Эстәлеккә күсергә

Илхан

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Илхан
үзб. Ilxon
Дәүләт  Государство Хулагуидов[d]
Яҙыу Латин алфавиты

Илхан — рус. Ильхан - төрки һәм монгол халыҡтарының иң юғары юлбашсылары титулы. Сығанаҡтарҙа тәүге тапҡыр Төрки ҡағанлығына нигеҙ һалған Бумындың титулы булараҡ телгә алына (552). Иң билдәле ҡағандар — Урта Көнсығыштағы Хүләгү дәүләте монгол хакимдары (XIII б.XIV бб).

Титул төркисә эл/ил («халыҡ») + хан һүҙҙәренән яһалған һәм, аңлашылыуынса, «халыҡтар хакимы» тигәнде белдерә [1][2]. </ref>. С. Л. Волиным указаны значения: 1. народ, племя вообще; 2. народ, рассматриваемый как удел, подданные какого-либо лица; подданные, подчинившиеся мирные [3] .

Боронғо төрки һүҙлеге эл (el) һүҙенә шундай аңлатмалар бирә: 1. ырыу-ҡәбилә берлеге, ойошмаһы; 2. халыҡ; 3. (Мәхмүт Ҡашғариҙа) дәүләт, административ берәмек[4]. Эл/ил терминын «дәүләт, халыҡ» тип аңлау фекерен И. Н. Берёзин, В. В. Радлов, В. В. Бартольд, П. М. Мелиоранский, В.Томсен һәм Ф. Хирт кеүек телселәр ҙә хуплаған.

  1. Гумилёв Л. Н. Древние тюрки. — СПб., 2002. — С. 113—115.
  2. Фёдоров-Давыдов Г. А. Общественный строй Золотой Орды. — М., 1973. — С. 44—45.
  3. Указатель терминов и непереведённых слов // Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды. — М., Л.: Издательство АН СССР, 1941. — Т. 2. — С. 301.
  4. Древнетюркский словарь. — Л.: Наука, 1969. — С. 168—169.