Хуго де Фриз

Йәнле тәбиғәт систематигы
Йәнле тәбиғәт систематигы
Ботаника буйынса ҡайһы бер терминдар авторы. Бинар номенклатурала был терминдарға ҡыҫҡартып алынған «Vries de исеме өҫтәлә».; ; ; ; Был таксондар исемлеге сайты IPNI; ; ; ; Шәхси бите сайты IPNI ; ; ; ;	Викивид
	Викивид

	Хуго де Фриз
	нидерл. Hugo de Vries
Тыуған көнө	16 февраль 1848[…]
Вафат көнө	21 май 1935[…] (87 йәш)
Вафат урыны	Люнтерн (нидерл. Lunteren), Гелдерланд
Ғилми даирәһе	ботаника
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Де Фриз , Хуго^[5]. (нидерл. Hugo de Vries [Врис Хюго де], 1848—1935) — голланд ботанигы^[5]. Генетика фәненә нигеҙ һалыусыларҙың береһе^[6].

Ҡыҫҡаса биографияһы

Лейден университетында белем ала. Шунда 1866 йылдан алып ботаника буйынса ла белем ала һәм 1870 йылда диплом эшен яҡлай. Диплом эше йылылыҡтың үҫемлек тамырҙарына йоғонтоһон өйрәнеүгә бағышлана.

Бер нисә ай Гейдельберг университетында химия һәм физика буйынса лекциялар тыңлай һәм Вюрцбургта Юлиус Закстың .лабораторияһында эшләй.

1878—1918 йылдарҙа Амстердам университетында профессор, шулай уҡ Амстердам ботаника баҡсаһында директор булып эшләй^[5]. Бынан һуң ул . үҙенең Люнтерндағы имениеһында^[5]эшләүгә күсә.

1877 йылда 1877 йылда тәү башлап үҫемлектәрҙең осмотик баҫымдарын үлсәп, фәнгә плазмолиз һәм деплазмолиз төшөнсәләрен индерә^[5].

1900 йылда К. Э. Корренс һәм Э.Чермак-Зейзенегг (1871—1962) менән бер үк ваҡытта Грегор Мендель закондарын асҡан һәм тағын бер тапҡыр уларҙың дөрөҫлөгөн раҫлаусы дәлил өҫтәгән.

Ишәк ҡолағы (ослинник, лат. Oenothera) үҫемлегенә хас үҙгәреүсәнлек күренештәрен күҙәтеп, төр яңы төрҙәргә тарҡалырға мөмкин тигән һығымтаға килә, Был күренеште де Фриз мутация тип атай. Ул биологик төр ваҡыты менән мутация хәленә дусар була тип иҫәпләй. Мутация тәғлимәтенә нигеҙ һала^[5].

Де Фриз яңы төрҙәр дарвинистар һанағанса өҙлөкһөҙ флуктуация үҙгәрештәрен туплау юлы менән түгел, ә бер төрҙән икенсеһенә әйләндереүсе киҫкен үҙгәрештәр юлы менән барлыҡҡа килә тигән һығымта яһай.

Быға тиклем үк бындай фекерҙе рус ботанигы С. И. Коржинский әйткән булған, әммә ул де Фриз кеүек үҙенең ҡараштарын ныҡлы фактик материал менән нығытмаған.

Ҡапыл икенсе төрҙәрҙе барлыҡҡа килтереүсе был үҙгәрештәргә де Фриз мутация тип атама бирә. Бындай мутацион үҙгәрештәргә эйә булған төрҙө де Фризгә оҙаҡ эҙләргә тура килә. Бары Амстердам эргәһендәге Хилверсюм тигән ерҙә (1886) ишәк үләненгә тап була (Ослинник Ламарка, лат. Oenhotera lamarkana). Был төр үҫемлектәрҙә де Фриз эволюция тураһында .үҙ ҡараштарына тулыһынса тап килгән билдәләрҙе тапҡан. Һуңынан асыҡланыуынса, Oenothera ырыуына ҡараған төрҙәргә транслокация (тип хромосомных перестроек). буйынса полиморфизм күренеше хас булып сыға.

Төрлө транслокациялар йыйылмаһына эйә булған үҫемлектәрҙе ҡауыштырыу һәм уларҙың артабанғы нәҫелдәрендә тарҡалыш биреүе һөҙөмтәһендә төрлө структуралы хромосомаларға эйә булған тоҡом алына. Был уларҙың фенотипик үҙгәрештәренә килтерә.

Де Фриздың эволюция һикерешле бара тип һанаған ҡараштары артабан сальтационизм тәғлимәтендә үҫеш ала.

Хәтер

1970 йылда Халыҡ-ара астрономия союзы Айҙың кире яғындағы кратерға Хуго де Фриз исемен бирә.

Инша

Һайланма әҫәрҙәр. — М., 1932.
The Mutation Theory: the Origin and in the Kingdom of on Vegetable Experiments Observations Species (немец баҫмалары, 1900—1903), (инглиз баҫмаларында, 1910—1911).
Species and Varieties: by Mutation Their Origin. — 1905.
Plant Breeding — 1907 (немец телен тәржемә, 1908).
Intracellular Pangenesis. — Чикаго, 1910.

Иҫкәрмә

Әҙәбиәт

Фриз, Гуго // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
Карл Циммер. Она смеется, как мать. Могущество и причуды наследственности = Karl Zimmer. She has her mother's laugh. — М.: Альпина нон-фикшн, 2020. — ISBN 978-5-00139-056-5.
Ер Lehmann Theorien Oenotheraforschung der Die. — Jena, 1922.
Vries de Hugo. — Stuttg., 1929.
Stomps Th. J. Fünfundzwanzig Mutationstheorie Jahre der. — Jena, 1931.

Һылтанмалар

Профиль Гуго Де Фриза РФА рәсми сайтында

↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Hugo de Vries — 2009.
↑ ^3,0 ^3,1 Hugo de Vries // Encyclopædia Britannica (ингл.)
↑ Де Фриз Хуго // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Де Фриз Хуго // Гоголь — Дебит. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 7).
↑ Циммер, 2020

[_5d0de46098a3dc62-1] Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.

[_548fcd2429336f4c-2] 2,0 ^2,1 Hugo de Vries — 2009.

[_b8832f9f63b7458b-3] 3,0 ^3,1 Hugo de Vries // Encyclopædia Britannica (ингл.)

[_05d9750d0800c433-4] Де Фриз Хуго // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[bse-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Де Фриз Хуго // Гоголь — Дебит. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 7).

[Циммер—2020——-6] Циммер, 2020

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]