Астрид Линдгрен

Астрид Линдгрен
швед. Astrid Lindgren
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	Швеция
Тыуған ваҡыттағы исеме	швед. Astrid Anna Emilia Ericsson
Ҡыҫҡаса атамаһы	Astrid Lindgren
Тыуған көнө	14 ноябрь 1907({{padleft:1907|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:14|2|0}})[…]
Тыуған урыны	Виммербю[d], Швеция
Вафат булған көнө	28 ғинуар 2002({{padleft:2002|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:28|2|0}})[…] (94 йәш)
Вафат булған урыны	Стокгольм, Швеция
Дата погребения или кремации	8 март 2002
Ерләнгән урыны	кладбище Виммербю[d]
Атаһы	Samuel August Ericsson[d]
Әсәһе	Hanna Ericsson[d]
Бер туғандары	Gunnar Ericsson[d], Stina Hergin[d] һәм Ингигерда Линдстрём[d]
Хәләл ефете	Стуре Линдгрен[d]
Балалары	Lars Lindgren[d] һәм Karin Nyman[d]
Әһәмиәтле кеше	Elsa Olenius[d]
Туған тел	швед теле
Яҙма әҫәрҙәр теле	швед теле
Һөнәр төрө	сценарий яҙыусы, балалар яҙыусыһы, романист, яҙыусы
Әүҙемлек осороноң тамамланыуы	1993
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Швеция социаль-демократик партияһы[d]
Ойошма ағзаһы	Общество Девяти[d]
Жанр	Балалар әҙәбиәте һәм Әкиәт
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Швед года за рубежом[d] (1997) Немецкая премия в области детской литературы[d] (1956) премия Нильса Хольгерссона[d] (1950) литературная премия газеты «Svenska Dagbladet»[d] (1945) Expressens Heffaklump[d] (1970) премия Сельмы Лагерлёф[d] (1986) премия «За правильный образ жизни»[d] (1994) премия Мира немецких книготорговцев[d] (1978) Серебряный стилос[d] (1983) Lisebergsapplåden[d] (1985)
Рәсми сайт	astridlindgren.com
Тасуирлау биттәре	nordicwomensliterature.net/…
Вики-проект	Project Svenskt kvinnobiografiskt lexikon[d] һәм Iedereen Leest[d]
Досье в	Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d]
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	7080 ± 9
Предпочитаемое местоимение
Астрид Линдгрен Викимилектә

Астрид Анна Эмилия Линдгрен (швед. Astrid Anna Emilia Lindgren), тыумыштан Эрикссон (швед. Ericsson); 1907 йылдың 14 ноябрендә, Швеция, Виммербю — 2002 йылдың 28 ғинуарында Швеция, Стокгольм) — швед яҙыусыһы, бөтә донъяға билдәле бер нисә балалар китабының, шул иҫәптән «Сабый һәм түбәлә йәшәүсе Карлсон» һәм Пеппи Оҙонойоҡ тураһындағы тетралогияның авторы. Әҫәрҙәрен рус теленә Лилианна Лунгина тәржемә иткәндән һуң, улар билдәлелек ала һәм бик популяр булып китә.

Биографияһы

Бала саҡ йылдары

Астрид (һулдан өсөнсө) ата-әсәһе, ағаһы һәм һеңлеләре менән

Астрид Линдгрен 1907 йылдың 14 ноябрендә көньяҡ Швецияла, Кальмар ленаһының Виммербю янындағы Нэс (Näs) утарында, крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Уның ата-әсәһе, атаһы Самуэль Август Эрикссон һәм Һанна Йонссон август — үҙенә 13, ә ҡыҙға 7 йәш саҡта баҙарҙа танышҡан. 1905 йылда, Һаннаға 18 йәш тулғас, улар өйләнешкән. Астрид уларҙың икенсе балаһы була. Унан өлкәнерәк Һуннар ағаһы (1906 йылдың 27 июле — 1974 йылдың 27 майы) һәм ике һеңлеһе — Һанна Ингрид Стина (1911 йылдың 1 марты—2002 йылдың 27 декабре) һәм Саломе Ингегерд Бритта Саломе (1916 йылдың 15 марты — 1997 йылдың 21 сентябре).

Астрид Эрикссон, 1923 йыл

Линдгрен үҙе «Минең уйҙырмаларым» (påhitt Mina, 1971) автобиографик очерктар йыйынтығында күрһәткәнсә, ул «ат һәм кабриолет» быуатында үҫкән. Ғаилә өсөн төп йөрөү сараһы атлы экипаж була, тормош темпы яй була, күңел асыуҙар — ябайыраҡ, ә тирә-яҡ тәбиғәт менән мөнәсәбәт бөгөнгөгә ҡарағанда күпкә тығыҙ. Бындай хәл-торош яҙыусыла тәбиғәткә һөйөү үҫешенә булышлыҡ итә.

Яҙыусы үҙенең бала сағын һәр ваҡыт бәхетле тип һанаған (ул саҡта утарҙағы эштәр менән алмашынып торған бик күп уйын һәм мажараларға урын ҡалған) һәм тап ошо дәүере ижад сығанағына әйләнгәнен билдәләй. Астридтың ата-әсәһенә, бер-береһенә һәм балаларына тәрән эҫенеү тойғоһо ғына түгел, шул уҡ ваҡытта, ул заманда был һирәк күренеш булһа ла, уны оялмай күрһәтә лә белеү хас. Ғаиләләрендә шундай үҙенсәлекле мөнәсәбәттәр булыуы хаҡында яҙыусы оло һөйөү һәм нескәлек менән үҙенең балаларға тәғәйенләнмәгән берҙән-бер китабында ҙур симпатия һәм наҙ менән яҙа, — «Севедсторптан Самуэль Август һәм Хюльттан Һанна» (1973). Һанна 1961 йылда, Самуэль — 1969 йылда вафат була.

