Столыпин Пётр Аркадьевич
| Столыпин Пётр Аркадьевич | |
| рус. Пётр Аркадьевич Столыпин | |
 | |
| Тыуған көнө | |
|---|---|
| Вафат булған көнө |
5 сентябрь 1911[1] (49 йәш) |
| Ил | |
| Тормош иптәше | |
 Столыпин Пётр Аркадьевич Викимилектә | |
Петр Аркадьевич Столыпин - (2 [14] апрель, 1862, Дрезден, Саксония — 5 [18] сентябрь, 1911, Киев) - Рәсәй империяһы дәүләт эшмәкәре. Гродно һәм Һарытау губернаһы губернаторы, Эске эштәр министры, Рәсәй премьер министры (хөкүмәт рәйесе) булып эшләгән.
Беренсе Рәсәй инҡилабын баҫтырыусы, аграр реформа үткәреүсе, хәрби-ялан хөкөмө ҡанунын булдырыусы. Рәхимһеҙ сәйәсәте өсөн Столыпинды тәнҡитләү күп булған.
Көнбайыш губерналарҙа урындағы хакимиәтен индергән.
Бөйөк Финляндия кенәзлеге үҙидараһын сикләгән.
Һайлау хоҡуҡтарын кәметкән. Икенсе Думаны таратҡан.
Столыпинды 11 тапҡыр үлтермәксе булғандар.
1911 йылдың 1 (14) сентябрендә Киев ҡала театрында анархист Дмитрий Богров (һаҡсы бүлегенең белдереп тороусыһы) тарафынан атып яраланған, ике көндән Столыпин үлгән. Киев-Печора лавраһына күмелгән.
Аграр реформа
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Аграр реформа проектын Витте тәҡдим иткән, ләкин үткәрергә өлгөрмәгән.
Столыпин ошо реформаны үткәрә башлаған.
Реформа буйынса крәҫтиәндәргә ергә хосуси милекселек индерелгән, утарҙар булдырылған, коммуна (уртаҡ крәҫтиән хужалығы) бөтөрөлгән.
Аграр реформа үткәргәндә крәҫтиәндәр көсләп күсерелгән булған, шулай уҡ Башҡортостанға күсереп (һөрөп ) ебәрелгәндәр булған.
Столыпин эшсәнлегенә төрлө баһалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Совет заманында Столыпин эшсәнлеге тәнҡитләнә һәм насар баһа бирелә, Столыпин галстугы (аҫып үлтереүсе) ҡушаматы иҫкә төшөрөлә.
Шулай уҡ либераль эшмәкәр Дмитрий Шипов 1908 йылда Столыпинды иректәрҙе ҡыҫҡаны өсөн тәнҡитләй.
Ҡайһы бер тарихсылар фекере буйынса Столыпин башлаған аграр реформа күбеһенсә алпауыттар, эре ер биләмәләре милекселәре файҙаһына үткәрелгәнгә күрә крәҫтиәндәрҙең ер мәсьәләһе сиселмәй ҡалған һәм шул Рәсәй инҡилабына килтергән. Һул ҡарашлы көстәр (эсерҙар, бигерәк тә большевиктар) ер мәсьәләһен тиҙ арала альтернатив сисеүҙе - алпауыттарҙың ер биләмәләрен крәҫтиән араһында бүлеүҙе тәҡдим итәләр, һәм крәҫтиәндәр тарафынан яҡланып, хакимиәткә киләләр.
Яҡшы баһалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Монархистар һәм ҡайһы бер либералдар Столыпин эшсәнлегенә яҡшы баһа бирә. Хатта Горячкин Харбин ҡалаһында 1928 йылда "Беренсе рус фашисы" китабын сығара, китапта Столыпин менән Муссолини һәм Гитлер сағыштырыла. Урыҫ фашистары Харбинда Столыпинды үҙ юлбашсыһы итеп һанаған. Күбеһе урыҫ милләтселәре, уң ойошмалар, шул иҫәптән яҙыусы Солженицын Столыпинды бик хөрмәтләй. Батшалыҡты яратыусылар Столыпинды һуңғы монархияның яҡлаусыһы тип йөрөтә.
Столыпин әҫәрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Столыпин П. А. Нам нужна Великая Россия...: Полное собрание ресей в Государственной думы и Государственном совете. 1906-1911 / Предисл. Т. Ф. Шацилло; Сост., коммент. Ю. Г. Фельштинского. — М.: Молодая гвардия, 1991. — 416 б. — (Звонница; Антология русской публицистики). — 100 000 экз. — ISBN 5-235-01576-2 (в пер.)
- Һарытауҙа, Славгородта, Краснодарҙа һәм Мәскәүҙә һәйкәлдәр. (Киевта 1911 йылда ҡуйылған, 1917 йылда бөтөрөлгән; Семберҙә 1913 йылда ҡуйылған, 1917 йылда бөтөрөлгән)
- Столыпин исемен Волга буйы идара итеү институты (Һарытау), Омск дәүләт аграр университеты һәм Ульяновск дәүләт ауыл хужалығы академияһы йөрөтәләр
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Фонд изучения наследия П. А. Столыпина.
- Информационный портал Минкомсвязи РФ к 150-летию со дня рождения П.А. Столыпина 2017 йыл 19 апрель архивланған.
- Конкурс проектов памятника П. А. Столыпину в Москве 2012 йыл 11 ғинуар архивланған.
- Реформы П. А. Столыпина (видеурок, программа 9 класса)
- Столыпин без маски(недоступная ссылка)
- Усадьба Середниково 2009 йыл 12 ғинуар архивланған. — биография и фотографии П. А. Столыпина
- Троцкий Л. Кровожадный и бесчестный (О Столыпине) 2020 йыл 20 февраль архивланған.
- Логинов В. Т. «Столыпинские итоги»
- Покровский М. Н. Глава X. Столыпинщина. // Русская история в самом сжатом очерке. — Ч. III: Двадцатый век. — Вып. 1: 1896—1908 гг. — М., 1931. — С. 328—355
- П. А. Столыпин: Дар державного служения...
- ↑ Stolypin, Peter Arcadevich (ингл.) // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. — P. 578.