Кваме Нкрума

Кваме Нкрума
Francis Nwia Kofie Kwame Nkru-mah
Флаг Гана президенты
1 июль 1960 — 24 февраль 1966
Алдан килеүсе:	вазифа булдырылған
Дауамсы:	Джозеф Артур Анкра
Флаг Гананың премьер-министры
6 март 1957 — 1 июль 1960
Алдан килеүсе:	вазифа булдырылған
Дауамсы:	вазифа булдырылған
Дине:	католицизм
Тыуған:	21 сентябрь 1909({{padleft:1909|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:21|2|0}}) Нкрофул ауылы, Алтын яр, Британия империяһы
Үлгән:	27 апрель 1972({{padleft:1972|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:27|2|0}}) (62 йәш) Бухарест, Румыния
Ерләнгән:	Аккралағы кәшәнәгә
Атаһы:	Кофи Нгонлома
Әсәһе:	Элизабет Ньянибах
Балалары:	улдары: Френсис, Гамаль һәм Секу ҡыҙы: Самия
Партия:	ОКЗБ (1947—1948) КХФ (1949 йылдан)
Белеме:	Линкольн университеты
Наградалары:	Большой крест, декорированный большой лентой Ордена За заслуги перед Итальянской Республикой

Фрэнсис Нвиа Кофи Ква́ме Нкру́ма, (ингл. Francis Nwia Kofie Kwame Nkrumah; 21 сентябрь 1909 йыл — 27 апрель 1972 йыл) — Гана философы, социолог һәм сәйәсмән; ирекле Гананың беренсе премьер-министры (1957—1960) һәм тәүге президенты (1960—1966). Фельдмаршал (1965).

Биографияһы

Типик көнбайыш африка ауылы, Гананың көнбайыш өлөшө,ХХ быуатттың тәүге яртыһы. Йорттар балсыҡтан, ситәндән һәм бамбку ҡоймаларҙән төҙөлгән

Кваме Нкрума 1909 йылдың 21 сентябрендә хәҙерге Ганалағы Алтын Ярҙың көньяҡ-көнбайышында урынлашҡан Нкрофул ауылында тыуған. Акан канундары буйынса аҙна: әм көндәр буйынса уға шәмбе көн тыуғанға Кваме (шәмбе) исем бирелә. Этник сығышы буйынса ул — нзима, атаһы ла әсәһе лә ошо ырыу вәкиле. Тик айырым кландарҙан, әсәһе анона, атаһы — азона кланынан. Нзимадарҙа нәҫеллек әсәй яғынан алып барыла, шуға ла ул әсәһе кланына ҡарай. Шуның өсөн дә ул ике ҡәбилә башлығы тәхетенә дәғүә итә — нсаэум и дадьессо. Тыуған саҡта ул Рим католик сиркәүе йолаһы буйынса суҡындырыла. Ул ювилер һөнәосеһе ғаиләһендә тыуа. Атаһы ҡиммәтле мәғдәндәрҙе биҙә-һырлау менән шөғөлләнә. Әсәһенең берҙән-бер улы була. Шулай ҙа атаһының (күп ҡатынлылыҡ йолаһы буйынса) балалары күп була. Ғаилә ун дүрт кешенән тора. Улар әсәһе менән өс йәшенә хәтле Нкрофулдә йәшәйҙәр, аҙаҡ аталары эшләгән ергә күсенәләр. Аталары Халф-Асини (инг.)баш. эшләй.

Тыуған илендә уҡыуы

Ачимотта Уэльс короле колледжы

Халф-Асиндә Кваме урындағы католик миссионерҙар мәктәбенә уҡырға бара. Уҡыу түләүле булғанға ата-әсәләр балаларын уҡырға бирмәйҙәр, Кваменың әсәһе бары бер уҡытырға була. Мәктәп бик фәҡир була, бөтә кластар ҙа сират буйынса бер бүлмәлә уҡый. Мәҡтәптә тән язаһы биреү ҙә ҡаралған була. Кваме бала саҡтан дини кеше була, сиркәүҙә католиктарҙың ғибәҙәт ҡылыуына йөрөй.

Һигеҙ йыл уҡығандан һуң уҡытыусы булып ҡала. 1926 йылда уға Аккра педагогика колледжы ректоры иғтибар итә. Был уның тормошонда боролош була, ул илдең сәйәси һәм мәҙәни үҙәге булған ҙур ҡалаға килә. Ошо ук йылда уның атаһы үлә һәм ҙур ғаилә тарҡала.

1972 йылдың 27 апрелендә Румынияның баш ҡалаһы Бухареста вафат була.

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

• «Халыҡтар араһында дуҫлыҡты нығытыу өсөн» халыҡ-ара Ленин премияһы (1962)
• Ҡайһы бер университеттарҙың маҡтаулы докторҙары: Мәскәү, Ҡаһирә, Краков һ. б.

Әҙәбиәт

• Кваме Нкрума. Автобиография / Пер. с англ. — М.: Издательство иностранной литературы, 1961.
• Кваме Нкрума // Люди и политика. Ежегодник журнала «Мировая экономика и международные отношения». Под ред. доктора исторических наук Вал. С. Зорина. — М.: «Правда», 1964. — С. 163—166.
• Нкрума, Кваме // Советская историческая энциклопедия. — М.: «Советская энциклопедия», 1967. — Т. 10. — С. 242.
• Нкрума Кваме — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
• Нкрума Кваме(недоступная ссылка) — статья из Энциклопедии социологии (автор В. Л. Абушенко)
• Мазов С. В. Нкрума, Кваме // Гл. ред. А. М. Васильев Африка. Энциклопедический справочник. — М.: РАН. Институт Африки. Издательство «Энциклопедия» Издательский дом ИНФРА-М, 2010. — Т. 2. — С. 493—494.
• Мартышин О. В. О последних книгах Кваме Нкрумы // Академия наук СССР, Институт востоковедения, Институт Африки «Народы Азии и Африки». — М.: «Наука», 1973. — № 3. — С. 157—167.
• Мазов С. В. «Царство» Кваме Нкрумы // Академия наук СССР, Институт востоковедения, Институт Африки «Восток: Афро-азиатские общества». — М.: «Наука», 2010. — № 1. — С. 62—70.

Һылтанмалар

• Нкрума, Кваме в энциклопедии «Кругосвет»
• Киножурнал Новости дня / хроника наших дней 1961 № 28 Пребывание в Москве президента Республики Ганы Кваме Нкрума; визит Л. И. Брежневу, Н. С. Хрущеву в Кремле.  (билдәһеҙ) Дата обращения: 17 октябрь 2011. Архивировано 26 февраль 2012 года.
• Телеграмма руководителей СССР Н. С. Хрущёва и Л. И. Брежнева Президенту Ганы Кваме Нкруме в связи с покушением на него 1 августа 1962 года

Алдан килеүсе: Вазифа булдырылған

Гана президенты 1 июль 1960 - 24 февраль 1966

Һуңынан килеүсе: Джозеф Артур Анкра