Ҡырғыҙстан гербы
| Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт гербы ҡырғ. Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик герби | |
|
| |
| Детали | |
|---|---|
| Раҫланған |
14 ғинуар 1994 йыл |
| Щит |
көнсығыш |
| Авторлыҡ коллективы | |
|
А. Абдраев и С. Дубанаев | |
Ҡырғыҙстан гербы (Государственный герб Киргизской Республики; ҡырғ. Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик герби) — флаг һәм гимн менән бер рәттән Ҡырғыҙстандың дәүләт символы. Ҡырғыҙстан парламенты тарафынан 1994 йылдың 14 ғинуарында раҫлана[1].
Тасуирламаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Гербтың рәсми тасуирламаһы[2]:
|
Государственный герб КР представляет собой изображение белого сокола с распростёртыми крыльями, помещённого в центре синего круга в белом обрамлении. На заднем плане расположены озеро, отроги гор Ала-Тоо и восходящее солнце с лучами золотистого цвета, помещённых по обе стороны стеблей хлопчатника и пшеничных колосьев. В верхней части круга расположена надпись «Кыргыз», а в нижней его части расположена надпись «Республикасы». | 
|
Символикаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт гербы түңәрәк формала, унда символдарҙың шартлы теле менән ҡырғыҙ халҡының менталитеты, тәбиғәте, мәҙәниәте һәм хужалыҡ итеү үҙенсәлектәре сағыла.
Алғы планда зәңгәр түңәрәктең аҫҡы өлөшөндә ҡанаттарын киң йәйелдергән аҡ ыласындың фронталь һүрәте урынлашҡан. «Аҡ Шоңҡар» легендаларҙа һәм халыҡ эпосында уй-ниәттәрҙең сафлығы һәм изгелеге символы булып тора. Ҡырғыҙстан Республикаһының дәүләт гербындағы был ҡош һүрәте ҡырғыҙҙарҙың йәшәү рәүешен, традицион мәҙәниәтен аңлата һәм ҡырғыҙ ерҙәрен, Ысыҡ-Күлде һәм Алатау тауҙарының ҡарлы түбәләрен һаҡлауҙы символлаштыра. Түңәрәктең төпкөлөндә, тауҙар артында, Ҡырғыҙстан дәүләт гербының өҫкө өлөшөн биләп, ҡояш ҡалҡып сыға, алтын нурҙары менән Ҡырғыҙстандың изге ерен яҡтырта.
Үҙәк сюжет биҙәк менән уратып алынған, унда кәрәкле мәғлүмәттәр бирә: өҫкө өлөшөндә — Ҡырғыҙ, түбәнге өлөшөндә — Республикаһы. Сикләүҙең ҡабырға яҡтарында орнамент мотивтарынан, ҡырғыҙ ерендә үҫтерелгән төп культуралар — мамыҡ, бойҙай башаҡтарынан торған декор бар.
Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт гербы йылы-һалҡын төҫтәр гаммаһында башҡарылған. Ҡараңғы фонда һүрәттең яҡты силуэты ҡәтғи һәм экспрессив. Ситенән түңәрәк контурлы һыҙыҡ менән билдәләнгән. Ҡырғыҙстандың дәүләт гербы геральдиканың төп стандарт нормаларына тап килә[3].
Авторҙары һәм техник спецификацияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡырғыҙстан дәүләт гербының рәсми авторҙары — Асеин Абдраев һәм Садырбек Дубанаев[4]. Әммә Асеин Абдраев раҫлауынса, гербтың берҙән-бер авторы — ул, ә Дубанаев тик үҙенсәлекле гербты боҙа.[5]
Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт эмблемаһының ҡабатланған образы, ҙурлығына ҡарамай, Ҡырғыҙ Республикаһы Президенты резиденцияһында һаҡланған Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт эмблемаһы стандартының төҫөнә йәки ҡара-аҡ образына тап килергә тейеш. Дәүләт гербы төҫтәре ҠР дәүләт Гербының техник спецификацияһында күрһәтелгән төҫтәргә тап килергә тейеш[6].
