Украина театры

Украина театры (укр. український театры) —украина мәҙәниәтенең бер тармағы, уның үҙенсәлеге —тормошто сәхнәлә актёрҙар ярҙамында художестволы итеп күрһәтеү

Барлыҡҡа килеүе һәм формалашыуы

Украина театр сәнғәтенең нигеҙендә халыҡ уйындары, бейеүҙәр, йырҙар, халыҡ йолалары ята. XI быуатта кәмитселәр төрлө сығыштар яһағандар. Киев Русы осоронда сиркәүҙәге йолалар ҙа театр элементтарын барлыҡҡа килтергән. Быны Киевтағы София соборының фрескаларында күрергә мөмкин (XI быуат).

Киевтәге Братский һәм Лаврский мәктәптәренең (XVI-XVII быуат) уҡыусылары халыҡ алдында беренсе драма өлгөләрен һөйләгәндәр. Дини драмаларҙың төп үҫеш үҙәктәре булып шулай уҡ Львов братская мәктәбе һәм Острожская академияһы торған.

XVII-XVIII быуатта боҙоҡлоҡ ояһы (вертептар) киң үҫеш алған—марионеткалар театры ил буйлап сәйәхәт итеп төрлө раштыуа драмаларын һәм социаль-көнкүреш темаһына интермедиялар күрһәткән.

1795 йылда Украинаның беренсе стационар театры Львовта, элекке иезуиттарҙың костелында, асылған. Приднестровьела шулай уҡ XVIII быуатта, яйыраҡ темптар менән булһа ла, стационар театрҙар барлыҡҡа килгән. Киевтә беренсе стационар театр 1806 йылда, Одессала — 1809, Полтавала — 1810 йылда барлыҡҡа килгән.

Классик украин драматургияһының барлыҡҡа килеүе Полтавалағы театрҙың башында торған Иван Котляревский һәм украин нәфис прозаһына нигеҙ һалыусы Григорий Квитка-Основьяненко исемдәре менән бәйле. Уларҙың юмор, бурлеск һәм экспрессивлыҡ, гүзәллек менән һуғарылған әҫәрҙәре Украина академия театрының йөҙөн бик күп ваҡыттар биҙәп торған.

XIX быуаттың икенсе яртыһында Украинала һөйәрмәндәрҙең театр хәрәкәте бик ныҡ көсәйеп киткән. Үҙешмәкәр түңәрәктәрҙә украин театр драматургтары һәм режиссёрҙары Михаил Старицкий, Марк Кропивницкий һәм Иван Карпенко-Карый үҙҙәренең эшмәкәрлеген башлаған. Театрҙарҙың ҙур үҫешенә шулай уҡ Тоболичевтарҙың ғаиләһе ныҡ йоғонто яһаған. Уның ағзалары Иван Карпенко-Карый, Николай Садовый һәм Панас Саксаганский тигән сәхнә ҡушаматтары аҫтында сығыш яһаған. Уларҙың һәр береһе айырым труппа ойоштороп ҡына ҡалмаған, ә атаҡлы актёр һәм режиссёр ҙа булған. Ул замандың украин театры сәхнә йондоҙо Мария Заньковецкая булған.

XX быуат

Милли театр тарихында яңы осор 1918 йылда, Киевтә Дәүләт драма театры (укр. Державний драматический театры) һәм Лесь Курбастың һәм Гнат Юраның «Молодой театры» (укр. "Молодой театры") (1922 йылдан алып — хәҙерге украин театры «Березиль» (укр. "Берет") ойошторолғас, башланып китә. Был театр сәхнәһендә Амвросий Бучма, Марьян Крушельницкий, Олимпия Добровольская, Александр Сердюк, Наталия Ужвий, Юрий Шумский һәм башҡа талантлы актёрҙар уйнаған.

