Рок тоннеле

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Рок тоннеле
Транскавказ автомагистрале, 93-сө километрҙа Рок тоннеле
Көньяҡ портал
Көньяҡ портал
Ҡулланыу өлкәһе

Авто юлы

Аҫтынан үтә

Сохс ҡалаһы

Урыны

Төньяҡ Осетия һәм Көньяҡ Осетия араһында

Тип

Тау

Дөйөм оҙонлоғо

3730 м

Асылған ваҡыты

1984 йыл

Шаблон: просмотр • обсуждение • править
Рок тоннеле (Көньяҡ Осетия)
Точка
Көньяҡ Осетия яғынан Рок тоннеленә инеү

Рок тоннеле (осет. Ручъы тъунел; груз. როკის გვირაბი) — аша Төп Кавказ һырты на Рок үткәүеле Сохс тау аҫтында араһында Төньяҡ Осетия һәм өлөшләтә танылған Көньяҡ Осетия, Транскавказ магистраленең 93-сө километрында урынлашҡан автомобиль юлы тоннеле.

Тоннелдең оҙонлоғо 3730 метр, техник штольняның оҙонлоғо 3805 метр тәшкил итә[1], юл йөрөү өлөшө киңлеге 7,5 метр, бейеклеге 4,75 метр[2]. Рок тоннеле файҙаланыуға тапшырылған ваҡытта СССР-ҙа[3] иң оҙон автомобиль тоннеле була. Ул диңгеҙ кимәленән 2 км ашыу бейеклектә урынлашҡан (төньяҡ порталы диңгеҙ кимәленән 2040 м, көньяҡ порталы диңгеҙ кимәленән 2112 метр).

Этимологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Зилга йылғаһы тарлауығынан Ҙур Лиахва йылғаһы тарлауығы йүнәлешендә төп Кавказ һыртынан үткән Рок артылышы (ороним) осетин телендә «онотолған артылыш» тигән мәғәнәгә эйә. Күрәһең, оҙаҡ йылдар дауамында урындағы халыҡтың был үткәүелдән йөрөмәүенә бәйле шулай аталғандыр (А. В. Твердый. Топонимический словарь Кавказа, 2011)

Тоннелдең әһәмиәте[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рок тоннеле Ҡара һәм Каспий диңгеҙҙәре буйында хәрәкәт итеү ваҡытын ярайһы уҡ кәметергә, СССР-ҙың автоюлдарын һәм тимер юлдарын бушатырға, шулай уҡ Кавказда пассажирҙар ташыуҙы киңәйтергә тейеш була[4]. Бөгөн Рок тоннеле аша Транскам — Рәсәйҙең көньяғындағы иң мөһим автомобиль трассаларының береһе, туранан-тура Рәсәй менән Көньяҡ Осетияны тоташтырған берҙән-бер тәүлек әйләнәһенә эшләүсе юл үтә, ә 2008 йылдағы ваҡиғаларға тиклем — шулай уҡ Рәсәйҙең Европа өлөшөнән Кавказ аръяғына, Төркиәгә һәм Иранға иң ҡыҫҡа юл. Трасса Алагирҙа башлана, Рок тоннеле аша Көньяҡ Осетияның Цхинвалына, һуңынан — Грузиялағы Гори тауына тиклем бара.

Төҙөлөш тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тоннель төҙөлөшө 1970 йылдарҙа башланған. 1976 йылғы «Планлы хужалығы» («Плановое хозяйство») журналында КПСС-тың XXV съезы ҡарарҙары килтерелә, уларға ярашлы «1976-1980 йылдарҙа тимер һәм автомобиль юлдарында тау тоннелдәре төҙөү буйынса ҙур эштәр башҡарыу ҡаралған», улар араһында — «Рок автоюл тоннеле» лә. Рок тоннеле бөтә Транскавказ автомагистрале менән бер ваҡытта төҙөлгән.

