Эстәлеккә күсергә

Белоруссия сәнәғәте

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Белоруссия сәнәғәтенең төп тармаҡтары: машиналар эшләү, электр энергетикаһы һәм металл эшкәртеү, калий тоҙо сығарыу, химия һәм нефть химияһы сәнәғәте, урман һәм ағас эшкәртеү, еңел һәм аҙыҡ-түлек сәнәғәте[1].

Дөйөм характеристикаһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҡтисади ҡатмарлылыҡ индексы буйынса Белоруссия Массачусетс технология институты рейтингында[2] донъяла 30-сы урынды биләй һәм Гарвард университетының Халыҡ-ара үҫеш үҙәге рейтингында[3] күрше 5 илдән (Латвия, Рәсәй һәм Украина) өсәүҙе уҙып китә һәм 31-се урында тора.

Сәнәғәттең мөһим тармаҡтары (сәнәғәт етештереү күләмендә өлөшө буйынса):

  • Аҙыҡ-түлек, эсемлектәр һәм тәмәке изделиелары етештереү — сәнәғәт етештереү күләмендә өлөшө 25,3 %[4], 759 предприятие теркәлгән[5], 142 мең хеҙмәткәр (сәнәғәттә мәшғүл булғандарҙың дөйөм һанынан 15,8 %) эшләй[5];
  • Нефть эшкәртеү һәм кокс продукттары етештереү — 12,8 процент, 34 предприятие, 12,8 мең хеҙмәткәр (1,4 процент) мәшғүл;
  • Электр энергияһы, газ, пар, эҫе һыу менән тәьмин итеү — 11,5 %, 191 предприятие, 94,9 мең хеҙмәткәр (10,6 %) мәшғүл;
  • Химия продукттары етештереү өлөшө — 8,2 %, 343 предприятие, 48 мең хеҙмәткәр (5,4 %) мәшғүл;
  • Резина һәм пластмасса изделиелар, башҡа металл булмаған минераль продукттар етештереү өлөшө — 7,5 %, 1918 предприятие, 84,8 мең хеҙмәткәр (9,5 %) мәшғүл;
  • Металлургия производствоһы, әҙер металл изделиелар етештереү өлөшө (машиналар һәм ҡорамалдарҙан тыш) — 6 процент, 1412 предприятие, 61,4 мең хеҙмәткәр (6,9 процент) мәшғүл;
  • Башҡа машиналар һәм ҡорамалдар етештереү өлөшө — 5,5 %, 491 предприятие, мең хеҙмәткәр (9,7 %) мәшғүл;
  • Туҡыу изделиелары, кейем, күн һәм тире изделиелары етештереү өлөшө — 4 %, 1571 предприятие, 85,5 мең хеҙмәткәр (9,6 %) мәшғүл;
  • Ағас һәм ҡағыҙ изделиелары етештереү, полиграфия сәнәғәте өлөшө — 3,9 %, 2156 предприятие, 58,1 мең хеҙмәткәр (6,5 %) мәшғүл;
  • Башҡа әҙер изделиелар етештереү, машиналарҙы һәм ҡорамалдарҙы ремонтлау, монтажлау өлөшө — 3,7 %, 2099 предприятие, мең хеҙмәткәр (7,4 %) мәшғүл;
  • Транспорт саралары һәм ҡорамалдар етештереү өлөшө — 3,2 %, 178 предприятие, 44,8 мең хеҙмәткәр (5 %) мәшғүл;
  • Электр ҡорамалдары етештереү өлөшө — 2,8 %, 326 предприятие, 33,3 мең хеҙмәткәр (3,7 %) мәшғүл;
  • Һыу менән тәьмин итеү; ҡалдыҡтарҙы йыйыу, эшкәртеү һәм алып ташлау өлөшө — 1,6 %, 185 предприятие, 37 мең хеҙмәткәр (4,1 %) мәшғүл;
  • Иҫәпләү, электрон һәм оптик аппаратура етештереү өлөшө — 1,6 %, 264 предприятие, 19,8 мең хеҙмәткәр (2,2 %) мәшғүл;
  • Төп фармацевтик продукттар һәм препараттар етештереү өлөшө — 1,2 %, 72 предприятие, мең хеҙмәткәр (1,1 %) мәшғүл;
  • Тау сәнәғәте өлөшө — 1,2 %, 36 предприятие, 10,2 мең хеҙмәткәр (1,1 %) мәшғүл.

