Байройт

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Байройт
нем. Bayreuth
ФлагГерб
Рәсем
Рәсми атамаһы Bayreuth
Ҡыҫҡаса атамаһы Bh[1]
Архивы хранятся в Stadtarchiv Bayreuth[d]
Дәүләт  Германия[2]
Административ үҙәге Верхняя Франкония[d], Mainkreis[d] һәм Байройт[d]
Административ-территориаль берәмек Верхняя Франкония[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан Ротер-Майн[d], Варме-Штайнах[d], Мистель[d] һәм Sendelbach[d]
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан Q2010347? һәм Nuremberg Metropolitan Region[d]
Хөкүмәт башлығы Томас Эберсбергер[d]
Ойошма ағзаһы Bayerischer Städtetag[d][3] һәм Working Group of Bicycle-Friendly Municipalities in Bavaria[d][4]
Халыҡ һаны 74 506 кеше (31 декабрь 2022)[5]
Ир-егеттәр 36 469
Административ рәүештә бүленә Colmdorf[d], Эрмитаж в Байрейте[d], Friedrichsthal[d], Meyernberg[d], Laineck[d], Oberkonnersreuth[d], Oberpreuschwitz[d], Oschen Berg[d], Rodersberg[d], Saas[d], St. Johannis[d], Seulbitz[d] һәм Thiergarten[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 344 метр
Туғандаш ҡала Анси, Рудольштадт, Специя[d] һәм Текирдаг[d]
Милке Hans-Walter-Wild-Stadion[d]
Сиктәш Байройт[d]
Майҙан 66,89 км² (31 декабрь 2017)[6]
Адрес Luitpoldplatz
Почта индексы 95401–95448
Урынлашыу картаһы
Һәйкәлдәр исемлеге list of architectural heritage monument of Bayreuth[d]
Вид с воздуха
Иң тәүге яҙма ваҡыты 1194
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр 2152
Рәсми сайт bayreuth.de
Категория для почётных граждан субъекта Q8942680?
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Байройте[d]
Элементтың күренеше өсөн категория Category:Views of Bayreuth[d]
Урындағы телефон коды 921, 9201 һәм 9209
Номер тамғаһы коды BT
Карта
 Байройт Викимилектә

Байройт[7][8][9], шулай уҡ Байрейт[9][10][11] (нем. Bayreuth, бав. Bayreith) — Германияның Бавария еренә буйһонған һөм был ер территорияһында урынлашҡан ҡалаһы.

Үрге Франкония округының административ үҙәге. Халыҡ һаны-72 683 кеше (2010 йылдың 31 декабренә ҡарата). Ҡала 66,92 км² майҙанды биләй. Рәсми коды — 09 4 62 000.

Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1900 йылдар тирәһендә Байройт
Вагнер ғаиләһенең йорто.

1194 йылдағы документтарҙа епископ II Отто Бамберг тарафынан Баварияның киҫелгән урманы тип беренсе тапҡыр телгә алынған. 1200—1230 йылдар араһында Байройт ҡала байройт хоҡуғын ала. 1248 йылға тиклем ҡала хакимы булып граф Андекс-Мераниялар тора. 1248 йылда ҡала бургграф III Фридрих милкенә күсә һәм Гогенцоллерндар ҡулындағы дәүләттең бер өлөшөнә әйләнә. 1361 йылда император Карл IV бургграф V Фридрихҡа Кульмбах һәм Байройт өсөн тәңкә һуғыу хоҡуғын бирә.

1421 йылда тәүге тапҡыр Байройт географик картала күрһәтелә. Дәүләт бүленгәндән һуң, Байройт Кульмбах кенәзлегенең өлөшө булып китә. Бер нисә тапҡыр ҡала чума эпидемияһынан һәм һуғыштарҙан яфалана. 1430 йылда Гуситтар һуғышы барышында емерелә. 1528 йылда (Реформация башланғандан һуң 10 йыл үткәс) фФранконияның маркграф өлкәһе хакимдарылютеран диненә күсә.

Байройттың алтын быуаты маркграф ҡатын Вильгельмина, Пруссия короле I Фридрих Вильгельмдың өлкән ҡыҙы һәм Бөйөк Фридрихтың апаһы хакимлыҡ иткән осорҙа була. Ул бында бер нисә замок һәм парк төҙөй, улар бөгөнгө көнгә тиклем һаҡланған һәм ҡаланың йөҙөн билдәләп тора. Шулай уҡ уның заманында ЮНЕСКО-ның бөтә донъя мираҫы ҡомартҡыһы тип билдәләнгән Маркграф опера һарайы төҙөлгән.