Артылыш юлын һәм тоннелде төҙөү планын — «Перевальная автомобильная дорога через Главный Кавказский хребет по Рокскому перевалу» («Рок артылышы буйлап Төп Кавказ һыртын аша сығыу автомобиль юлы») — проекттың баш инженеры Н. В. Нагаевский әҙерләй. Ул Рутен Гаглоевтың проектын нигеҙ итеп алған. Р. Гаглоев проекты буйынса, тоннелдең оҙонлоғо 5,5 саҡрым тәшкил иткән, һәм был проект, эксперттар фекеренсә, уңышлыраҡ булған, сөнки Рок тоннеле штольняһына башта Рук ауылы эргәһендә нигеҙ һалынған, һәм унда уға ҡар ишелмәһе йәки шыуышма янамаған — был хәҙерге тоннелдең көньяҡ порталынан байтаҡҡа түбәнерәк урынлашҡан[3]. Әммә иҡтисади ихтыяждар йәһәтенән Нагаевскийға тоннелдең оҙонлоғон ҡыҫҡартырға һәм проектты бер аҙ арзанлатырға тура килә. Һөҙөмтәлә Рок тоннеле менән юл төҙөлөшөнөң смета хаҡы 95 миллион һум тәшкил иткән[5].

Файл:Rokski-tonnel.jpg
Тоннель һуҙыу эштәрендә ҡатнашыусылар. 1981 йыл

Проекты[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тоннелдың техник проектын Ленметрогипротранс эшләгән, эш һыҙмаларын Кавгипротранс башҡарған. Урындың ҡатмарлы рельефы һәм тоннель һалыу тәрәнлегенең ҙур булыуы арҡаһында тулы күләмдә инженер-геологик тикшеренеүҙәр үткәрелмәгән. Төҙөлөш тамамланғас елләтеү ҡоролмаһы сифатында файҙаланылырға тейешле булған разведка-елләтеү штольняһын төп тоннелгә параллель ҡороу зарурлығы тыуған[4]. Рок автомобиль тоннеле өсөн даими рациональ елләтеү системаһын Тбилиси ҡалаһының Г. А. Цулукидзе исемендәге Тау механикаһы институты әҙерләгән.

Геологик шарттар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тоннель ҡаялы нигеҙ (грунт) аша һалынған[4].

Ҡаҙыу ысулы һәм ҡулланылған техника[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тоннель тау ысулы менән, быраулау-шартлатыу эштәрен ҡулланып, төҙөлгән. Тоннелде ҡаҙыу көньяҡ һәм төньяҡ порталдар яғынан бер үк ваҡытта ике тау киртләсе аша яңы австрий ысулы менән тормошҡа ашырылған. Көмбәҙ өлөшө 1980-се йылдар башына ҡарата юғары етештереүсәнле ҡорамалдар ҡулланып төҙөлгән, атап әйткәндә, манипуляторҙары булған биш перфоратор менән йыһазландырылған быраулау агрегаттары ҡулланылған. Тоҡомдарҙы минималь айырып алыуҙы тәьмин итеү өсөн шыма шартлатыу ысулы ҡулланылған. Забойҙан (тоҡомдо сығарыу урыны) тейәү һәм сығарыу илебеҙҙә етештерелгән машиналар ярҙамында башҡарылған — ПНБ-3Д тоҡомло тейәү машиналары, 20 тонна ауырлыҡ күтәреүсән МоАЗ автопоезы һәм автосамосвалдар файҙаланылған. Ваҡытлыса нығытыу өсөн 2,5 м оҙонлоҡтағы тимер-бетон һәм металл анкерҙар файҙаланылған. Көмбәҙҙе бетон менән ҡаплау М0-21 металл ҡалып (опалубка) ярҙамында башҡарылған. Ҡалып Главтоннельметростройҙың Махсус коструктор-технологик бюроһы (СКТБ)[6]проекты буйынса Мәскәү 5-се механика заводында яһалған[4].

Штольняға (ер өҫтөнән ингән юлаҡ) төньяҡ портал яғынан үтелгән. Забой тулыһынса киҫелештә эшләнгән, анкерҙар, дуғалар һәм сетка менән нығытылған. Штольня эсендәге эштәрҙә СБУ-2к быраулау ҡулайламаһы, ПНБ-3Д һәм ППМ-4э тоҡом тейәү машиналары, автосамосвалдар, АРП8 электровоздары, шулай уҡ — тәжрибә рәүешендә — гидротранспорт файҙаланылған. Штолня биҙәүе бетон менән ҡаплау эштәре Главтоннельметрострой СКТБ ҡорған (сконструированный) һәм Мәскәүҙең 5-се механика заводында яһалған күсереп йөрөтөлөүсе металл ОПР-2 опалубкаһы ярҙамында башҡарылған[4].

