Федынский Всеволод Владимирович

Федынский Всеволод Владимирович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  СССР
Тыуған көнө	18 апрель (1 май) 1908
Тыуған урыны	Великая Багачка[d], Миргород өйәҙе[d], Полтава губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	17 июнь 1978({{padleft:1978|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:17|2|0}}) (70 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Ерләнгән урыны	Кунцево зыяраты[d]
Һөнәр төрө	геофизик
Эшмәкәрлек төрө	астрономия һәм геофизика[d]
Эш урыны	Геологический факультет МГУ[d] М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
Уҡыу йорто	М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты Мәскәү университетының физика-математика факультеты
Ғилми исеме	РФА ағза-корреспонденты[d]
Ғилми дәрәжә	физика-математика фәндәре докторы[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ойошма ағзаһы	СССР Фәндәр академияһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Федынский Всеволод Владимирович Викимилектә

Федынский Всеволод Владимирович (1908—1978) — совет астрономы һәм геофизигы. (Ғәмәли геодезия ғилми тикшеренеү институты) ГСГТ директоры (1944), МДУ профессоры (1950, 1977), ВАГО бюллетенының яуаплы мөхәррире, «Астрономический вестник» журналының баш мөхәррире (1967), СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты (1968).

Биографияһы

1908 йылдың 18 апрелендә (1 майында) Бөйөк Багачка (хәҙерге Полтава өлкәһе, Украина) ауылында тыуған.

1930 йылда М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетының физика-математика факультетын «астрономия һәм гравиметрия» һөнәре буйынса тамамлай. 1930—1944 йылдарҙа нефть сәнәғәтенең геофизик разведкалау ойошмаларында, 1944—1952 йылдарҙа — Бөтә Союз разведкалауҙың геофизик ысулы ғилми-тикшеренеү институтында эшләй. 1952-1957 йылдарҙа — нефть сәнәғәтендә геофизик эштәргә етәкселек итә, 1957 йылдан СССР геология министрлығында. 1947 йылдан М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетында уҡыта (1950 йылдан — профессор, 1967 йылдан алып геофизика кафедраһы мөдире). 1942 йылдан ВКП(б) ағзаһы.

Төп хеҙмәттәре разведкалау геофизикаһы, гравиметрия, Ер һәм метеор астрономияһы физикаһы өлкәһенә ҡарай. Комплекслы геофизик тикшеренеүҙәрҙең киң үҫешенә булышлыҡ итә, файҙалы ҡаҙылма ятҡылыҡтарҙы эҙләү маҡсатында ентекле геофизик төшөрөүҙәр үткәреүҙе ойоштора, үтә тәрән скважиналарҙы быраулау проблемаһын ҡуйыуҙа һәм фәнни нигеҙләүҙә ҡатнаша. Мәскәү дәүләт университетында диңгеҙ геофизик тикшеренеүҙәр үткәреү инициаторы була. Гравиметрик приборҙар эшләү менән шөғөлләнә. 1944 йылда гравиметр-высотомер уйлап таба.

Метеорологик астрономия өлкәһендә СССР-ҙа метеорҙарҙы системалы фотографик, спектраль һәм радиолокацион күҙәтеүҙәрҙе ойоштороуға булышлыҡ итә. 1934 йылда уның етәкселеге аҫтында СССР-ҙа беренсе метеор спектры алына. Атмосферала метеорҙарҙың тотҡарланыуы һәм атмосферала 50-80 км бейеклектә температура градиенты тураһында мәғлүмәттәр ала. Уның инициативаһы буйынса метеорҙарҙы күҙәтеү өсөн ойошторолған совет экватор экспедицияһы алған материалдарҙы эшкәртеүҙә һәм интерпретациялауҙа ҡатнаша. Шуның менән бер үк ваҡытта СССР-ҙа күҙәтелмәгән метеор ағымдарының орбиталары асыҡлана, метеорҙар һаны, уның йыллыҡ һәм киңлек вариациялары өйрәнелә. 1947 йылда К. П. Станюкович менән бергә метеорит тәьҫиренең емергес тәьҫире буйынса пионер эшендә Марста, Меркурийҙа, астероидтарҙа һәм планеталар юлдаштарында метеорит кратерҙары барлығын фаразлай (һуңыраҡ Э. Я. Эпос һәм Ф. Л. Уиппл шундай уҡ һығымтаға килә). Уҡыусылары менән бергә планета структураһы булараҡ метеорит кратерҙарының эволюцияһы тураһында бер нисә идеяны үҫтерә. Федынскийҙың әүҙем ярҙамы менән беренсе тапҡыр көмөш төҫлө болоттарҙы системалы рәүештә күҙәтеү үткәрелә. Бөтә Союз астрономия-геодезия йәмғиәтендә ҙур эш алып бара: 1960—1967 йылдарҙа — «Бюллетень ВАГО» мөхәррире, 1967 йылдан — «Астрономический вестник» мөхәррире.