Ижади эшмәкәрлеге башы

Астрид Эрикссон, 1924 йыл

Бала сағында Астрид фольклор солғанышында үҫкән, һәм атаһынан йә дуҫтарынан ишеткән күп кенә шаяртыуҙар, әкиәттәр, тарихтар һуңынан әҫәрҙәренең нигеҙенә ята. Китапҡа һөйөү, һуңынан уның таныуы буйынса, дуҫ ҡыҙы Эдиттың әсәһе Кристиндың аш-һыу бүлмәһендә барлыҡҡа килә. Тап Эдит, әкиәттәрҙән уҡып белгән ғәжәйеп һәм иҫ киткес тулҡынландырғыс донъяға йәлеп итә уны. Әҫәрләнеүсән ыл асышым тетрәндерҙе Астрид был асыштан тетрәнә, һәм һуңыраҡ үҙе лә һүҙ тылсымына эйә була.

Уның һәләттәре башланғыс мәктәптә уҡығанда уҡ аңлайышлы була, Астридты «виммербюн Сельма Лагерлёфы», тип йөрөткәндәр, әммә үҙен бындай баһаға лайыҡлы түгел тип һанай.

Ижад йылдары

1931 йылда Астрид Линдгрен кейәүгә сыға, үҙен тулыһынса балаларын хәстәрләүгә арнау маҡсатында йорт хужабикәһе булырға ҡарар итә. 1941 йылда Линдгрендар күренеше менән Стокгольм (Stockholm) Васа-паркына ҡараған фатирға күсә, һәм яҙыусы вафатына саҡлы шунда йәшәй. Һирәк кенә секретарь эшенә тотонған арала ул сәйәхәт һүрәтләмәләре һәм ғаилә журналдары һәм раштыуа календарҙары өсөн тапалған сюжетлы әкиәттәр ижад итә, шулай итеп яйлап әҙәби оҫталығын шымарта.

Астрид Линдгрен һүҙҙәре буйынса, «Пеппи Оҙонойоҡ» (1945) иң элек ҡыҙы Карин арҡаһында донъяға килгән. 1941 йылда Кариндың үпкәһе шешә, һәм һәр кис һайын йоҡолар алдынан Астрид уға төрлө тарихтар һөйләй. Бер ваҡыт ҡыҙы мәл заказдар тарихы тураһында Пеппи Оҙонойоҡ тураһында тарих һөйләүен үтенә — был исемде ул шунда уҡ, юл ыңғайы, уйлап сығара. Шулай Астрид Линдгрен бер ниндәй ҙә шарттар буйһонмаған ҡыҙ тураһында тарих яҙа башлай. Ул саҡта Астрид заманы өсөн яңылыҡ булған һәм йәнле бәхәс тыуҙырған психологияһын иҫәпкә алып, баланы тәрбиәләү идеяһы яҡлы булғанлыҡтан, төрлө шартлылыҡтарға ҡаршы сығыу мауыҡтырғыс фекерләү тәжрибәһе булып күренгән. Әгәр ҙә Пеппи образын дөйөмләштерелгән планда ҡараһаң, ул 1930—40-сы йылдарҙа барлыҡҡа килгән бала тәрбиәһе һәм бала психологияһы өлкәһендә новаторлыҡ идеяларына нигеҙләнгән. Линдгрен йәмғиәттә йәйелгән бәхәсте күҙәтеп барған, тәрбиәлә баланың фекерен һәм хистәрен иҫәпкә алыу, һәм шуның менән баланы хөрмәтләү яҡлы булып сығыш яһаған. Балалар тәрбиәһенә яңы ҡараш уның ижад манераһына ла йоғонто яһаған, һөҙөмтәлә, ул донъяға бала күҙлегенән эҙмә-эҙлекле баҡҡан автор булараҡ танылған.

Карин яратып ҡабул иткән Пеппи тураһындағы беренсе тарихтан һуң, Астрид Линдгрен артабанғы йылдар дауамында шул ерән сәсле ҡыҙ тураһында яңынан-яңы киске әкиәттәр һөйләгән. Каринеяға ун йәш тулғанда, Астрид Линдгрен бер нисә тарихтың стенографик яҙмаһын эшләгән, һәм шуларҙан үҙенең китабын (авторҙар иллюстрация менән) төҙөгән. «Пеппи»ҙың был ҡулъяҙмаһы стилистик яҡтан бик ныҡ эшкәртелмәгән һәм үҙенең идеялары буйынса киҫкенерәк булған. Яҙыусы ҡулъяҙманың бер данаһын стокгольмдағы ҙур «Бонньер» нәшриәтенә ебәргән. Ҡайһы бер уй- фекерҙәрҙән һуң ҡулъяҙма кире ҡағылған. Обескураживать Астрид Линдгрен баш тартыуға аптырамаған, балалар өсөн ижад — уның булмышы. 1944 йылда ул сағыштырмаса яңы һәм аҙ билдәле булған «Рабен һәм Шёгрен» нәшриәте иғлан иткән ҡыҙҙар өсөн иң яҡшы китап конкурсында ҡатнаша. Линдгрен «Бритт-Мари күңелен бушата» (1944) повесы өсөн икенсе премия ала һәм уға нәшриәт менән килешеү ота.

1945 йылда Астрид Линдгренға «Рабен һәм Шёгрен» нәшриәте балалар әҙәбиәте мөхәррире вазифаһын тәҡдим итә. Ул был тәҡдимде ҡабул итә һәм 1970 йылда рәсми пенсияға киткәнгә тиклем бер урында эшләй. Шул уҡ нәшриәттә уның бөтә китаптары баҫылып сыға. Эштән бер ҙә бушамауы, мөхәррир эшен хужабикә һәм ижадсы бурыстары менән йәнәш үтәүенә ҡарамаҫтан, Астрид емешле яҙыусы булып сыға: әгәр ҙә китапсыҡ-картиналарҙы ла һанаһаң, уның ҡәләме аҫтынан дөйөм алғанда һикһән самаһы әҫәр сыҡҡан. 40— 50-се йылдарҙа эше айырыуса һөҙөмтәле барған. Бары тик 1944—1950 йылдарҙа ғына Астрид Линдгрен Пеппи Оҙонойоҡ тураһында трилогия ижад, ҡыҙҙар өсөн өс китап, детектив, ике әкиәттәр йыйынтығы, йырҙар йыйынтығы, дүрт пьеса һәм ике китапсыҡ-картинка ижад иткән. Был исемлектән күренеүенсә, Астрид Линдгрен, төрлө жанрҙарҙа үҙен һынап ҡарарға әҙер булған көтөлмәгәнсә төрлө яҡлы автор булған.