Биҙәү эштәре 300 маркалы монолит, һыуыҡҡа сыҙамлы бетондан эшләнгән, мөшкөл урындарында шул уҡ маркалы тимер-бетон ҡулланылған[4].

Төп тоннелде ҡаҙыу һәм бетонлауҙың уртаса айлыҡ тиҙлеге 45 погон метр (дөйөм оҙонлоҡҡа һалынған үлсәмгә ҡарата) тәшкил итә[4]

Эштәрҙең хронологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Эштәрҙе етештереүҙең тәүге планына ярашлы, тоннель һәм разведка-елләтеү штольняһы «Грузтоннельметрострой» тресы (13-сө тоннель отряды көньяҡ порталдан барҙы, ә Г. Ш. Кипиани етәкләгән тоннель төҙөлөшө проектына ярашлы төҙөлгән 15-се тоннель отряды төньяҡтан барҙы) көсө менән төҙөлөргә тейеш ине. Әммә, «Грузтоннельметрострой» компанияһы белгестәре төҙөлөш графигына һыйып бөтә алмағанлыҡтан (тоннель һалыусыларға махсус ҡорамалдар етешмәй), разведка-елләтеү штольняһын ҡаҙыуҙы «Севосетинавтодор» тресының тоннель-төҙөлөш идаралығы белгестәренә тапшырырға ҡарар ителә. Тоннель-төҙөлөш идаралығы тоннелде ҡаҙыуҙа рекорд темптарға — элекке 40-50 урынына айына 100 һәм унан да күберәк погон метрға етә. «Севосетинавтодор» тоннелсылары ҡаҙыу эштәренең юғары етештереүсәнлеге өңөү һәм тоннель ярыу эштәре тиҙлеген ТО-15-тән ТО-13-кә арттыра[7]. Юл ярыусы һәм бетонсы бригадалары бригада подряды ысулы буйынса эшләгән.

Тау ҡаҙыу эштәре ике яҡтан — көньяҡ порталдан («Тбилтоннельстрой» белгестәре эшләгән)[8], һәм төньяҡ порталдан («Севосетинавтодор»ҙың Орджоникидзе тоннель-төҙөлөш идаралығы белгестәре) алып барылған[9]. Рок тоннелен төҙөгәндә бульдозерҙар ярҙамында техниканы төньяҡ порталдан көньяҡҡа күсереү өсөн Магинск артылышы аша технологик юл һалынды[3].

Разведка-транспорт штольняһы 1981 йылдың 4 ноябрендә 21:00 сәғәттә тоннель һуҙыу эштәре — Октябрҙең 64 йыллығына төньяҡ һәм көньяҡ порталдан етештереүҙе тоташтырыу өсөн төҙөүселәр эштәр графигын уҙып киткән[4]. Икенсе көндө, матбуғат яҙыуынса, тоннель буйлап тәүге машиналар үтә — Төньяҡ Кавказдан Кавказ аръяғына ваҡытлыса эш юлы яңы трассала асыла[10].


Тоннелде файҙаланыу[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тоннель 1984 йылдың 27 ноябрендә файҙаланыуға тапшырылған[11], етешһеҙлектәр булһа ла[12], подрядчик («Тбилтоннельстрой» төҙөлөш идаралығы) уларҙы 1991 йылға тиклем төҙәткән — ул саҡта эштәрҙе грузин-көньяҡ осетин конфликты менән бәйле туҡтатҡандар, ә тоннель тулыһынса таланған тиерлек. Башҡарма документация Грузияла ҡала, һыҙмаларҙың бер өлөшө Пятигорскиҙа Федераль юл агентлығының Төньяҡ Кавказ юлдары идаралығында урынлашҡан.

1991—1999 йылдарҙа тоннель ысын мәғәнәлә хужаһыҙ ҡала ине.

