Әхмәҙиә мәҙрәсәһе

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
(Ахмадия (медресе) битенән йүнәлтелде)
Мәҙрәсә
Әхмәҙиә
Ил Рәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы
Республика Башҡортостан Башҡортостан
Ауыл Лаҡлы
йүнәлеш, мәктәп сөннәт, хәнәфи
Мәсет Лаклы ауылы мәсете

«Әхмәҙиә» мәҙрәсәһе — Өфө губернаһы Златоуст өйәҙенең (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Салауат районы) Лаҡлы ауылында XIXXX быуаттың тәүге ун йыллығында эшләгән урта уҡыу йорто.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мәҙрәсә XIX быуатта Златоуст өйәҙенең Лаҡлы ауылы мәсете ҡарамағында асыла.

ХХ быуат башында мәҙрәсә бер нисә йортта урынлаша: ике залда мәсет, бер нисә уҡыу йорто, пансионат, аш бүлмәһе һәм башҡа ярҙамсы хужалыҡ бүлмәләре була.

Документтар Лаҡлы мәҙрәсәһенең бөтә Златоуст өйәҙе башҡорттарын хеҙмәтләндереүен раҫлай. Бында Нәсибаш, Түбәнге Ҡыйғы, 2-се Әйле, Балаҡатай, Оло Ҡошсо улустары, Тырнаҡлы улусының күпселек өлөштәре ингән. Дыуан-Мәсетле, Мырҙалар һәм Тырнаҡлы улусының өс ауылы — Арый ауылы мәҙрәсәһенә ҡарай.

1912 йылда урындағы хәкимиәт тарафынан Әхмәҙиә мәҙрәсәһе эргәһендәге хәйриә ойошмаһының уставы кире ҡағыла[1].

Совет заманында мәҙрәсә йортонда «крәҫтиән йәштәре мәктәбе» ойошторола. Бындай мәктәптәр Башҡорт АССР-ының Мәсәғүт кантонында икәү була. Һуңынан 7 йыллыҡ мәктәп итеп үҙгәртелә.

1968 йылда ауыл мәсете йорто «архитектура ҡомартҡыһы» итеп таныла.

Уҡытыу[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әхмәҙиә мәҙрәсәһенең уҡытыу программаһы Троицк, Ҡазан һәм Ырымбур ҡалаларындағы ошондай уҡ уҡыу йорттарының программаларына оҡшаш була[2].

Әгәр 1908 йылға тиклем Лаҡлы мәҙрәсәһендә белем алыу 4 йыл булһа, яңы уҡыу бинаһы сафҡа ингәс 7 йыл була. «Әхмәҙиә» мәҙрәсәһендә белем алыу ике баҫҡыстан тора: беренсе баҫҡыс — мәктәптә йә урыҫ-башҡорт мәктәбендә уҡыу — 4 йыл, ә икенсе баҫҡыс — айырым кластарҙа уҡыу (шәкерттәр өс төркөмгә бүленгән). Икенсе баҫҡыста уҡыусы шәкерттәр мәҙрәсәнең пансионатында йәшәгән[2].

Уҡытыусылар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Әхмәтсафа Баһауетдинов (мөҙәрис);
  • Шакирйән Ғәбделвәлиев;
  • Мәхмүтйән Солтангәрәев;
  • Рәхимғол Ғәбделвәлиев;
  • Мөхәмәтсадыҡгәрәй Сәйфитдияров.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Көньяҡ Урал һәм Урал алды мәҙрәсәләре: тарих һәм заман: Хрестоматия / төҙөүсе. Т. М. Аминов. — Уфа: БГПУ нәшриәт, 2010. — С. 226. — 429 с. — ISBN 978-5-87978-659-0.
  2. 2,0 2,1 Зинуров Г., Бадретдинов С. Ахмедсафа Багаутдин и медресе «Ахмадия» // Ватандаш. — 2008. — № 8. — С. 180—194. — ISSN 1683-3554.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Көньяҡ Урал һәм Урал алды мәҙрәсәләре: тарих һәм заман: Хрестоматия / төҙөүсе Т. М. Аминов. — Өфө: БГПУ нәшриәте, 2010. — 429 с. — ISBN 978-5-87978-659-0.
  • Юнусова А. Б. Ислам в Башкортостане. — М.: Логос, 2007. — 95 с. — ISBN 978-5-98704-224-0.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]