1946 йылда ул шымсы Калле Блумквист («Калле Блумквист уйнай») тураһында беренсе повесын баҫтыра, һәм әҙәби конкурста беренсе премия яулай (Астрид Линдгрен конкурстарҙа бүтән ҡатнашмай). 1951 йылда «Калле Блумквист тәүәккәләй» (ике повесть та 1959 йылда «Калле Блумквист мажаралары» тигән исем менән рус телендә нәшер ителгән) тип аталған дауамы, ә 1953 йылда — трилогияның «Калла Блумквист һәм Расмус» (рус теленә 1986 йылда тәржемә ителгән) исемле тамамлау киҫәге сыға. "Калле Блумквист"ын яҙыусы көс ҡулланыуҙы данлаған арзан триллерҙарға алмашҡа яҙырға теләгән.

1954 йылда Астрид Линдгрен өс әкиәти повесының иң беренсеһен — «Мио, минең Мио!» (1965 йылда тәржемә ителгән) яҙған. Был кисерештәргә бай, драматик китапта героик хикәйәт һәм тылсымлы әкиәт алымдары ҡушылған, ә унда һөймәләкһеҙ һәм тейешле хәстәрлек менән уратылмаған аҫрауға алынған Бу Вильһельм Ульссон тарихы бәйән ителә. Астрид Линдгрен яңғыҙ ҡалған һәм ташландыҡ балалар яҙмышына («Мио, минең Мио!»ға саҡлы ла шулай булған) ҡағылғанда әкиәт һәм әкиәти повесть жанрына мөрәжәғәт итә. Уйын-көлкө, балалар яуаплы, ауыр хәлде еңеп сығырға ярҙам итә, ул — был мәсьәләләр яҙыусы ижадының ла һуңғы сиратта хәрәкәт.

Сираттағы трилогияһында — «Сабый һәм түбәлә йәшәүсе Карлсон» (1955; тәржемәһе — 1957), «Түбәлә йәшәүсе Карлсон тағы осоп килде» (1962; тәржемә — 1965) һәм «Түбәлә йәшәүсе Карлсон тағы ла шаяра» (1968; тәржемә — 1973) — тағы ла яуызлыҡтан йыраҡ торған фантазиялы герой. Был «бер аҙ көрәйгән», инфантиль, һаран, маҡтансыҡ, турһайған, үҙен йәлләүсе, һөйкөмлө лә, үҙен яратыусы ла был әҙәм Сабый йәшәгән күп фатирлы өйҙөң башында тереклек итә. Сабыйҙың ярым әкиәти ысынбарлыҡтағы ярым өлкән дуҫы булараҡ, ул, ғәмәлдәрен алдан билдәләп булмаған ғәмһеҙ Пеппи менән сағыштырғанда, һоҡланғыс сабыйлыҡ образы өлгөһө. Сабый — ябай стокгольм буржуа ғаиләһенең өс балаһы араһында иң кинйәһе, һәм Карлсон уның тормошона бик конкрет — тәҙрә аша, әйткәндәй, һәм Сабый үҙен артыҡ тойғанда, урап үттеләр йәки кәмһеттеләр тигәндә, башҡаса әйткәндә, малай үҙен йәлләгәндә килеп инә. Был осраҡта уның компенсатор альтер-эгоһы барлыҡҡа килә — бөтә йәһәттән дә «донъяла иң яҡшы» Карлсон Сабыйҙы күңелһеҙ хәл тураһында оноторға мәжбүр итә. Карлсон уның "етешһеҙлектәр"енә ҡарамаҫтан, билдәле бер шарттарҙа үрнәк булырлыҡ ҡылыҡ-ғәмәлдәргә һәләтле — Сабыйҙың фатирына ингән бурҙарҙың ҡотон ала һәм уларҙы ҡыуып ебәрә, йәки бурысын онотоусы ата-әсәгә йомшаҡ формала һабаҡ бирә (мансардала бер үҙе тороп ҡалған бәләкәй ҡыҙ менән булған хәл) тип билдәләү мөһим.

Экранлаштырыу һәм театр постановкалары

1969 йылда данлыҡлы стокгольм Король драма театры "Түбәлә йәшәүсе Карлсон"ды сәхнәләштерә, һәм был ул заман өсөн ғәҙәти күренеш булмай. Шунан бирле Астрид Линдгрен китаптары буйынса инсценировкалар Швеция, Скандинавия, Европа һәм Америка Ҡушма Штаттарының ҙур һәм бәләкәй театрҙарында даими ҡуйыла. Стокгольмда күрһәтелер алдынан бер йыл элегерәк Карлсон тураһындағы спектакль Мәскәү сатира театрында ҡуйыла, һәм әлегә тиклем уйнайҙар (был герой Рәсәйҙә ҙур популярлыҡ менән файҙалана). Әгәр донъя кимәлендә Астрид Линдгрен ижадына тейешле иғтибар театр спектаклдәре аша килһә лә, Швецияла әҫәрҙәре мотивтары буйынса төшөрөлгән фильм һәм телесериалдар яҙыусының билдәлелек алыуына килтерә. Калле Блумквист тураһындағы повестар беренсе булып экранлаштырылған — 1947 йылдың Раштыуа байрамына ҡаршы кинофильмдың премьераһы үткән. Тағы ла ике йылдан һуң Пеппи Оҙонойоҡ тураһындағы дүрт фильмдың тәүгеһе барлыҡҡа килә. 50-се йылдарҙан 80-се йылдарға тиклемге осорҙа билдәле швед режиссёры Улле Һелльбум дөйөм алғанда Астрид Линдгрен китаптары буйынса 17 фильм төшөрә. Һелльбумдың яҙыусы һүҙенә әйтеп килештергеһеҙ матурлыҡ һәм зирәклек менән айырылған визуаль интерпретациялары балалар өсөн швед киноһының классикаһына әйләнә.