1999 йылда Төньяҡ Осетия биләмәһендә федераль автомобиль юлдары төҙөү һәм реконструкциялау буйынса дирекция ойошторолғандан һуң ҡоролма РФ Транспорт министрлығы балансына ҡабул ителә. 2000 йылдың тәүге яртыһында тоннелде ремонтлауға 170 миллион һумдан ашыу аҡса бүленгән — был аҡса башлыса тоннелдең асфальт ҡатламын бетонға алмаштырыу, тоннель көмбәҙҙәренән грунт һыуҙарының ағыуын бөтөрөү, тоннелде яҡтыртыу һәм видеокүҙәтеү системаһын ҡуйыу өсөн файҙаланылған[13].

Тоннелде ҡарау буйынса эштәрҙе вахта ысулы менән ДЭП-167 Владикавказ ойошмаһы («Севосетинавтодор» структура бүлексәһе) белгестәре алып барҙы.

Сик аша сығыу[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рок тоннеле — Рок—Түбәнге Зарамаг сиге үткәүеленең бер өлөшө, уны асыу тураһында ҡарар 1993 йылда ҡабул ителә[14]. 2006 йылға тиклем Рәсәй-Грузия сигендә ғәҙәти режимда өс сик аша сығыу урыны (күрһәтелгәндән тыш, был Псоу — Весёлое (Сочи) һәм Степанцминда — Верхний Ларс) эшләне, ләкин Грузия уларҙың һуңғыһының ғына законлы статусын таныны[15].

Реконструкция алдынан тоннелдең торошо[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Юлға капиталь төҙөлгәне бирле ремонт үткәрелмәгәнлектән, 1990 йылдар аҙағында Рок тоннелен һәм Транскамды ремонтлау мәсьәләһе күтәрелә башлай. Рок тоннелен техник хеҙмәтләндереү СССР емерелгәс туҡтатылған[16], ҡоролма авария хәлендә, ә трассаның һәм тоннелдең бөтә инженер инфраструктураһы иҫкергән булған. Бынан тыш, Рок тоннеле автомобилдәр магистраленең лавалар йышыраҡ тура килгән участкаһында урынлашҡан, ә водителдәрҙе яҡлаусы махсус ҡоролмалар бында төҙөлмәгән (Транскамаг участкаһының 85-93-сө километрҙан алып 93-сө километрға тиклемге участкаһы иң хәүефлеһе тип иҫәпләнә). Ниһайәт, 2008 йылдың авгусында Грузиялағы һуғыш ваҡытында техника үткәндән һуң тоннель ныҡ зыян күрә.

Тоннель торошон даими тикшереү 1990-сы йылдар аҙағында башлана. 1998 йылда тоннелды «ЦНИИС» (транспорт төҙөлөшө фәнни-тикшеренеү институты) асыҡ акционерҙар йәмғиәте, 2003 йылда — «ОДИС-Д» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәте (Волгоград), 2005 йылда «Минскметропроект» асыҡ акционерҙар йәмғиәте тикшерә.

2007 йылда тоннелде кисектергеһеҙ капиталь ремонтлау кәрәклеге — өҫтәүенә ҡоролманы реконструкциялау бер нисә йыл аласағы — тоннелдең металл элементтары коррозия тәьҫиренән зыян күргән, көмбәҙҙең гидроизоляцияһы боҙолған, елләтеү хужалығына һәм тоннелдең энергия менән тәьмин итеү системаһына капиталь ревизия үткәреүгә мохтаж булыуы — асыҡлана. «Төньяҡ Кавказ» юлдар идаралығы заказы буйынса[13] Росавтодор (Мәскәү), «Тоннельстрой» (Новосибирск) һәм «Метрострой» (Минск) ғилми-тикшеренеү институттары белгестәре ҡатнашлығында[17] тоннелдең төп конструктив элементтарының туҙыу масштабын билдәләү һәм заманса технологиялар һәм дымға сыҙамлы яңы материалдар ҡулланып булған кәмселектәрен (дефект) бөтөрөү буйынса тәҡдимдәр әҙерләү өсөн тоннелде ентекле тикшереү үткәрелде. Тоннель торошон тикшереү «Минскметропроект» асыҡ акционерҙар йәмғиәте менән «Альфа» һәм «Инициатива» асыҡ акционерҙар йәмғиәттәре араһында төҙөлгән № 163-ГК-2007-I и № 163-ГК-2007-2 килешеүҙәре буйынса техник заданиеһына ярашлы башҡарылды. Эксперттар төҙөлөш конструкцияларының торошон 3 балл менән, ә тау баҫымы асыҡланған зоналарҙа тоннель биҙәлеше торошон 2 балл менән баһаланы. Эксперттар отчёттарында, атап әйткәндә, ҡоролманы төҙөгәндә проекттан ситләшеү сәбәпле килеп тыуған, шулай уҡ сифатһыҙ башҡарылған төҙөлөш эштәренең һөҙөмтәһе булған бер төркөм етешһеҙлектәр ҙә билдәләнде. Етди кәмселектәр араһында:

  1. Тау баҫымы күҙәтелгән урындарҙа тимер-бетон эшкәртеү урынына яҫы армокаркастары тышҡы яҡтан урынлаштырылған бетон файҙаланылған, бетон көпләүе тау баҫымына сыҙамаған, был турала көс баҫымы тәьҫирендә барлыҡҡа килгән кәмселектәр һөйләй.
  2. Тоннель эшкәртмәләре артында гидроизоляция булмаған. Биҙәүҙә ҡулланылға бетон ҡаплауҙың түбән сифаты һәм бетон йөйҙәренең күплеге тоннелдәге һәм штольнялағы һыу үткәргес улаҡтары үткәрә алмаҫлыҡ ҙур күләмдә һыу эләгеүенә килтерҙе.
  3. Вентканал ҡыуышлығынан һыу үткәргес системаларының ҡыйланыуы ярыҡтарҙан һыу ағыуына килтерә, шуның арҡаһында һыуыҡ булғанда тоннель стеналарында (төньяҡ порталдан 750 м оҙонлоҡтағы участка) күләмле боҙланыу өсөн шарттар тыуҙыра.
  4. Тоннелда елләтеү эшләмәй тиерлек, сөнки төҙөүселәр вентиляция торбаһының һауаны тартҡан һәм һурып сығарған каналдарҙы айырыу өсөн кәрәкле вертикаль бүлкәһен эшләмәгән. Елләтеү юлдары ҡалҡан менән ябылған. Тоннелдә, трассала хәрәкәттең интенсивлығы түбән булыу сәбәпле генә, артыҡ газ йыйылмаған. 2008 йылдың авгусында, Көньяҡ Осетиялағы хәрби хәрәкәттәр ваҡытында, Рәсәйҙең 58-се армияһы подразделениелары тоннель буйлап үткәндә һәм ҡасаҡтар, — шаһиттар билдәләгәнсә, тоннелдә тын алырлыҡ булмаған[18][18].

Рок тоннелендә ремонт эштәрен башҡарыу тураһында ҡарар 2008 йылдың авгусында уҡ, 1980 йылдар уртаһында файҙаланыуға тапшырылған һәм шул ваҡыттан бирле ремонт үткәрелмәгән тоннель көсөргәнешлекте ҙур ҡыйынлыҡтар менән саҡ еңеп сығыуы асыҡланғас, ҡабул ителә. Рок тоннелендәге ремонт эштәренең масштабын баһалау һәм төбәктең транспорт һәм юл инфраструктураһын үҫтереү буйынса ҡарарҙы федераль кимәлдә әҙерләү өсөн 2008 йылдың 26 авгусында Транскамға Рәсәйҙең транспорт министры Игорь Левитин килә. Уның һүҙҙәренсә, Рок тоннелен, шулай уҡ уға яҡын Транскавказ магистраленең 20 саҡрымлыҡ участкаһын реконструкциялау хаҡы 23 миллиард һум менән баһалана. Был аҡсаны тәү сиратта Рок тоннелендә елләтеү һәм канализация системаларын ҡороуға, һыу ағынтыларын ремонтлауға, шулай уҡ Чертов күперенән Рок тоннеленә тиклем Транскаманың 20 саҡрым участкаһында 16 ишелеүгә ҡаршы галерея һәм тоннель һалыуға йүнәлтеү күҙалланған[19]. Объект 2010—2015 йылдарға «Рәсәй юлдары» («Дороги России») федераль маҡсатлы программаһына индерелде[20].