Файл:Могила Федынского 20201114 135917.jpg

Кунцево зыяратында ҡәбере

1978 йылдың 17 июнендә вафат була. Мәскәүҙә Кунцево зыяратында ерләнә.

Ойошмаларҙа ағзалығы

- СССР Фәндәр академияһының Астрономия советы ҡарамағындағы кометалар һәм метеорҙар буйынса комиссия рәйесе (1958—1973);

- Халыҡ-ара астрономия союзының 22-се номерлы «Метеоры и межпланетная пыль» комиссияһы Президенты (1958—1964);

- 1968 йылдан СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты;

- СССР Фәндәр академияһының метеориттар буйынса комитеты рәйесе урынбаҫары (1976 йылдан).

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре

Наградалары:

• 1945 — «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында күрһәткән фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы;
• 1948 —Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены;
• 1951 — өсөнсө дәрәжә Сталин премияһы — геофизик разведкалау өсөн пружиналы гравиметрҙар эшләгәне һәм ҡулланыуға индергәне өсөн;
• 1966 — Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены;
• 1971 — «Почёт Билдәһе» ордены;
• 1975 — «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә утыҙ йыл» юбилей миҙалы;
• 1975 — Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены;
• 1976 — Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены.

Хәтер

- 1980 йылдың 1 июнендә Всеволод Владимирович Федынский хөрмәтенә, 1926 йылдың 10 октябрендә С. И. Белявский тарафынан Симеизда асылған астероидҡа уның исеме 1984 Fedynskij бирелә;

- уның хөрмәтенә фәнни судно «Профессор Федынский» тип атала;

- Мәскәүҙә В. В. Федынский исемендә геофизик уҡыуҙар үткәрелә.

Баҫылып сыҡҡан хеҙмәттәре

• «Разведочная геофизика» (2-е изд. 1967).
• «Радиометеорные исследования циркуляции верхней атмосферы» (1974) (соавтор).
• Станюкович К. П., Федынский В. В. О разрушительном действии метеоритных ударов. — ДАН СССР, Новая серия, 1947, т. 57, № 2.
• Красный Л. И., Гайнанов А. Г., Федынский В. В. и др. Гравитационные аномалии и глубинное строение земной коры Тихоокеанских вулканических поясов // Глубинное строение, магматизм и металлогения Тихоокеанских вулканических поясов: Всесоюзный симпозиум: Владивосток. 15-19 сент. 1976 г. Владивосток: Дальневост. кн. изд-во, 1976. С. 37-38.

Әҙәбиәт

• Федынский Всеволод Владимирович // БСЭ. — 2-е. — 1972. — Т. 44. — С. 584.; БСЭ. — 3-е. — 1977. — Т. 27. — С. 264.
• Благоева (Федынская) Т. А., Бронштэн В. А., Гайнанов А. Г., Деменицкая Р. М., Котляревский Б. В. Шрейдер А. А. Всеволод Владимирович Федынский: (1908—1978) / отв. ред. Э. Э. Фотиади. М.: Наука, 1984. — 129 с.
• Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. Астрономы. Биографический справочник. — Киев: Наукова думка, 1986.
• Всеволод Владимирович Федынский // Астрономический вестник. 1978. Т. 12. № 4. — С. 247—249.
• Всеволод Владимирович Федынский // Геология нефти и газа. 1978. № 9. — С. 77—78.
• Памяти Всеволода Владимировича Федынского // Земля и Вселенная. 1978. № 6. — С. 82.
• Памяти Всеволода Владимировича Федынского // Известия АН СССР. Сер. геол. 1978. № 11. — С. 108—110.
• Памяти Всеволода Владимировича Федынского (1 мая 1908 г. — 17 июня 1978) [Некролог] (рус.) // Метеоритика. — 1979. — В. 38. — С. 157—158.
• Памяти Всеволода Владимировича Федынского // Советская геология. 1978. № 12. — С. 142.

Һылтанмалар

• Профиль Всеволода Владимировича Федынского РФА рәсми сайтында
• Биографические сведения(недоступная ссылка) (недоступная ссылка) на сайте «Всё о Московском университете».
• Библиография в информационной системе «История геологии и горного дела» РАН.