Шәхси тормошо

18 йәшендә Астрид «Вимербю» журналының баш мөхәррире Аксель Густаф Райнхольд Блумбергтан (1877 йылдың 29 майы — 1947 йылдың 26 авгусы) балаға уҙа. Әммә, ул саҡта Блумбергтың ауыр осоро була — ул элекке ҡатыны Оливия Фролунд менән айырылыша, улар бергә йәшәмәһә лә, формаль өйләнгән була, һәм Астридтың йөклөлөгө Блумберг абруйы тирәләй хәләленә хыянат иткән тигән хурлыҡлы репутация тыуҙырыуы ихтималлығы уларға өйләнергә мөмкинлек бирмәй. Имеш-мимеш һүҙҙәрҙән ҡотолор өсөн, Астрид Виммербюнан күсеп китергә мәжбүр була, 1926 йылдың декабрендә Копенгагенда (Данияла яңғыҙ әсәйҙәргә биологик атаһының исемен танытмай бала табыу рөхсәт ителгән) Ларс улын (1926 йылдың 4 декабре-1986 йылдың 22 июле) таба, һәм аҡса етмәгәнлектән, Астрид үлеп яратҡан улын Данияла Стивенс фамилиялы улын тәрбиәгә алған ата-әсәгә ҡалдырыра. Кесе хәбәрсе вазифаһын ҡалдырып, ул Стокгольмға китә. Унда секретарҙар курсын тамамлай һәм 1931 йылда ошо һөнәре буйынса эш таба. Бынан алда, 1928 йылда ул Король автоклубында секретарь эшенә алына һәм унда Нильс Стуре Линдгрен (1898 йылдың 3 ноябре — 1952 йылдың 15 июне) менән таныша. 1931 йылдың апрелендә улар өйләнешә, һәм шунан һуң ғына Астрид улы Ларсты (Нильс Ларсты уллыҡҡа ала һәм Линдгрен фамилияһын бирә, Райнһольд Блумберг та улын таный, һәм ул үлгәндән һуң Ларс атаһы мираҫының тейешле өлөшөн ала) үҙе янына бер юлы ала. Линдгрен менән никахынан 1934 йылдың 21 майында Астридтың ҡыҙы Карин Ниман тыуа.

Астридтың Гунар ағаһының ейәнсәре — Швецияла билдәле детектив яҙыусы Карин Альвтеген.

Ижтимағи эшмәкәрлеге

Әҙәби эшмәкәрлеге йылдарында Астрид Линдгрен, үҙенең китаптарын баҫтырыу һәм экранлаштырыу, аудио — һәм видеокассеталар, һуңғараҡ йырҙары һәм әҫәрҙәрен үҙенең башҡарыуында яҙҙырған компакт-дисктарын баҫтырып сығарыу хоҡуғын һатып, бер генә миллион крон аҡса эшләмәгәндәр, әммә үҙенең йәшәү рәүешен бер ҙә үҙгәртмәгән. 1940-сы йылдарҙан ул шул уҡ бер — бик ябай — Стокгольм фатирында йәшәй, байлыҡ йыйыу менән шөғөлләнмәй, һәм башҡаларға аҡса тарата.

Бер мәлдә, 1976 йылда, уның табышына дәүләт һалымы 102 % тәшкил итә башлағас ҡына Астрид Линдгрен ҡаршылыҡ күрһәтә. Шул уҡ йылдың 10 мартында ул һөжүмгә күсә, стокгольм «Экспрессен» гәзитенә, Монисманиянан ниндәйҙер бер Помперипосса тураһында әкиәт ижад итеп, асыҡ хат ебәрә. Астрид Линдгрен өлкәндәр өсөн был әкиәтендә профан һәм бер ҡатлы бала (Ханс Кристиан Андерсен "Королдең яңы күлдәге"ндә нисек эшләгән) позицияһына баҫа һәм, уның менән файҙаланып, йәмғиәттең кәмселеген һәм дөйөм ике йөҙлөлөгөн фашларға тырыша. Парламент һайлауҙары буласаҡ йылда был әкиәт бюрократлашып бөткән, 40 йыл дауамында власть башында торған үҙе менән бик ҡәнәғәт һәм үҙ мәнфәғәтен генә ҡайғыртҡан швед социал-демократик партияһына емергес һөжүм булған. Финанс министры Гуннар Стрэнг парламент дебаттарында нәфрәтләнеп әйткән: «Ул әкиәт һөйләй белә, ләкин иҫәпләй белмәй», тик һуңынан хаҡһыҙ булыуын танырға мәжбүр була. Баҡһаң, башта уҡ хаҡлы булған, Астрид Линдгрен Стрэнг менән үҙенең эшен алмашырға кәрәклегенә төрттөрөп: «Стрэнг әкиәт кенә һөйләй белә, ә һанай белмәй» тигән. Был ваҡиға һалым системаһы өсөн дә, Линдгренға һанламай ҡараған өсөн дә социал-демократтарҙы ҡаты тәнҡитләгән оло протест акцияһына килтергән. Киң таралған яңылыш фекергә ҡарамаҫтан, был тарих социал-демократтарҙың электораль еңелеүенә сәбәп булмаған. 1976 йылдың көҙөндә улар 42,75 % тауыш һәм парламентта 349 урындан 152 урынын алған, был 1973 йылдағы һайлау һөҙөмтәләренән ни бары 2,5 %-ҡа ғына насарыраҡ булған. Әммә был хөкүмәттә Турбьёрн Фельдин етәкселегендәге оппозиция коалицияһы формалашыуға етерлек була.