Тоннелде үҙгәртеү ҡороу[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рок тоннелен реконструкциялау буйынса эштәр 2010 йылдың декабрендә башланғайны. Генераль төҙөүсе — «СК МОСТ» асыҡ акционерҙар йәмғиәте. Тау эштәрен «БТС-Гидрострой» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәте белгестәре башҡарҙы. Проектҡа ярашлы, Рок тоннелен реконструкциялауҙы 2015 йылдың 4 кварталында тамамлау ҡаралған ине, ләкин тоннель ваҡытынан алда, 2014 йылдың ноябрендә файҙаланыуға тапшырылды.

Был тоннелде 27 йыл эсендә, уны файҙаланыуға тапшырғандан алып, тәүге ремонт булды.

Рок тоннелен реконструкциялау буйынса эштәр 2010 йылдың декабрендә башланғайны[21]. Генераль подрядчик — «СК МОСТ» асыҡ акционерҙар йәмғиәте[22]. Тау эштәрен «БТС-Гидрострой» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәте белгестәре башҡарҙы. Проектҡа ярашлы, Рок тоннелен реконструкциялауҙы 2015 йылдың 4 кварталында тамамлау ҡаралған ине[23], ләкин тоннель ваҡытынан алда, 2014 йылдың ноябрендә файҙаланыуға тапшырылды[24].

Был тоннелдә, уны файҙаланыуға тапшырғандан алып 27 йыл үткәс кенә, тәүге ремонт эштәре башҡарыла[24].

Эштәрҙең күләме һәм эҙмә-эҙлеклелеге[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рок тоннелен реконструкциялау ике этапта үтә.

1) Беренсе этапта тоннелдең техник штольняһы төҙөкләндерелде.

Иҫке тимер-бетон тышлыҡ алынған, штольняның киҫелеше ике тапҡырға — 13-тән 26 м²-ға тиклем артҡан, штольняны ваҡытлыса биҙәү ҡуйылған, инженер коммуникациялары монтажланған һәм порт яны майҙансыҡтары тәртипкә килтерелгән.

Штольняны яңынан үтеү[25]Atlas Copco Boomer XE3 C быраулау ҡоролмаһын ҡулланып быраулау-шартлатыу ысулы менән алып барылған, шулай уҡ АМ-75 һәм АТМ-105 тау комбайндары файҙаланылған. Ер аҫты ҡаҙыу эштәрендә бер үк ваҡытта ике вахта бригадаһы эшләне, улар тау комбайндары ярҙамында бер айҙа 600 метр самаһы арауыҡты үтә алған.

Беренсе этап буйынса эштәр 2010 йылдың декабренән 2012 йылдың июленә тиклем осорҙа башҡарылған.

Киңәйтелгән штольня буйынса Рәсәй һәм Көньяҡ Осетия араһында реверсив графикта автомобиль хәрәкәте асыла, был төҙөүселәргә Транскам буйлап автомобиль хәрәкәтен боҙмайынса Рок тоннелен реконструкциялауға тотонорға мөмкинлек бирә.

Штольняның үткәреү һәләте — аҙ тиҙлеге 20 километр/сәғәткә тигеҙ булһа ла, тәүлегенә 2000 машинаға етеүе мөмкин[26]. Проектлаусылар штольня буйлап хәрәкәт итеү хәүефһеҙлеген тәьмин итеү өсөн барлыҡ сараларҙы ла күҙ уңында тота.

Бында буй елләтеү системаһы, янғынға ҡаршы заманса система, видеокүҙәтеү камералары ҡуйылған. Ғәҙәттән тыш хәл килеп тыуғанда автоматик сигнализация эшләй. Эшсе генә түгел, авария яҡтыртыу, телефон элемтәһе селтәре лә бар, тоннелға хәүефһеҙ сығыу урыны, эвакуация урыны аша ла сығыу мөмкинлеге бар. Бынан тыш, штольняға ингән ерҙә ваҡытлыса юл билдәләре, уларҙа тейешле сикләүҙәр, реверсив светофорҙар, шлагбаумдар, габарит рамалары һәм йүнәлтеүсе ҡоролмалар ҡуйылған. Штольняны файҙаланыу барышында килеп тыуыуы ихтимал булған һәр төрлө штаттан тыш хәлдәрҙе күҙ уңында тотоп эшләнгән[27].

