Ульяновск өлкәһе

	Рәсәй Федерацияһы субъекты
	Ульяновск өлкәһе ; Ульяновская область
Ульяновск өлкәһе флагы	Ульяновск өлкәһе гербы
Административ үҙәк	Ульяновск
Майҙаны	59-сы
- Барлығы; - һыу өҫтө %	37 181 км²; 5,4
Халҡы	38-се
- Барлығы; - Тығыҙлыҡ	↘1 257 621 (2016); 33.82 кеше/км²
ТТП	49-сы
- Барлығы (ағым. хаҡ.); - Йән башына	174,7 млрд. һум (2010); 115,5 мең һум
Федераль округ	Волга буйы
Иҡтисади район	Волга буйы
Губернатор ; (Хөкүмәт рәйесе)	Сергей Иванович Морозов
Хөкүмәт рәйесенең беренсе урынбаҫары	Светлана Владимировна Опенышева
Ҡанундар сығарыу йыйылышы рәйесе	Анатолий Александрович Бакаев
РФ субъекты коды	73
ISO 3166-2 коды	RU-ULY
Сәғәт бүлкәте	UTC+4:00[d] һәм Европа/Ульяновск[d]
Бүләктәре:

Ульяновск өлкәһе (рус. Ульяновская область) — Рәсәй Федерацияһы субъекты, Волга буйы федераль округы составына инә. Административ үҙәк — Ульяновск ҡалаһы.

1943 йылдың 19 ғинуарында СССР Юғары Советы Президиумы фарманы менән ойошторолған^[4].

География

Ульяновск өлкәһе Рәсәйҙең Европа өлөшөнөң көньяҡ-көнсығышында, Урта Волга буйында урынлашҡан. Төньяҡтан көньяҡҡа — 250 км-ға (52^o 31' — 54^o 53' так как), көнбайыштан көнсығышҡа 290 км-ға (45^o 48' — 50^o 15' к.о.) һуҙылған. Өлкәнең дөйөм майҙаны 37,2 мең км² тәшкил итә. Территорияһы буйынса Рәсәй Федерацияһында 59-сы урынды^[5] һәм Волга буйының һигеҙ төбәктәре араһында һуңғы урынды биләй^[6].

Көнсығышта — Һамар өлкәһе, көньяҡта — Һарытау өлкәһе, көнбайышта — Пенза өлкәһе һәм Мордовия, төньяҡта — Сыуашстан һәм Татарстан менән сиктәш.

Волга йылға өлкә территорияһын ҡалҡыулы Уң яр буйы һәм уйһыулы Һул яр буйына (Волга аръяғы) бүлә.

Административ-территориаль бүленеш

Ульяновск өлкәһендә муниципаль берәмектәрҙең дөйөм һаны 167 тәшкил итә, шуларҙан:

Беренсе дәрәжәләге муниципаль берәмектәр — 3 ҡала округтары һәм 21 муниципаль райондар;
Икенсе дәрәжәләге муниципаль берәмектәр — 31 ҡала һәм 112 ауыл биләмәләре.

Ҡала округтары

Димитровград ҡала округы
Новоульяновск ҡала округы
Ульяновск ҡала округы

Муниципаль райондары

Баҙарлы
Барыш районы
Вешкайма районы
Инза районы
Иҫке Ҡулатҡы районы
Иҫке Майна районы
Карсун районы

Кузоватово районы
Майна районы
Мәләкәс районы
Николаевка районы
Яңы Малыҡлы районы
Новоспасск районы
Павловка районы

Радищев районы
Сарҙаҡлы районы
Сенгилей районы
Сура районы
Тирәнкүл районы
Ульяновск районы
Цильна районы

Халҡы

Рәсәй дәүләт статистика комитеты мәғлүмәттәре буйынса өлкәнең халыҡ иҫәбе 1 257 621^[1] кеше тәшкил итә. (2016). Халыҡ тығыҙлығы — 33,82 кеше/км² (2016). Ҡала халҡы — 74,77 % (2015).

2010 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса өлкәнең милли составы түбәнгесә^[7]:

Урыҫтар — 901 272 (73,6 %)
Татарҙар — 149 873 (12,2 %)
Сыуаштар — 94 970 (7,7 %)
Мордвалар — 38 977 (3,2 %)
Украиндар — 10 484 (0,9 %)
Әзербайжандар — 5 006 (0,36 %)
Башҡалар — 20 164 (1,6 %)

Ульяновск өлкәһендә 1989 йылда — 1393, 2002 йылда — 1217 башҡорт йәшәгәне теркәлгән^[8].