Яҙыусы үҙенең бөтә аңлы тормошо дауамында социал-демократик партия ағзаһы — һәм уның сафында 1976 йылдан һуң да ҡала. Ә йәшлек осоронан бирле хәтерендә тотҡан идеалдарҙан алыҫлашҡанға күрә, Линдгрен ҡаршы сығыш яһаған. Әгәр ҙә билдәле яҙыусы булып китмәгән булһа, ниндәй юлды һайлауы тураһында һорағас, ул бер ниндәй икеләнеүһеҙ социал-демократик хәрәкәттең башланғыс дәүерендә ҡатнашыр инем тигән. Был хәрәкәтенең ҡиммәттәре һәм идеалдары — гуманизм менән бергә — Астрид Линдгрендың характерында нигеҙ ролен үтәгән. Уға хас тиң хоҡуҡлылыҡҡа ынтылыш һәм кешеләргә хәстәрлекле мөнәсәбәт яҙыусыға уның йәмғиәттәге юғары урыны арҡаһында төҙөлгән барьерҙарҙы еңергә ярҙам итте. Ул барыһына ла, швед премьер-министрымы, сит ил дәүләте башлығымы йәки үҙенең китаптарын уҡыусы-баламы, бер төрлө йылы һәм ихтирамлы мөрәжәғәт иткән. Икенсе төрлө әйткәндә, Астрид Линдгрен үҙенең ҡараштарына ярашлы йәшәй, шуға ла Швецияла ла, унан ситтә лә һоҡланыу һәм ихтирам үҙәгендә булған.

Линдгрендың Помперипосса тураһында әкиәт кеүек яҙылған асыҡ хаты ҙур йоғонто яһаған, сөнки 1976 йылға ул билдәле яҙыусы ғына булмаған — ул бөтә Швецияла ҙур ихтирам менән файҙаланған. Радио һәм телевидениела яһаған күп һанлы сығыштары арҡаһында, ул мөһим шәхес, бөтә илдә билдәле кеше булып киткән. Меңәрләгән швед балаһы Астрид Линдгрендың әҫәрҙәрен радиола автор үҙе башҡарыуында тыңлап үҫкән. Уның тауышы, йөҙө, уның фекере, уның юмор тойғоһо шведтарҙың күбеһенә, ул радио һәм телевидениела төрлө викториналар һәм ток-шоу ойошторғандан бирле, 50 — 60-сы йылдарҙа уҡ таныш булған. Шулай уҡ Астрид Линдгрен тәбиғәткә һөйөү һәм уның матурлығын хөрмәт итеү кеүек дөйөм швед типик күренешен яҡлап сығыш яһауы менән иғтибар яулаған.

1985 йылдың яҙында, ҡыҫырыҡлау башлаусы смоланд фермеры ҡыҙы ауыл хужалығы хайуандарын ҡыҫырыҡлау тураһында асыҡтан-асыҡ һөйләй башлағас, премьер-министр үҙе ҡолаҡ һала. Швецияның эре фермаларында һәм башҡа сәнәғәт илдәрендә йәнлектәргә ҡарата насар мөғәмәлә итеү тураһында Линдгрен Уппсал университетының ветеринары һәм уҡытыусыһы Кристина Форслундтан ишеткән. Етмеш һигеҙ йәшлек Астрид Линдгрен ҙур стокгольм гәзитәренә асыҡ хат ебәрә. Хатта тағы ла бер әкиәт — малдарға ҡарата насар мөғәмәләгә ҡаршы торған һөйөүсе һыйыр тураһындағы әкиәт була. Был әкиәте менән яҙыусы өс йыл дауам иткән кампанияһын башлай. 1988 йылдың июнендә латинса Lex Lindgren (Линдгрен законы) атамаһын алған хайуандарҙы яҡлау тураһында закон ҡабул ителә, әммә ул илһам биреүсегә үҙенең аңлайышһыҙлығы һәм күрәләтә аҙ һөҙөмтәлелеге арҡаһында оҡшамай.

Башҡа осраҡтарҙағы кеүек, Линдгрен балалар, өлкәндәр йә тирә-яҡ мөхит именлеген яҡлағанда, яҙыусы үҙ тәжрибәһенән сығып эш иткән, уның протесы күңелендәге тәрән тулҡынланыуҙан тыуған. Бала сағы һәм үҫмер йылдарынан атаһы фермаһында һәм күрше хужалыҡтарҙағы эштәрҙең шаһиты булған Астрид XX быуат аҙағында ваҡ малсылыҡҡа кире ҡайтыу мөмкин түгел икәнен аңлаған. Ул был мәсьәләне төплө хәл итергә саҡырған: тере йән эйәһе һәм тойоу һәләте булғанлыҡтан, хайуандарға хөрмәт менән ҡараш талап иткән.

Астрид Линдгрендың көс ҡулланмау ысулына тәрән ышаныуы хайуандарға ла, балаларға ла ҡарата мөнәсәбәткә таралған. 1978 йылда («Ағалы-энеле Арыҫлан йөрәктәр» повесы өсөн (1973; 1981 йыл тәржемәһе) һәм бөтә тере йән эйәләренең тыныс һыйышып йәшәүе һәм лайыҡлы тормошо өсөн көрәше өсөн) яҙыусыға немец китап сауҙаһының Тыныслыҡ премияһын биргәндә һөйләгән телмәрен «Тик көс кенә түгел» тип атаны. Астрид Линдгрен был телмәрендә үҙенең пацифистик ҡарашын яҡлай һәм балаларҙы көс һәм тән язаһын ҡулланмай тәрбиәләү тураһында сығыш яһай. «Беҙҙең барыбыҙға ла билдәле, — тип Линдгрен иҫкә төшөргән, — әгәр баланы туҡмайҙар һәм ҡанһыҙ мөғәмәлә ҡулланалар икән, ул балалар үҙҙәренең балаларын да туҡмар һәм ҡаты мөнәсәбәткә дусар итер, шуның өсөн был сихырланған сылбырҙы өҙөү кәрәк».