| Төҫө | PANTONE | CMYK | RGB | HEX |
|---|---|---|---|---|
| Зәңгәр | PANTONE 2945 °C | 100 — 53 — 2 — 16 | 0 — 102—161 | #0066a1 |
| Һары (алтын) | PANTONE 123 °C | 0 — 29 — 100 — 0 | 253 — 188 — 45 | #fdbc2d |
| Һоро | PANTONE Cool Gray 5 °C | 0 — 0 — 0 — 28 | 195 — 195—195 | #c3c3c3 |
| Зәңгәр | PANTONE 2995 °C | 100 — 0 — 0 — 0 | 0 — 175—239 | #00afef |
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Советтар Союзы гербы нигеҙендәге Ҡырғыҙ ССР-ының гербы 1937 йылдың 23 мартында ҡабул ителә, артабан уға әллә ни ҙур булмаған үҙгәрештәр индерелә. СССР тарҡалғандан һуң был герб, 1994 йылдың 14 ғинуарында хәҙерге герб ҡабул ителгәнгә тиклем, Ҡырғыҙстандың дәүләт символы булып тора[8].
1993 йылдың 5 майында яңы Конституция ҡабул ителә, унда яңы дәүләттең исеме Ҡырғыҙ Республикаһы тип билдәләнә. Конституцияның 11-се статьяһында былай тип билдәләнә: «Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт символдары — Флаг, Герб, Гимн бар. Уларҙың тасуирламаһы һәм рәсми ҡулланыу тәртибе закон менән билдәләнә». Дәүләт гербы проекттарын тикшереү 2 йыл самаһы дауам итә. Конкурс комиссияһына 2000-дән ашыу проект килә. Һуңынан бер вариант һайлап алына һәм ул һуңынан заманса гербҡа әүерелә[9][10].
Хәҙерге герб 1994 йылдың 14 ғинуарында Ҡырғыҙ Республикаһының Юғары Советының (Жогорку Кенеш) 1429-XII һанлы «Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт эмблемаһы тураһында» ҡарары менән раҫлана; Ҡырғыҙстан Республикаһының 2004 йылдың 20 майында ҡабул ителгән «Ҡырғыҙ Республикаһының дәүләт символикаһы тураһында» 91-се законының 10-сы статьяһында тағы ла нығытыла.
Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ Государственные символы » Кыргызстан » Официальный сайт президента Киргизской Республики. www.president.kg. Дата обращения: 13 февраль 2018. Архивировано 13 февраль 2018 года.
- ↑ Закон КР от 17 июля 2004 года № 91 "О государственных символах Кыргызской Республики". cbd.minjust.gov.kg. Дата обращения: 4 июль 2022. Архивировано 5 июль 2022 года.
- ↑ Государственная символика :: ГРС ППКР (ингл.). grs.gov.kg. Дата обращения: 13 февраль 2018. Архивировано 14 февраль 2018 года.
- ↑ Государственные символы » Кыргызстан » Официальный сайт президента Киргизской Республики. www.president.kg. Дата обращения: 13 февраль 2018. Архивировано 13 февраль 2018 года.
- ↑ Азиза Бердибаева. «Дубанаев – не автор герба!», — Асеин Абдраев. 2013-12-30. K-News. Дата обращения: 28 сентябрь 2020. Архивировано 9 июль 2021 года.
- ↑ Государственная символика :: ГРС ППКР (ингл.). grs.gov.kg. Дата обращения: 16 февраль 2018. Архивировано 14 февраль 2018 года.
- ↑ Государственная символика :: ГРС ППКР. grs.gov.kg. Дата обращения: 13 февраль 2018. Архивировано 14 февраль 2018 года.
- ↑ Загоруйко М.В. Символы Республики Киргизия – исторический путь и современные реалии. Дата обращения: 4 июль 2022. Архивировано 30 июнь 2017 года.
- ↑ В Кыргызстане отметили 20-летие государственного герба. Вечерний Бишкек. Дата обращения: 4 июль 2022. Архивировано 4 июль 2022 года.
- ↑ Герб Кыргызстана. www.heraldicum.ru. Дата обращения: 4 июль 2022. Архивировано 15 апрель 2021 года.