Привалов Алексей Иванович
| Привалов Алексей Иванович | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР Рәсәй |
| Тыуған көнө | 25 февраль 1906 |
| Тыуған урыны | Йүрүҙән, Златоуст өйәҙе, Өфө губернаһы, Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 21 декабрь 1995 (89 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, Рәсәй |
| Ерләнгән урыны | Лианозовское кладбище[d] |
| Уҡыу йорто | МДУ-ның механика-математика факультеты[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
       |
Привалов Алексей Иванович (25 февраль 1906, Йүрүҙән, Өфө губернаһы — 21 декабрь 1995 (89 йәш), Мәскәү) — совет конструкторы, Социалистик Хеҙмәт Геройы (1976).
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1906 йылдың 25 февралендә Йүрүҙән ҡасабаһында (хәҙерге Силәбе өлкәһе ҡалаһы) тыуған. Мәктәпте тамамлағандан һуң һыу ҡыуыу ҡоролмаһында эшләй.
1935 йылда Мәскәү дәүләт университетының механика-математика факультетын тамамлай, һуңынан Үҙәк аэрогидродинамика институтында һәм СССР Ауыр сәнәғәт халыҡ комиссариатының Эксперименталь институтында инженер-иҫәпләүсе булып эшләй. 1937 йылдан СССР Халыҡ авиация сәнәғәте комиссариатының 29-сы конструкторҙар бюроһында конструкторҙар бригадаһын етәкләй[1].
1941 йылдың мартынан Привалов 468-се заводта (һуңынан — «Универсал» агрегат заводы) эшләй, был предприятиеның баш конструкторы һәм директоры була. 45 йыл дауамында парашют-десант техникаһын уйлап табыусы булып эшләй. Уның етәкселегендә Һауа-десант ғәскәрҙәрен, Хәрби-һауа көстәрен, ҡотҡарыу хеҙмәттәрен тәьмин итеүгә ҡабул ителгән парашют һәм парашют-реактив десант системалары, аэродром хеҙмәте сараларының киң номенклатураһы эшләнә, бик күп ғилми-тикшеренеү эштәре үткәрелә.
Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында тәүҙә Бескудниковола (Мәскәү районы), һуңынан эвакуацияла (Билембай ҡасабаһы, Урал), А. И. Привалов фронт өсөн парашют-десант мөлкәте, поход кухняһы, ҙур десант планёрҙары һәм башҡаларҙы етештереүҙе ойоштороу, шулай уҡ үҙенең төп тематикаһы — парашют-десант техникаһы эшләү менән шөғөлләнә. Мәҫәлән, 1943 йылда ТБ-3 бомбардировщикы фюзеляжы аҫтына йөктәрҙе ултыртыу өсөн ПГР-1 аҫылмалы йөк рамаһы уйлап табыла. Вязь десант операцияһы башында (1942 йылдың 9-февралендә) 8-се һауа-десант бригадаһы менән бергә ПДТ-ның тәүге өлгөләрен файҙаланып 120 ҡул пулемёты, 72 танкыға ҡаршы ҡорал, калибрҙағы 20 миномёт һәм 50 һәм 37 мм калибрҙағы 30 миномёт десантлана. Канев (Днепр десант операцияһы) районында 3-сө һәм 5-се һауа десанты бригадалары десантын әҙерләгәндә 1943 йылдың сентябрендә Ил-4 бомбардировщиктарынан 45-се тупты десантлау планлаштырыла[2].
А. И. Привалов тарафынан ПДМТ-150 йомшаҡ парашют-десант контейнеры уйлап табыла һәм 1944 йылда дәүләт һынауҙары үтә. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында ғәскәрҙәрҙе, махсус тәғәйенләнештәге төркөмдәрҙе, партизан отрядтарын тәьмин итеүҙә аҙ массалы йөктәр өсөн парашют-десант тараһы киң ҡулланылыш таба. А. И. Привалов заводы тарафынан 100—120 кг йөк өсөн ПДММ-120 парашют-десант тоҡсайын етештереү айына йөҙ мең данаға етә[2].
Һуғыш ваҡытында уҡ А. И. Привалов һәм М. П. Дрязков «ракета парашюты» уйлап таба, ул ергә ултырыр алдынан реактив двигателен ҡабыҙып йөктөң түбәнәйеү тиҙлеген ярайһы уҡ кәметә[2].
Һуғыштан һуң Мәскәүгә ҡайтҡас, А. И. Приваловтың конструкторҙар төркөмө «планерсылар»ҙан айырыла һәм, 468-се заводты ла һаҡлап ҡалып, парашют-десант техникаһын (ПДТ) эшләү менән генә шөғөлләнә. 1954 йылға А. И. Привалов етәкселегендә 468-се завод дәүләт һынауҙарына ПДТ-ның 50 өлгөһөн тәҡдим итә, шуларҙың 20-һе ҡоралландырыуға ҡабул ителә[2].
1952 йылда уға — Сталин премияһы, 1962 йылда Ленин премияһы бирелә[1].
СССР Юғары Советы Президиумы указы менән 1976 йылда Алексей Иванович Привалов Социалистик Хеҙмәт Геройы юғары исеменә лайыҡ була һәм Ленин ордены, «Ураҡ һәм Сүкеш» миҙалы менән бүләкләнә[1].
1987 йылдың аҙағында Привалов пенсияға сыға. Мәскәүҙә йәшәй. 1995 йылдың 21 декабрендә вафат була, Мәскәүҙең Лианозово зыяратында ерләнә[1].
Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ике Ленин ордены,
- ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены
- миҙалдар менән бүләкләнә[1].
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 25 февралдә тыуғандар
- 1906 йылда тыуғандар
- Златоуст өйәҙендә тыуғандар
- 21 декабрҙә вафат булғандар
- 1995 йылда вафат булғандар
- Мәскәүҙә вафат булғандар
- Мәскәүҙә ерләнгәндәр
- Ленин ордены кавалерҙары
- Октябрь Революцияһы ордены кавалерҙары
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалерҙары
- «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы менән наградланыусылар
- Социалистик Хеҙмәт Геройҙары
- Сталин премияһы лауреаттары
- Ленин премияһы лауреаттары
- Мәскәү дәүләт университетын тамамлаусылар