалауға күп көс һала . 1962 йылда АҠШ Милли фәнни академияһы уның космос программаһына орбитала эшләүсе телескопты эшләүҙе тәҡдим иткән докладын баҫтырып сығара. 1965 йылда Спитцер ҙур космос телескобы өсөн фәнни мәсьәләләрҙе билдәләргә тейеш комитет етәксеһе итеп билдәләнә[16].
Башта телескопты космосҡа сығарыу 1986 йылға планлаштырыла, ләкин «Челленджер» катастрофаһынан һуң (28 ғинуар) «Спейс шаттл» программаһынан бер аҙға баш тарталар.
Был ваҡытта телескоп яһалма таҙарлылған атмосферлы бинала тора, борт системаларының ҡайһы берҙәрен ҡабыҙалар, уны һаҡлауға ай һайын 6 млн доллар аҡса китә[17].
Был осорҙа телескопта ҡайһы бер элементтар яҡшырағына алмаштырыла: ҡояш батареялары, борттағы хисаплау һәм бәйләнеш системаһы һәм башҡалар[17][18] Бынан тыш, телескоп менән идара итеү өсөн программа 1990 йылға ғына әҙер була.[19].
Шаттл «Дискавери» STS-31 1990 йылдың 24 апрелендә йыһанға осорола, икенсе көнөнә Ер тирәләй орбитаға ул телескопты сығара[20].
1999 йылда иҫәпләүҙәренсә был проектты тормошҡа ашырыу өсөн 6 млрд доллар (АҠШ) һәм 593 млн евро (Европа космос агентлығы) киткән[21].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Okolski G. A Chronology of the Hubble Space Telescope
- ↑ https://snl.no/Hubble-romteleskopet
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Hubble Essentials: Quick Facts — Научный институт космического телескопа.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Hille K. About - The Hubble Story — НАСА, 2018.
- ↑ Hubble Essentials: About Edwin Hubble (ингл.) — STScI.
- ↑ 6,0 6,1 Макдауэлл Д. Jonathan's Space Report — 1989.
- ↑ 7,0 7,1 Garner R. About - The Hubble Team — НАСА, 2016.
- ↑ SP-407 Space Shuttle - Space Shuttle Participants — НАСА, 1976.
- ↑ Hubble Space Telescope (HST) (ингл.) — NASA.
- ↑ McDowell J. Space News Digest V1 #265 (ингл.) — 1995. — Vol. 1, Iss. 265.
- ↑ Kuta S. Hubble Is Slowly Falling—and SpaceX Wants to Give It a Boost (ингл.) — Smithsonian Magazine, 2022.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 https://heavens-above.com/orbit.aspx?satid=20580
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 https://asd.gsfc.nasa.gov/archive/hubble/a_pdf/news/SM2-MediaGuide.pdf — Б. 1—6.
- ↑ 14,0 14,1 Lyman Spitzer, Jr. Chapter 3, Document III-1. Report to Project Rand: Astronomical Advantages of an Extra-Terrestrial Observatory // NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown. — P. 546.
- ↑ The Hubble Story (ингл.). NASA. — Исторический обзор на официальном сайте. Дата обращения: 27 ноябрь 2018. Архивировано 18 август 2011 года.
- ↑ Denise Applewhite. Lyman Spitzer Jr. (ингл.). NASA Spitzer Space Telescope. Caltech. Дата обращения: 27 ноябрь 2018. Архивировано 18 август 2011 года. 2016 йыл 5 март архивланған.
- ↑ 17,0 17,1 Joseph N. Tatarewicz. Chapter 16: The Hubble Space Telescope Servicing Mission P. 371. NASA. Дата обращения: ???. Архивировано из оригинала 8 апрель 2010 года. 2011 йыл 1 август архивланған.
- ↑ The Hubble Story Continued (ингл.). NASA. — Исторический обзор. Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года.
- ↑ John Wilford. Telescope Is Set to Peer at Space and Time (ингл.). New York Times (9 апрель 1990). Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года.
- ↑ STS-31 (ингл.). NASA. Дата обращения: ???. Архивировано 18 август 2011 года. 2011 йыл 15 август архивланған.
- ↑ The European Homepage for the NASA/ESA Hubble Space Telescope — Frequently Asked Questions (ингл.). Дата обращения: 10 ғинуар 2007. Архивировано 18 август 2011 года.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- W. L. Freedman, B. F. Madore, B. K. Gibson, L. Ferrarese, D. D. Kelson, S. Sakai, J. R. Mould, R. C. Kennicutt, Jr., H. C. Ford, J. A. Graham, J. P. Huchra, S. M. G. Hughes, G. D. Illingworth, L. M. Macri, P. B. Stetson. Final Results from the Hubble Space Telescope Key Project to Measure the Hubble Constant // The Astrophysical Journal. — 2001. — В. 1. — Т. 553. — С. 47—72. — DOI:10.1086/320638 — — Ҡалып:Arxiv
- Nancy Grace Roman Exploring the Universe: Space-Based Astronomy and Astrophysics (инг.) // NASA SP-2001-4407: Exploring the Unknown: Selected Documents in the History of the US Civil Space Program. — Washington, DC, 2001. — Т. 5. — С. 501. — ISBN 0-16-061774-X.
- Jedrzejewski R. I., Hartig G., Jakobsen P., Crocker J. H., Ford H. C. In-orbit performance of the COSTAR-corrected Faint Object Camera (инг.) // Astrophysical Journal Letters.. — 1994. — Т. 435. — № 1. — С. L7—L10. — ISSN 0004-637X. — DOI:10.1086/187581 —
- Spitzer, Lyman, Jr. History of the Space Telescope (инг.) // Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. — 1979. — Т. 20. — С. 29—36. —
- Zimmerman, Robert F. The Universe in a Mirror — The Saga of the Hubble Space Telescope and the Visionaries Who Built It. — Princeton UP (2008, 2010). — 287 p. — ISBN 0691132976.
- Andrew J. Dunar, Stephen P. Waring, United States. National Aeronautics and Space Administration. History Office. Power to explore: a history of Marshall Space Flight Center, 1960-1990. — National Aeronautics and Space Administration, NASA History Office, Office of Policy and Plans, 2000. — 713 с. — ISBN 0160589924.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Портал «Космонавтика» | |
Телескоп «Хаббл» Викимилектә | |
Телескоп «Хаббл» Викияңылыҡтарҙа |
- Сайт NASA о проекте «Хаббл» (инг.)
- Hubble Space Telescope (ингл.). Институт исследований космоса с помощью космического телескопа. Дата обращения: 17 апрель 2014. Архивировано 10 май 2014 года.
- Архив изображений, полученных телескопом: на английском; на русском.
- Проект Hubble Heritage (инг.)
- Hubble Space Telescope — Лентапедияла мәҡәлә. 2012 йыл.
- Телескоп «Хаббл» на сайте KosmoKid.ru
- Русское описание на scientific.ru
- Сайт ЕКА, посвящённый телескопу 2011 йыл 21 февраль архивланған. (инг.)
Телескоп «Хаббл» Google Maps KMZ (3D-модель — файл KMZ для Google Earth)