2011—2016 йылдарҙа юғары технологиялы производстволар өлөшө сәнәғәт производствоһы күләме структураһында 1,7 проценттан 2,9 процентҡа тиклем, түбән технологиялы производстволар өлөшө — 26,7 проценттан 35,1 процентҡа тиклем үҫкән; түбән һәм юғары кимәлдәге уртаса технологиялы производстволар өлөшө кәмегән — 35,7 проценттан алып 25,9 процентҡа тиклем һәм 27,7 процентҡа тиклем. Эшкәртеү сәнәғәтендә өҫтәлгән ҡиммәт структураһында был осорҙа юғары технологиялы тармаҡтарҙың өлөшө 3,5 проценттан 5,6 процентҡа тиклем, түбән технологиялы тармаҡтар — 29,7 проценттан 41,9 процентҡа тиклем арта; Уртаса технологиялы түбән технологиялы һәм юғары кимәлдәге тармаҡтарҙың өлөшө ярашлы рәүештә 25,5 % һәм 41,3 % 23 % һәм 29,5 % тиклем кәмей[6].

Тармаҡтар буйынса теркәлгән сәнәғәт предприятиелары һаны
Тармаҡтар буйынса сәнәғәт производствоһы күләме

Сәнәғәт ойошмаларының иң күп өлөшө Минскиҙа (3175, йәки 26 %), Минск өлкәһендә (2738, йәки 23 %), Иң аҙы Витебск һәм Гродно өлкәләрендә (1107 һәм 1115, йәки 9 %) теркәлгән[5]. 2016 йылда дөйөм сәнәғәт производствоһында бәләкәй предприятиелар һәм микроорганизациялар сәнәғәт производствоһы күләме 8205 миллион һум (яҡынса 10 %) тәшкил итә[7]. Ағас изделиелары, ҡағыҙ һәм полиграфия сәнәғәте (30,7 %), башҡа әҙер продукция етештереү, машиналар эшләү техникаһын ремонтлау һәм монтажлау (27,3 %), иҫәпләү техникаһы, электрон һәм оптик ҡорамалдар (26,7 %), металлургия һәм металл эшкәртеү (21,3 %), резина, пластик һәм башҡа металл булмаған әйберҙәр етештереү (20 %), шулай уҡ туҡыма, кейем, аяҡ кейеме етештереүҙә (17,7 %) бәләкәй предприятиеларҙың һәм микро-ойошмаларҙың өлөшө ҙур[8].

Сәнәғәт продукцияһының мөһим төрҙәрен етештереү динамикаһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сәнәғәт продукцияһының мөһим төрҙәрен етештереү[9][10][11][12][13][14][15][16][17]:

Параметрҙар, күрһәткестәр 1984 1988 1989 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2016 2017
Электроэнергия, млрд кВт•сәғәт 33,1 38,2 38,5 24,9 26,1 31,0 31,8 31,8 35,1 30,4 34,9 32,0 30,6 31,5 33,6 34,5
Нефтте беренсел эшкәртеү, млн. т 39[18] н/д 39,4[19] 13,1 13,5 19,8 21,3 21,3 21,3 21,6 16,5 20,5 21,7 21,2 18,6 18,1
Автомобиль бензины, мең т н/д 1964 3330 3498 3181 3330 3272 3158 3135 3729 3682 3621 3611
Дизель яғыулығы, мең т н/д 3847 6426 6616 6693 6720 7106 6137 8842 11667 7793 6813 6687
Ҡара металдарҙың әҙер прокаты мең т н/д 614 1397 1839 2047 2192 2385 2298 2458 2457 2599 2159 2047 2201
Автомобилдәр һәм ауыл хужалығы машиналары өсөн шиналар, мең шт. н/д 4575[20] 1292 2440 3052 3563 4792 5068 5073 4818 5164 5732 5568 3612 3710
Минерал ашламалар, мең т 5600 6700 6300 3349 4056 5669 5469 5880 5870 3390 6176 6288 5858 5280 7198 8157
шул иҫәптән азот ашламалары, мең т 597 684 711 751 728 728 761 798 814 833 843 854
шул иҫәптән фосфор ашламалары, мең т 87 141 153 157 175 177 192 185 213 204 175 201
шул иҫәптән калий ашламалары, мең т 3372 4844 4605 4972 4967 2485 5223 5306 4831 4243 6180 7102
Металл ҡырҡыу станоктары, мең шт. н/д 4,7 5,4 3,7 4,7 4,6 4,6 2,5 3,7 4,3 4,2 н/д 2,6[21] 3
Йөк автомобилдәре, мең. шт. н/д 42,0[19] 12,9 14,7 22,3 23,2 25,5 26,3 11,5 13,3 22,8 25,9 19,3 4[22]
Еңел автомобилдәр, мең шт 0 н/д 2,7 9,7 8,7 10,4 3,9
Карьер үҙбушатҡыстары, шт. н/д 942 1438 1630 1814 1861 698 978 1444 1671 н/д 493 827
Троллейбустар, шт. 0 83 109 147 176 311 446 388 283 207 172 118 65 102
Автобустар, шт. 0 62 914 1263 2104 2160 2196 1520 2080 2163 2124 2342 1316 1261
Тракторҙар, мең шт. 94,7 н/д 100,7[20] 28,0 22,5 41,5 49,2 59,6 65,1 45,3 44,4 59,1 71,0[23] 62,6 34,4 38,2
Кер йыуыу машиналары, мең шт. н/д 33,1[20] 88,1 36,7 12,7 163,3 216,5 236,4 273,8 310,8 323,6 324 220 152
Һыуытҡыстар һәм туңдырғыстар, мең шт. н/д 812 995 1050 1072 1106 1007 1106 1197 1263 1201 988 779
Үткәргесле һәм дуға разрядлы лампалар, млн шт. н/д 75,3 168,8 146,6 147,1 158,3 138 161,1 183,7 190,8 178 105 81
Телевизорҙар, тыс. шт. н/д 1302 н/д 532 1308 1067 702 717 352 446 404 594 245 169 359
Ағас-таҡта материалдары, мең. м3 н/д 1702 2243 2737 2507 2461 2529 2379 2571 2808 2808 2630 3052 3274
Ҡағыҙ, мең т (2012 йылдан— картонды ла индереп) 198 203 204 27 44 69 63 57 56 70 103 111 382 332 265 297
Цемент, мең т н/д 2258[20] 1235 1847 3131 3495 3820 4219 4350 4531 4625 4906 5057 4503 4490
Ит продукттары, мең т н/д 152 175 190 195 197 232 233 223 225 247 263 257
Сусҡа ите продукттары, мең. т н/д 116 166 191 206 217 230 235 250 272 296 267 287
Ҡош ите продукттары, мең т н/д 61 113 144 161 187 216 253 290 344 365 451 477
Колбаса, мең т н/д 151 257 278 273 307 295 317 290 299 293 276 280
Ярым әҙер ит продукцияһы, шул иҫәптән ҡош ите, мең дана. н/д 48 85 110 122 140 142 164 168 195 164 157 177
Май, мең т н/д 65 85 88 82 98 116 99 104 113 99 118 120
Һөткә күсереп иҫәпләгәндә, айыртылмаған һөт продукцияһы, мең т н/д 954 1122 1282 1326 1332 1306 1495 1643 1776 1859 1971 2002
Сыр, мең т н/д 41 82 101 110 128 134 146 142 147 134 191 193
Үҫемлек майы, мең т н/д 17 42 44 49 82 127 161 182 189 257 151 170
Шәкәр, мең т н/д 565 864 814 656 708 759 816 986 863 853 847 738
Алкоголһеҙ эсемлектәр, млн декалитр н/д 19 29 34 36 35 32 39 46 47 48 40 42
Дистиллирланған алкоголле эсемлектәр, млн декалитр н/д 10,8 8,7 10,7 12,6 14,4 14,7 15,2 18,1 19,4 17 14,1 15,6
Ферментланған эсемлектәр (емеш шараптары һ.б.), млн декалитр н/д 23,7 22,2 20,8 22 20,7 19,1 20,1 18,4 14,6 н/д 8,4 7,6
Вино, млн декалитр н/д 0,8 1,0 1,0 1,0 1,1 1,2 1,5 1,6 1,7 н/д 1,5 1,5
Һыра, млн декалитр н/д 23,7 27,1 33,2 35,6 35,4 33,7 39,9 47,2 43,2 42,5 43,2 47,2
Тәмәке, млрд шт. н/д 10,4 12 15,7 18,7 19,5 21,1 15,1 29,6 33,2 н/д н/д
2008 йылда БР сәнәғәт производствоһы структураһы.

Сәнәғәт продукцияһы етештереү буйынса предприятиеларҙың уртаса йыллыҡ ҡеүәтен файҙаланыу[24]:

Тауар төрө 2008 2009 2010 2011 2012
Йөк автомобилдәр 85 % 37 % 43 % 73 % 83 %
Тракторҙар 97 % 76 % 71 % 92 % 88 %
Подшипниктар 27 % 13 % 14 % 18 % 25 %
Прокат әҙер 100 % 98 % 100 % 99 % 100 %
Минераль ашламалар 99 % 56 % 99 % 98 % 80 %
Цемент 96 % 93 % 96 % 96 % 81 %
Һыуытҡыстар 99 % 99 % 99 % 99 % 99 %
Телевизорҙар 51 % 33 % 40 % 32 % 51 %
Йыуыу машиналары 87 % 86 % 88 % 90 % 99 %
Трикотаж изделиелар 63 % 65 % 77 % 78 % 80 %
Аяҡ кейеме 62 % 60 % 68 % 71 % 69 %
Һөт продукцияһы 70 % 69 % 72 % 74 % 77 %