2) Икенсе этапта Рок тоннелен тергеҙеү эштәре алып барылды.

Тоннель киҫелеше 65-тән 75 м²-ға тиклем ҙурайған. Тоннелдә ҡаҙыу эштәре менән бер ваҡытта гидроизоляция һәм тоннелде даими эшкәртеү ҡоролмаларын ҡуйыу буйынса эштәре алып барылды. Һуңынан инженер коммуникациялары монтажланған, портал яны майҙансыҡтары йыһазландырылған.

Тоннелде ҡаҙыу АМ-105 тау үтеү комбайндары ярҙамында дүрт забойҙан торған тау ысулы менән алып барылған. SIKA Швейцария компанияһының Sigunit технологияһы нигеҙендә заманса өрҙөрөлгән бетон технологиялары ҡулланылған. Участкала алып барлыған хеҙмәттәргә Boomer быраулау ҡоролмаһы, Boltec һәм Robolt анкерҙар ҡуйыу ҡоролмаһы, Spraymec бетонлау ҡоролмаһы, МоАЗ автопоезды йәлеп ителә[28]. Тау комбайндарының ҡаҙыу тиҙлеге — тәүлегенә 12-15 метр[21].

Рок тоннелен файҙаланыуға тапшырғандан һуң төҙөүселәр техник штольня өҫтөндә эштәрҙе тамамлай.

Эштәрҙең хронологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • 2010 й. декабре — яңыртыу эштәрен башлау[21].
  • 2011 й. октябре — штольнянан ҡайтанан үтеү тамамлана.
  • 2012 й. ғинуары — штольняны (ташыу урыны) йыһазландырыу тамамлана[29].
  • 2012 й. марты — автоколоннала штольня буйлап үтеү һынауы була.
  • 2012 й. 24 апреле — тоннель үҙе үҙгәртеп ҡороуға (реконструкция) ябылған[30].
  • 2012 й. июне — тоннелде яңынан үтеү буйынса эштәр башлана
  • 2013 й. ғинуары — тоннелдән яңынан үтеү буйынса эштәр күләменең яртыһынан ашыуы эшләнгән
  • 2013 й. августы — тоннелдең аҫҡы (штросса) өлөшөн яңынан үтеү тамамланған[31].
  • 2014 й. 5 ноябре — Рок тоннеле буйлап хәрәкәтте башлап ебәреү[24].

Рок тоннеле сәнғәттә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1983 йылда Зинаида Хостикоева Рок тоннеле төҙөүселәренә арнап шиғыр ижад итә[32].

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Мамисонский перевал

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Сквозь Кавказский хребет // «Правда» от 8 ноября 1986.
  • А. В. Твердый. Топонимический словарь Кавказа, 2011