1952 йылда ире Астрид Стур вафат була. 1961 йылда уның әсәһе вафат була, һигеҙ йыл үткәс — атаһы, ә 1974 йылда уның ағыһы һәм бер нисә айырылмаҫ дуҫтары вафат була. Астрид Линдгрен үлем сере тураһында күп уйлана. Әгәр ата-әсәләре лютеранство тарафдары була һәм үлемдән һуң тормошҡа ышана, яҙыусы үҙен агностик тип атай. 2002 йылдың 28 ғинуарында Астрид үҙе вафат була. Уға 94 йәш була.

Наградалары

1958 йылда Астрид Линдгрен балалар әҙәбиәтендә Нобель премияһы тип аталған Ганс Кристиан Андерсен миҙалы менән бүләкләнә. Балалар яҙыусыларына ғына айырата бирелгән наградаларҙан тыш, Линдгрен «өлкәндәр» авторҙары өсөн бер нисә премияға, атап әйткәндә, Дания академияһының (Danish Academy) Карен Бликсен миҙалына, Рәсәйҙең Лев Толстой исемендәге миҙалына, Габриэла Мистраль чили премияһына һәм Сельма Лагерлёф швед премияһына лайыҡ булған. 1969 йылда яҙыусы әҙәбиәт буйынса Швед дәүләт премияһын ала. 1978 йылғы немец китап сауҙаһының Тыныслыҡ премияһы һәм 1989 йылғы Альберт Швейцер (беренселектә америка ойошмаһы (Animal Welfare Institute) миҙалы менән билдәләнгән.

Библиография

Пеппи Оҙонойоҡ

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы
1945	Pippi Långstrump	Пеппи поселяется на вилле «Курица» (Пеппи «Тауыҡ» виллаһында урынлаша)
1946	Pippi Långstrump går ombord	Пеппи отправляется в путь (Пеппи юлға сыға)
1948	Pippi Långstrump i Söderhavet	Пеппи в стране Веселии (Пеппи Шатланыу илендә)
1979	Pippi Långstrump har julgransplundring	Разграбление-рождественской-ёлки, или Хватай-что-хочешь (рассказ) Раштыуа шыршыһын талау, йәки нимә теләйһең, шуны эләктер (хикәйә)
2000	Pippi Långstrump i Humlegården	Пеппи Длинныйчулок в Парке-где-растёт-хмель (рассказ) Пеппи Оҙонойоҡ Ҡомалаҡ-үҫкән паркта

Шулай уҡ Рәсәйҙә баҫылмаған бер нисә «китап-һүрәттәре» бар. Тәржемәләре: Өс повесть та рус теленә Лилианна Лунгина тарафынан тәржемә ителгән. Нәҡ уның тәржемәһе хәҙер классик тип һанала. Шулай уҡ повестың Людмила Брауде Нина Белякова менән берлектәге башҡа тәржемәләре лә бар. Ике һуңғараҡ яҙылған хикәйәһен Людмила Брауде үҙе генә тәржемә иткән. Рәссамдар: Пеппи тураһындағы китаптарҙың төп иллюстраторы тип дат рәссамы Ингрид Ванг Нюман иҫәпләнә. Нәҡ уның иллюстрациялары бөтә донъяға иң билдәлеһе.

Калле Блумквист

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы
1946	Mästerdetektiven Blomkvist	Знаменитый сыщик Калле Блумквист (Атаҡлы шымсы Калле Блумквист)
1951	Mästerdetektiven Blomkvist lever farligt	Знаменитый сыщик Калле Блумквист рискует (Атаҡлы шымсы Калле Блумквист тәүәккәлләй)
1953	Kalle Blomkvist och Rasmus	Калле Блумквист и Расмус (Калле Блумквист һәм Расмус)

Бюллербю

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы!
1947	Alla vi barn i Bullerbyn	Мы все из Бюллербю (Беҙ барыбыҙ ҙа Бюллербюнан)
1949	Mera om oss barn i Bullerbyn	Снова о детях из Бюллербю (Тағы ла Бюллербю балалары тураһында)
1952	Bara roligt i Bullerbyn	Весело живётся в Бюллербю (Бюллербюла йәшәүе күңелле)

Кати

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы!
1950	Kati i Amerika	Кати в Америке (Кати Америкала)
1952	Kati på Kaptensgatan (Kati i Italien)	Кати в Италии (Кати Италияла)
1954	Kati i Paris	Кати в Париже (Кати Парижда)

Карлсон

[[Файл:Russia_stamp_1992_No_18.jpg|мини|Астрид Линдгренд повесы геройҙары: Сабый һәм Карлсон (совет йәнһүрәте персонаждары) Рәсәй почта маркаһы

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы!
1955	Lillebror och Karlsson på taket	Малыш и Карлсон, который живёт на крыше (Сабый һәм түбәлә йәшәүсе Карлсон)
1962	Karlsson på taket flyger igen	Карлсон, который живёт на крыше, опять прилетел (Түбәлә йәшәүсе Карлсон тағы осоп килде)
1968	Karlsson på taket smyger igen	Карлсон, который живёт на крыше, проказничает опять (Түбәлә йәшәүсе Карлсон тағы ла шаяра)

Тәржемә: Классик һаналған рус теленән тәүге тәржемәне Лилианна Лунгина башҡарған. Һуңыраҡ Людмила Брауде тәржемәһе барлыҡҡа килгән (геройҙың исеме ике «с» менән — «Карлссон»). Шулай уҡ Эдуард Успенский тәржемәһе лә бар. Рәссамдар: Карлсон тураһындағы тарихҡа бәйле бөтә өс китапты ла эстон сығышлы швед рәссамы Илон Викланд биҙәгән. Нәҡ уның иллюстрациялары бөтә донъяға иң билдәлеһе. Рәсәйҙә шулай уҡ рәссам һәм аниматор Анатолий Савченконың иллюстрациялары киң билдәле.