Билдәле шәхестәре

Дмитриев Александр Семёнович (26.08.1912—30.11.1983) — юғары мәктәп хеҙмәткәре, ғалим-физиолог, биология фәндәре докторы (1951), профессор (1952). 1957—1981 йылдарҙа Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, 1980 йылға тиклем кафедра мөдире. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1967). Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Хәҙерге Ульяновск районының Ундора ауылынан^[9].
Етеханов Билал Исмәғил улы (12.03.1934—12.02.2011), инженер-механик. 1959—1986 йылдарҙа Стәрлетамаҡтағы «Авангард» заводының яуаплы хеҙмәткәре, шул иҫәптән 1970 йылдан — махсус конструкторлыҡ-технология бюроһы начальнигы, 1984 йылдан — баш инженер. СССР‑ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1985). «Почёт Билдәһе» ордены (1976) кавалеры. Хәҙерге Иҫке Кулатка районы Александровка ауылынан^[10].
Шамуҡов Ғабдулла Рухулла улы (11.12.1909—22.12.1981), театр актёры, педагог. 1930—1946 йылдарҙа бөгөнгө Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт академия драма театры артисы, бер үк ваҡытта 1933 йылдан Башҡорт сәнғәт техникумы (хәҙер Өфө сәнғәт училищеһы) уҡытыусыһы. 1946 йылдан Ғәлиәскәр Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры актёры. СССР-ҙың (1980), РСФСР-ҙың (1957), Татар АССР-ының (1950) халыҡ, Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған (1943) артисы. Ленин ордены кавалеры (1966). Сарҙаҡлы районы Әсән ауылынан^[11].

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год (билдәһеҙ). Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
↑ Валовой региональный продукт по субъектам Российской Федерации в 1998-2010гг. (урыҫ) (xls). Росстат.
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 19.01.1943 г.
↑ Административно-территориальное деление России на 1 января 2005 г. 2012 йыл 15 октябрь архивланған.
↑ Территориальное устройство РОССИИ :: АТУ Поволжского экономического района(недоступная ссылка)
↑ Всероссийская перепись населения 2010 года (xls) 2012 йыл 30 май архивланған.
↑ Йосопов Р. М. Башҡорт диаспоралары // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Башҡорт энциклопедияһы — Дмитриев Александр Семёнович 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 19 август 2017)
↑ Башҡорт энциклопедияһы — Етеханов Билал Исмәғил улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 11 март 2019)
↑ Башҡорт энциклопедияһы — Шамуҡов Ғабдулла (Абдулла) Рухулла улы 2019 йыл 8 декабрь архивланған. (Тикшерелеү көнө: 8 декабрь 2019)

Һылтанмалар

Губернатор и Правительство Ульяновской области 2014 йыл 18 декабрь архивланған.
Законодательное собрание Ульяновской области 2012 йыл 11 ғинуар архивланған.
Законодательство Ульяновской области

[2016AB-1] 1,0 ^1,1 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год (билдәһеҙ). Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.

[GKS_VRP_2010-2] Валовой региональный продукт по субъектам Российской Федерации в 1998-2010гг. (урыҫ) (xls). Росстат.

[_3a9cd5b86e2c217d-3] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe

[4] Указ Президиума Верховного Совета СССР от 19.01.1943 г.

[5] Административно-территориальное деление России на 1 января 2005 г. 2012 йыл 15 октябрь архивланған.

[6] Территориальное устройство РОССИИ :: АТУ Поволжского экономического района(недоступная ссылка)

[7] Всероссийская перепись населения 2010 года (xls) 2012 йыл 30 май архивланған.

[8] Йосопов Р. М. Башҡорт диаспоралары // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[9] Башҡорт энциклопедияһы — Дмитриев Александр Семёнович 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 19 август 2017)

[10] Башҡорт энциклопедияһы — Етеханов Билал Исмәғил улы 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 11 март 2019)

[11] Башҡорт энциклопедияһы — Шамуҡов Ғабдулла (Абдулла) Рухулла улы 2019 йыл 8 декабрь архивланған. (Тикшерелеү көнө: 8 декабрь 2019)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Рәсәй Федерацияһы субъекттары
Республикалар	Адыгея • Алтай • Башҡортостан • Бүрәт • Дағстан • Ингушетия • Карелия • Коми • Ҡабарҙы-Балҡар • Ҡалмыҡстан • Ҡарасәй-Черкесия • Ҡырым³ • Марий Эл • Мордовия • Саха (Яҡутстан) • Сыуашстан • Татарстан • Төньяҡ Осетия — Алания • Тыва • Удмуртстан • Хакасия • Чечня
Крайҙар	Алтай • Байкал аръяғы • Камчатка • Краснодар • Красноярск • Пермь • Приморье • Ставрополь • Хабаровск
Өлкәләр	Амур • Архангельск • Белгород • Брянск • Владимир • Волгоград • Вологда • Воронеж • Иваново • Иркутск • Калининград • Калуга • Кемерово • Киров • Кострома • Курск • Ҡурған • Ленинград • Липецк • Магадан • Мурманск • Мәскәү • Новгород • Новосибирск • Омск • Орёл • Пенза • Псков • Ростов • Рязань • Сахалин • Свердловск • Силәбе • Смоленск • Тамбов • Тверь • Томск • Төмән • Тула • Түбәнге Новгород • Ульяновск • Һамар • Һарытау • Ырымбур • Әстерхан • Ярославль
Федераль әһәмиәттәге ҡала	Мәскәү • Санкт-Петербург • Севастополь³
Автономиялы өлкә	Йәһүд
Автономиялы округтар	Ненец¹ • Ханты-Манси² • Чукот • Ямал-Ненец²
¹ Архангельск өлкәһенә керә. ² Төмән өлкәһенә керә. ³ Украина менән бәхәсле территориялар