Тау сәнәғәте

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Белоруссияның тау-ҡаҙылма сәнәғәте сәнәғәт производствоһының дөйөм күләменең 1,2 процентын етештерә, был файҙалы ҡаҙылма ятҡылыҡтарының булмауына бәйле. Калийлы тоҙ сығарыу химия сәнәғәте тураһындағы бүлектә телгә алына.

2016 йылда нефть сығарыу йылына 1645 мең тонна, тәбиғи газ 215 млн м³ тәшкил итә[25]. Нефть һәм газ сығарыу сәнәғәт һәм торлаҡ фонды ихтыяждарын ҡәнәғәтләндермәй. Белоруссияла йән башына 22,7 м3 сығарыла (Рәсәйгә ҡарағанда 200 тапҡырға кәмерәк) һәм нефть Әзербайжан, Ҡаҙағстан һәм Рәсәйгә ҡарағанда 20 — 25 тапҡырға аҙыраҡ)[26][27].

2011—2016 йылдарҙа торф сығарыу ике тапҡырға кәмей, 3,1 миллиондан 1,5 миллион тоннаға тиклем (88 процент яғыулыҡ ихтыяжына, 11 процент ауыл хужалығы өсөн). Аҡбур сығарыу икеләтә арта, 100 мең тоннанан 196 мең тоннаға тиклем (аҡбур Гродно өлкәһендә — 22 процент, Могилёвта 77 процент аҡбур сығарыла).

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Белоруссияның тышҡы сауҙаһы

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Рост промышленного производства выдохся (рост реального объема промышленного производства в Беларуси, который наблюдался в 2017 г. и первой половине 2018 г., в последние шесть месяцев сменился вялотекущим снижением) // ekonomika.by, июнь 2019

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ [Светлагорскі ЦКК адкрыты для інвестараў (белор.). Дата обращения: 28 сентябрь 2016. Архивировано 27 июнь 2018 года. Светлагорскі ЦКК адкрыты для інвестараў (белор.)] 2018 йыл 27 июнь архивланған.
  2. ↑ Economic Complexity Rankings (ECI). Дата обращения: 30 декабрь 2017. Архивировано из оригинала 14 март 2018 года.
  3. ↑ GLOBAL RANKINGS & PROJECTIONS. Дата обращения: 30 декабрь 2017. Архивировано 2 ғинуар 2018 года.
  4. ↑ Промышленность Беларуси. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 32—33.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Промышленность Беларуси. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 29.
  6. ↑ Промышленность Беларуси. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 28.
  7. ↑ Промышленность Республики Беларусь. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 192.
  8. ↑ Промышленность Республики Беларусь. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 193.
  9. ↑ БССР // Ежегодник БСЭ — 1985. — М., 1985. — С. 104
  10. ↑ БССР // Ежегодник БСЭ — 1990. — М., 1990. — С. 110
  11. ↑ Статистический бюллетень. Январь-сентябрь 2004. — Мн.: Минстат РБ, 2004. С.82-88.
  12. ↑ Годовые данные
  13. ↑ Производство важнейших видов промышленной продукции в 2011году (оперативные данные)
  14. ↑ Статистический ежегодник Республики Беларусь, 2013. — С. 291—320.
  15. ↑ Производство отдельных видов промышленной продукции в натуральном выражении. Дата обращения: 28 сентябрь 2016. Архивировано 22 октябрь 2014 года. 2014 йыл 22 октябрь архивланған.
  16. ↑ Промышленность Беларуси. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 86—148.
  17. ↑ Промышленность Республики Беларусь. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2018. — С. 87—148.
  18. ↑ 1985 год
  19. ↑ 19,0 19,1 1990 год
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 За 1990 год
  21. ↑ Станки для обработки металлов
  22. ↑ Исключая самосвалы для эксплуатации в условиях бездорожья и автомобилей спецназначения
  23. ↑ Цифры за 2012 году включают мини-тракторы и тракторы с дистанционным управлением
  24. ↑ Статистический ежегодник Республики Беларусь, 2013. — С. 298.
  25. ↑ Промышленность Беларуси. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 82.
  26. ↑ Промышленность Беларуси. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 82.
  27. ↑ Промышленность Беларуси. Статистический сборник. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2017. — С. 205—206.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Белоруссия_сәнәғәте&oldid=1277543» битенән алынған