Ларылдаҡ урам

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы!
1958	Barnen på Bråkmakargatan	Дети с Горластой улицы (Ларылдаҡ урам балалары)
1961	Lotta på Bråkmakargatan	Лотта с Горластой улицы (Ларылдаҡ урамынан Лотта)

Мадикен

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы!
1960	Madicken	Мадикен
1976	Madicken och Junibackens Pims	Мадикен и Пимс из Юнибаккена (Юнибаккендан Мадикен һәм Пимс)
1983	Titta, Madicken, det snöar!	Смотри, Мадикен, снег идёт! (книжка с картинками) (Мадикен, ҡара, ҡар яуа!)
1983	Allas vår Madicken	Всё о Мадикен (сборник) (Бар нәмә лә Мадикен тураһында)
1991	När Lisabet pillade en ärta i näsan	Как Лисабет запихнула в нос горошину (рассказ) (Лисабет нисек итеп танауына борсаҡ тыҡҡан)
1993	Jullov är ett bra påhitt, sa Madicken	Рождество — прекрасное изобретение, сказала Мадикен (рассказ) (Раштыуа - бик шәп асыш, тине Мадикен)

Лённебергтан Эмиль

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы!
1963	Emil i Lönneberga	Эмиль из Лённеберги (повесть) (Лённеберг Эмиле)
1966	Nya hyss av Emil i Lönneberga	Новые проделки Эмиля из Лённеберги (повесть) (Лённеберг Эмиленең яңы мутлыҡтары)
1970	Än lever Emil i Lönneberga	Жив ещё Эмиль из Лённеберги! (повесть) (Лённеберг Эмиле тере әле!)
1972	Den där Emil	Ох уж этот Эмиль! (книжка-картинка) (Эй был Эмилде!)
1976	När Emil skulle dra ut Linas tand	Как Эмиль вырвал зуб у Лины (книжка-картинка) (Нисек итеп Эмиль Линаның тешен һурҙы)
1984	När lilla Ida skulle göra hyss	Ида учится проказничать (рассказ) (Ида шуҡлыҡҡа өйрәнә)
1984	Stora Emilboken	Приключения Эмиля из Лённеберги (сборник повестей) (Лённеберг Эмиленең мажаралары)
1985	Emils hyss nr 325	325-я проделка Эмиля (рассказ) (Эмилдең 325-се мутлығы)
1986	Inget knussel, sa Emil i Lönneberga	«Чем больше, тем лучше», - сказал Эмиль из Лённеберги (рассказ) (Лённеберг Эмиле: «Күберәк булған һайын, яҡшыраҡ», тине)
1989	Ida och Emil i Lönneberga	Эмиль и малышка Ида (сборник рассказов) (Эмиль һәм сабый ҡыҙ бала Ида)
1995	Emil med paltsmeten	Как Эмиль вылил тесто на голову папе (книжка-картинка) (Нисек итеп Эмиль атаһының башына ҡамыр һалған)
1997	Emil och soppskålen	Как Эмиль угодил головой в супницу (книжка-картинка) (Эмиль нисек итеп башын аш һауытына тыҡҡан)

Тәржемә: Бөтә өс повесть рус теленә Лилианна Лунгина тарафынан тәржемә ителгән. {{comment|«Эмиль һәм Ида сабый»|«Эмиль и малышка Ида»}} йыйынтығына ингән өс хикәйәне Марина Бородицкая яңынан һөйләп биргән. Шулай уҡ Елена Паклинаның Людмила Брауде менән берлектә яҙыусының өс повесының тәржемәһе һәм Людмила Брауде үҙе генә башҡарған өс хикәйә тәржемәһе бар. 2010 йылда Рәсәйҙә беренсе тапҡыр бөтә дүрт китап-һүрәте лә баҫылып сыҡҡан. {{comment|«Эй был Эмилде!»|«Ох уж этот Эмиль!»}} китап-һүрәте тәржемәһен Любовь Горлина башҡарған, ҡалған өс китапты — Лилианна Лунгина (повесть буйынса Лунгинаның элекке тәржемәләренән алынған өҙөктәрҙән тора) тәржемә иткән. Рәссамдар: Эмиль тураһындағы бар китаптарҙы ла швед рәссамы Бьёрн Берг биҙәгән. Нәҡ уның иллюстрациялары бөтә донъяла иң билдәлеһе.

Серияларҙан башҡалары

Беренсе баҫма йылы	Швед исеме	русса атамаһы!
1944	Britt-Mari lättar sitt hjärta	Бритт-Мари изливает душу (Бритт-Мари күңелен бушата)
1945	Kerstin och jag	Черстин и я (Черстин һәм мин)
1949	Allrakäraste Syster	Любимая Сестра (Яратҡан апайым)
1949	Nils Karlsson-Pyssling	Крошка Нильс Карлсон (Бәләкәс Нильс Карлсон)
1950	Kajsa Kavat	Бойкая Кайса (Белякова) / Кайса Задорочка (Новицкая) (Сая Кайса)
1954	Mio min Mio	Мио, мой Мио (повесть) (Мио, минең Мио!)
1956	Rasmus på luffen	Расмус-бродяга (повесть) (Берәҙәк Расмус)
1957	Rasmus, Pontus och Toker	Расмус, Понтус и Растяпа (Тиновицкая) /Расмус, Понтус и Глупыш (Брауде) (Расмус, Понтус һәм Ебегән)
1959	Sunnanäng	Солнечная полянка (или: Южный луг) (Ҡояшлы аҡлан йәки Көньяҡ туғай)
1964	Vi på Saltkråkan	Мы — на острове Сальткрока (Беҙ — Сальткрока утрауында)
1971	Mina påhitt	Мои выдумки Минең уйҙырмам)*
1973	Bröderna Lejonhjärta	Братья Львиное сердце (Ағалы-энеле Арыҫлан йөрәкле)
1975	Samuel August från Sevedstorp och Hanna i Hult	Самуэль Август из Севедсторпа и Ханна из Хюльта (Севедсторптан Самуэль Август һәм Һюльттан Һанна)
1981	Ronja rövardotter	Рони, дочь разбойника (Лунгина) / Ронья, дочь разбойника (Брауде) (Рони-Ронья - юлбаҫар ҡыҙы)
1987	Assar Bubbla	Ассар Пузырь (Ассар Ҡыуыҡ)*

^* Был әҫәр рус телендә баҫылмаған Бынан тыш, үрҙә атап үтелгән әҫәрҙәр буйынса бик күп нәфис фильмдар, телевизион тапшырыуҙар, китап-һүрәттәр, пьесалар һәм шиғырҙар йыйынтығы булдырылған.