Дәүләт драма театры реалитик-психологик мәктәптең традицияларын дауам итә. Уның ҡарауы, «Йәш театр» авангардизм позицияларын яҡлай. «Березиль» театры барлыҡҡа килеү менән үк уның сәхнәһе үҙенсәлекле эксперименталь майҙанға әйләнә.1925 йылда Парижда үткән Бөтә донъя театр күргәҙмәһендә «Березиль» театры ойошмаһы макеттарына алтын миҙалдың бирелеүе юҡҡа ғына булмаған. Бында атаҡлы украин яҙыусылары һәм драматургтары Николай Кулиштың («Народный Малахий», «Мина Мазайло») һәм Владимир Винниченконың («Базар», «Черная Пантера и Белый Медведь») пьесалары ҡуйылған. Бер үк ваҡытта талантлы режиссёр, актёр, драматург һәм донъя әҙәбиәтен тәржемә итеүсе Лесь Курбас арҡаһында украин сәхнәһендә Уильям Шекспир, Генрих Ибсен, Гергарт Гауптман, Фридрих Шиллер һәм Мольерҙың әҫәрҙәре буйынса спектаклдәр ҡуйылған.

«Березиль» ижад берләшмәһе театр китапханаһына, театр музейына һәм беренсе театр журналына нигеҙ һалған. Лесь Курбас эксперименталь эҙләнеүҙәренә хатта хәҙерге заман рәссамдары әлегә тиклем мөрәжәғәт итә. Беҙҙең заманда (1933 йылдың 25 декабрендә ҡулға алынған һәм 1937 йылдың ноябрендә Сандормох сигендә атып үлтерелгән) Лесь Курбас хөрмәтенә Киевтә «Художественное Березилля» халыҡ-ара театр фестивале үткәрелә.

Закарпатьела ЗУНР һәм УНР-ҙың дәүләтселеге юғалтылыу арҡаһында күп һанлы интеллигенцияһы күсеп килгәнлектән Николай Садовский етәкселегендә Рус театры асылған.

Бойондороҡһоҙ Украина театры

Һуңғы йылдарҙа бойондороҡһоҙ Украинала бик күп яңы театрҙар барлыҡҡа килде, унда халыҡ театрына һәм урам театрына иғтибар үҫә.Украин драма сәнғәте Европа мәҙәни киңлегенә ҡушыла башланы. Театр режиссёры Роман Виктюк бөтә донъяға билдәле булды. Уның ижады XX быуат аҙағының донъя театр эстетикаһына ҙур өлөш индерҙе. Украинанан ситтә йәшәгән режиссёр — Андрей Жолдак та бөтә донъя күләмендә билдәле театр эшмәкәре. Актёрҙар Богдан Ступка, Наталья Сумская, Ада Роговцева, Анатолий Хостикоев һәм башҡалар ҙур уңыш менән үҙ Ватанында һәм сит илдәрҙә бик күп фильмдарҙа уйнанылар.

Хәҙер Украинала йыл һайын бик күп халыҡ-ара театр фестивалдәре үткәрелә, улар Европала ҙур абруй ҡаҙандылар, шул иҫәптән: «Киев майский» (укр. «Київ травневий»«Київ травневий») Киевтә, «Золотой Лев» (укр. «Золотий Лев»«Золотий Лев»), «Лестница» (укр. «Драбина»«Драбина») и «Драма. UA» (укр. «Драма.UA»«Драма. UA») Львовта, «Тернопольские театральные вечера. Дебют» (укр. «Тернопільські театральні вечори. Дебют»«Тернопільські театральні вечори. Дебют») Тернополдә, «Херсонесские игры» (укр. «Херсонеські ігри»«Херсонеські ігри») Севастополдә (2014 йылға тиклем Украинала, Ҡырым статусы тураһындағы референдумдан һуң (2014) — Россияла), «Мельпомена Таврии» (укр. «Мельпомена Таврії»«Мельпомена Таврії») Херсонда, «Рождественская мистерия» (укр. «Різдвяна містерія»«Різдвяна містерія») Луцкиҙә, «Интерлялька» (укр. «Інтерлялька»«Інтерлялька») Ужгородта.

2010 йылда Бөтә украин театр портал-селтәре «atheatre.com.ua — украин театр киңлеге» ойошторолдо, ул 2012 йылдың февраль мәғлүмәттәре буйынса үҙ эсенә 112 театрҙы һәм 81 драматургты берләштергән. Порталда театр фестивалдәре, театрҙарҙың репертуары, спектаклдәр тураһында тарихи белешмәләр тупланған . Бөтә мәғлүмәтте театрҙар үҙаллы ҡуялар.

См. шулай уҡ

Березиль
Украина театрҙары