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ Рокский тоннель. Дата обращения: 1 апрель 2013. Архивировано 7 март 2013 года.
  2. ↑ В Осетии открыли тоннель, строившийся почти 40 лет. Дата обращения: 8 август 2018. Архивировано 8 август 2018 года.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Алексей Маслов. Транскавказский прорыв. 2023 йыл 22 май архивланған.. Журнал «Вокруг света», № 9, 1979 г.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Циминтия Г. Первый автодорожный тоннель через Главный Кавказский Хребет 2013 йыл 4 октябрь архивланған. // Журнал «Метрострой», № 8, 1981 г.
  5. ↑ Транскам зарождался так… 2012 йыл 16 апрель архивланған. // по материалам газеты «Южная Осетия», ИА «ОСинформ», 10.06.2009
  6. ↑ ОАО «Специальное конструкторско-технологическое бюро Главтоннельметростроя»
  7. ↑ Транскам — трудный путь от мечты до воплощения 2013 йыл 13 декабрь архивланған. // газета «Северная Осетия», 25—26 ноября 2009
  8. ↑ «Тбилтоннельстврой» за четверть века 2013 йыл 25 июнь архивланған. // Портал «Наш транспорт»
  9. ↑ Под Кавказским хребтом 2013 йыл 21 июнь архивланған.. Осетия-Квайса, 04.11.2011 г.
  10. ↑ Тоннель пробит 2013 йыл 21 июнь архивланған. // Газета «Социалистическая Осетия», 6 ноября 1981
  11. ↑ Магистраль XXI века 2013 йыл 24 март архивланған.. ИА «ОСинформ» по материалам газеты «Южная Осетия», 2009 г.
  12. ↑ Рокский тоннель, связывающий Северную и Южную Осетию, закрывают на реконструкцию. «5 канал», 25.04.2012 г.
  13. ↑ 13,0 13,1 Росавтодор предлагает безотлагательно провести реконструкцию Рокского тоннеля в Северной Осетии(недоступная ссылка) // РИА «Новости», 28.06.2007
  14. ↑ Соглашение между правительством Российской Федерации и правительством Республики Грузия о пунктах пропуска через таможенную границу от 8 октября 1993 года. КонсультантПлюс.
  15. ↑ Перенаправленный взрыв // «КоммерсантЪ»
  16. ↑ Новый тоннель строится, Старый — реконструируется 2016 йыл 6 март архивланған.. Осетинское радио и телевидение, 17.12.2011 г.
  17. ↑ Началось обследование Рокского тоннеля перед его капитальным ремонтом 2016 йыл 5 март архивланған.. РИА «Новости», 04.07.2007 г.
  18. ↑ 18,0 18,1 В Северной Осетии Рокский тоннель будет реконструирован по федеральной программе 2016 йыл 13 март архивланған.. «Кавказский узел», 14.10.2008
  19. ↑ Состоялась рабочая поездка Министра транспорта РФ Игоря Левитина в Северную Осетию 2013 йыл 13 декабрь архивланған. // Пресс-служба Министерства транспорта Российской Федерации, 14.10.2008
  20. ↑ Дайте ходу 2011 йыл 25 ноябрь архивланған. // «Российская газета», 02.09.2011
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Вторая жизнь Транскама 2016 йыл 7 март архивланған.. Журнал «Дороги и транспорт», январь, 2013 г.
  22. ↑ СК МОСТ / Наши объекты / Строительство тоннелей / Рокский автодорожный тоннель на 93-м км Транскама. Дата обращения: 1 апрель 2013. Архивировано 7 март 2013 года.
  23. ↑ Свет в конце Рокского тоннеля: движение возобновится уже в 2014 году. Телеканал «Россия-24», 26.11.2012
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Тибилов: Рокский тоннель послужит развитию отношений РФ и Южной Осетии 2014 йыл 5 ноябрь архивланған. // РИА Новости, 5 ноября 2014.
  25. ↑ Рокский тоннель станет комфортнее и безопаснее 2016 йыл 4 март архивланған.. ГТРК «Алания», 16.02.2011 г.
  26. ↑ С сегодняшнего дня движение по Рокскому тоннелю будет осуществляться через вентиляционную штольню 2012 йыл 7 июль архивланған.. ГТРК «Алания», 24.04.2012 г.
  27. ↑ главный заместитель начальника ФКУ Упрдор «Северный Кавказ» Анатолий Ястребов
  28. ↑ Обновленный Транскам 2016 йыл 8 март архивланған.. Журнал «Автомобильные дороги», ноябрь, 2012 г.
  29. ↑ Реконструкция штольни Рокского тоннеля вступила в завершающую фазу(недоступная ссылка) Новости. Группа компаний «СК МОСТ»
  30. ↑ Дорожники закрывают на реконструкцию Рокский тоннель на границе России и Южной Осетии(недоступная ссылка). РИА «Новости», 14.04.2012 г.
  31. ↑ СК МОСТ / Пресс-служба / Новости / 08.08.2013 — Завершены работы по перепроходке Рокского тоннеля. Дата обращения: 22 сентябрь 2013. Архивировано из оригинала 27 сентябрь 2013 года.
  32. ↑ Хостикоева 3. Горный свет; Проходчики Рокского туннеля; Судьба; Весна; Возраст мужчины: Стихи /Пер. с осет. Е. Дунской // Лит. Россия, 1983, 1 мар. С. 11
Топографические карты
  • Лист карты K-38-53 пер. Крестовый. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1987 год. Издание 1989 г.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Рок_тоннеле&oldid=1270904» битенән алынған