Шулай уҡ Рәсәйҙә баҫылмаған бер нисә «китап-һүрәттәре» бар.

Тәржемәләре: Өс повесть та рус теленә Лилианна Лунгина тарафынан тәржемә ителгән. Нәҡ уның тәржемәһе хәҙер классик тип һанала. Шулай уҡ повестың Людмила Брауде Нина Белякова менән берлектәге башҡа тәржемәләре лә бар. Ике һуңғараҡ яҙылған хикәйәһен Людмила Брауде үҙе генә тәржемә иткән. Рәссамдар: Пеппи тураһындағы китаптарҙың төп иллюстраторы тип дат рәссамы Ингрид Ванг Нюман иҫәпләнә. Нәҡ уның иллюстрациялары бөтә донъяға иң билдәлеһе.

Рус теленә тәржемәселәре

• Н. Городинская-Валлениус (Калле Блумквист трилогияһын тәржемә иткән)
• Ирина Токмакова (Мио, минең Мио!)
• Лилиана Лунгина
• Людмила Брауде
• Елена Паклина
• Ирина Я. Новицкая
• Б. Ерхов — СССР-ҙа баҫылып сыҡҡан «Зәңгәр ҡойо музыкаһы» (М., Радуга, 1981) китабына ингән «Ағалы-энеле Арыҫлан йөрәкле» повесын рус теленә беренсе булып тәржемә иткән.

Адаптациялар

Кино һәм йәнләндереү

Астрид Линдгрендың бөтә китаптары тиерлек экранлаштырылған. Швецияла 1970 йылдан 1997 йылға саҡлы бер нисә тиҫтә фильм, шул иҫәптән Пеппи, Лённебергтан Эмиль һәм Калле Блумквист тураһында бөтә серия төшөрөлә. Башҡа даими фильмдар етештереүсе булып СССР торған, унда Карлсон серияһы буйынса йәнһүрәттәр төшөрөлгән "Мио, минең Мио!"ны халыҡ-ара проект экранлаштырған.

Экранлаштырыу

• 1968 — Малыш и Карлсон (реж. Борис Степанцев)
• 1969 — Пеппи Длинный чулок (реж. Улле Хелльбум. сценарий Астрид Линдгрен)
• 1970 — Карлсон вернулся (реж. Борис Степанцев)
• 1971 — Малыш и Карлсон, который живёт на крыше (реж. Валентин Плучек, Маргарита Микаэлян), фильм-спектакль
• 1974 — Эмиль из Лённеберги (реж. Олле Хеллбом)
• 1976 — Приключения Калле-сыщика (реж. Арунас Жебрюнас)
• 1977 — Братья Львиное сердце (реж. Олле Хеллбом)
• 1978 — Расмус-бродяга (реж. Мария Муат)
• 1979 — Ты с ума сошла, Мадикен! (реж. Горан Граффман)
• 1980 — Мадикен из Юнибаккена (реж. Горан Граффман)
• 1981 — Расмус-бродяга (реж. Улле Хелльбум)
• 1984 — Рони, дочь разбойника (реж. Таге Даниэльсон)
• 1984 — Пеппи Длинныйчулок (реж. Маргарита Микаэлян)
• 1985 — Проделки сорванца (реж. Варис Брасла)
• 1986 — «Мы все из Бюллербю» (реж. Лассе Халльстрём)
• 1987 — «Новые приключения детей из Бюллербю (Mer om oss barn i Bullerbyn)» (реж. Лассе Халльстрём)
• 1987 — Мио, мой Мио (реж. Владимир Грамматиков)
• 1989 — Бойкая Кайса (реж. Дэниэл Бергман)
• 1996 — Суперсыщик Калле Блумквист рискует жизнью (реж. Йоран Кармбак)
• 1997 — Калле Блумквист и Расмус (реж. Йоран Кармбак)
• 2014 — «Ронья, дочь разбойника» (сериал, реж. Горо Миядзаки).

Хөрмәтләү

Яҙыусының Стокгольмдағы һәйкәле

2002 йылда Швеция хөкүмәте Астрид Линдгрен хәтеренә премия булдырған. балалар әҙәбиәтенең бер ҡаҙанышы. Премия йыл һайын бирелә, уның призлы фонды 5 миллион швед кронаһы тәшкил итә.

2011 йылдың 6 апрелендә Швеция Банкы 2014—2015 йылдарҙа аҡса билдәләре яңы серияһын сығарыу планы тураһында хәбәр итте. 20 швед кроны дәрәжәле купюраның аверсында Астрид Линдгрен портреты урынлаштырылған.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Астрид Линдгрендың фатир-музейы

Әҙәбиәт

• Эва-Мария Меткаф Шведские портреты // Астрид Линдгрен. Пер. с англ. Т. Доброницкой. — Мальмё, Швеция: Шведский институт, 2004. 41 с ISBN 91-520-0724-3

Һылтанмалар

• Астрид Линдгрен — добрая сказочница и революционер поневоле 2018 йыл 16 март архивланған.
• Астрид Линдгрен и шведское общество
• Жизнь лучше обычной
• Сказки Астрид Линдгрен 2018 йыл 22 март архивланған.
• Astrid Lindgren (1907-2002) (ингл.). — Библиография Астрид Линдгрен. Архивировано 23 август 2011 года. 2014 йыл 9 август архивланған.
• Astrid Lindgren (швед.). — Официальный сайт. Архивировано 23 август 2011 года.