Солтанов Ғарифйән
| Солтанов Ғарифйән | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы.svg){kind=small} СССР |
| Тыуған көнө | 5 ғинуар 1876 |
| Тыуған урыны | Ҡыҙырбаҡ ауылы, Салауат ауыл советы, Салауат районы |
| Вафат булған көнө | 1940 |
| Вафат булған урыны | Ҡыҙырбаҡ ауылы, Салауат ауыл советы, Салауат районы, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР |
Солтанов Ғарифйән (5 ғинуар 1876 йыл — 1940-сы йылдар) — крайҙы өйрәнеүсе. Урыҫ-япон, Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашҡан[1].
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ғарифйән Солтанов Өфө губернаһы Өфө өйәҙе (хәҙер — Башҡортостан Республикаһының Салауат районы) Ҡыҙырбаҡ ауылында 1876 йылдың 5 ғинуарында тыуған.
Урыҫ-япон, Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашҡан.
Салауат Юлаев тураһындағы йырҙарҙы, риүәйәттәррҙе һәм легендаларҙы яҙып алған. 1890—1897 йылдарҙа урындағы халыҡтан Салауат Юлаев тураһынағы йырҙарҙың 223 юлын яҙып алған. Солтановтың үҙе әйтеүе буйынса, яҙыуҙарының бер өлөшө генә һаҡланған. Хәтерендә ҡалған ҡайһы берен тергеҙгән. Һәм яңы йыйылған йыр, легенда һәм риүәйәттәре менән бергә («Элек Салауат тураһында йырлатмайҙар ине», «Салауаттың сит илдә михнәт күреүе», «Салауат батыр мәргән уҡсы булған») Башҡорт тел һәм әҙәбиәт ғилми-тикшеренеү институтына тапшыра. Институттың директоры Х. Х. Хамматовҡа 1940 йылдың 15 октябрендәге яҙған хатында Солтанов, бала сағында ул ҡарттар, Салауат батыр тураһында һөйләгәндә, улар: «Һаҡ бул, улым!» тигәндәр, сит кешеләр янында йырлау кәрәкмәй, һине ҡулға алыуҙары бар тип киҫәткәндәр (РФА Өфө ғилми үҙәге. Ф.3, оп.12, д.64. л.159)[1].
1890 йылда ауыл йыйынында «Салауат батыр» йырын скрипкала башҡарғаны өсөн 5 тәүлеккә ябып ҡуялар. 1925 йылда Башҡортостан үҙәк крайҙы өйрәнеү музейына, легендалар буйынса Салауаттыҡы тип танылған эйәрҙе бүләк итә[2].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 Солтанов Ғарифйән // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- ↑ Усманов Ә.Н. Салауат батыр. Өфө, 1945; БНТ. Т.2: Предания и легенды. 1997.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Усманов Ә.Н. Салауат батыр. Өфө, 1945.
- Башкирское народное творчество Т.2: Предания и легенды. 1997.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Солтанов Ғарифйән // Салават Юлаев: энциклопедия / Гл.ред. И. Г. Илишев. — Уфа: Башкирская энциклопедия, 2004. — 480 с. — ISBN 5-88185-054-8.