1769 йылда Байройттың һуңғы маркграфы вариҫ ҡалдырмай вафат була. Байройт Ансбах кенәзлеге тарафынан аннексиялана. Бер аҙҙан һуң ҡала һәм уның тирә-яғы Пруссия провинцияһына әйләнә (1792), шунан Францияға (1806) һәм, ниһайәт, Баварияға ҡарай (1810).

1872 йылда ҡалаға композитор Рихард Вагнеркүсеп килә. Ул бында үҙенең иң күренекле әҫәрен: «Кольца Нибелунгов» — ижад итә. Икенсе донъя һуғышы ваҡытында, Гитлерҙың Вагнер фестивалдәренә ҙур иғтибар биреүе арҡаһында, Байройт нацизм идеология үҙәге булып һанала.

Бында ҡала үҫешенә етди этәргес көс булып 1975 йылда университет асыу тора.

Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Байройт ҡалаһы Ҡыҙыл Майнда, Майн йылғаһы башынан көньяҡтараҡ, Фихтель һәм Швейцария Франконияһы араһында урынлашҡан.

Ҡаланың административ бүленеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Байройт 39 райондан тора:

  • 1: Westliche Innenstadt
  • 2: Östliche Innenstadt/Obere Röth
  • 3: Cosima-Wagner-Straße/ Nürnberger Straße/Universitätsstraße
  • 4: Südöstliche Innenstadt
  • 5: Südwestliche Innenstadt
  • 6: Birken
  • 7: Justus-Liebig-Straße/Quellhöfe/Rückertweg
  • 8: Leuschnerstraße/Ludwig-Thoma-Straße
  • 9: Saas
  • 10: Bismarckstraße/Friedrichstraße/Moritzhöfen
  • 11: Freiheitsplatz/Malerviertel
  • 12. Erlanger Straße/Wolfsgasse
  • 13: Jakobshof
  • 14: Hetzennest/Braunhof/Fantaisiestraße
  • 15: Meyernberg
  • 16: Nördlicher Roter Hügel
  • 17: Grüner Hügel/Wendelhöfen
  • 18: Kreuz
  • 19: Herzoghöhe/Am Bauhof
  • 20: Nördliche Innenstadt
  • 21: Carl-Schüller-Straße/Bürgerreuther Straße/Gutenbergstraße
  • 22: Gartenstadt
  • 23: Bürgerreuth/Gravenreutherstraße
  • 24: St. Georgen/Grüner Baum/Burg
  • 25: Östliche Hammerstatt
  • 26: Westliche Hammerstatt
  • 27: Bernecker Straße/Insel/Riedelsberg
  • 28: Industriegebiete St. Georgen
  • 29: St. Johannis
  • 30: Neue Heimat
  • 31: Oberkonnersreuth
  • 32: Laineck
  • 33: Westlicher Roter Hügel
  • 34: Eubener Straße/Furtwänglerstraße/Schupfenschlag/Hohe Warte
  • 35: Seulbitz
  • 36: Aichig/Grunau
  • 37: Thiergarten/Destuben
  • 38: Oberpreuschwitz
  • 39: Wolfsbach

Халыҡ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡалып:Pop DE-BY

Рәсми демографик күрһәткес за 18402011: Байройт

(халыҡ иҫәбе хәҙерге иҫәпкә алыу сиктәрендә: кеше)[12][13]
Дата 1840-12-01 1871-12-01 1900-12-01 1925-06-16 1939-05-17 1950-09-13 1961-06-06 1970-05-27 1987-05-25 2011-05-09
Халыҡ 19636 21347 33506 39665 47731 62585 66219 69212 69813 70808

 

Демографик күрһәткестәр халыҡ иҫәбен алыу аралығы йылдарында 19602015: Байройт

(халыҡ иҫәбе 31 декабргә ҡарата: кеше)[14][15]
Дата 1960 1970 1980 1990 2000 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Халыҡ 65288 69005 70633 72345 74153 72576 72683 71214 71482 71572 71601 72148

Иҡтисад[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Производство компаниялары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • medi GmbH & Co KG — медицина компрессион трикотаж етештереү һәм протез-ортопедия изделиелары етештереү.
  • Штайнгребер һәм улдары — пианино, рояль етештерә.

Мәҙәниәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡала даими үткәрелә торған Вагнер фестивалдәре менән данлыҡлы.

Билдәле шәхестәр
  • Ридель Август (1799—1883) — немец рәссамы, Байройтта тыуған.
  • Зигфрид Вагнер Байройтта тормошоноң һуңғы йылдарын үткәргән.
  • Макс Штирнер (1806—1856) — немец философы, Байройтта тыуған.
  • Макс Зенгер (1853—1903) — немец табип-акушеры, Байройтта тыуған.
  • Ференц Лист — композитор, 1886 йылдың 31 июлендә Байройтта вафат булған.
  • Браун Андрей Георгиевич (ырыу. 1937) — совет һәм ҡаҙағстан дәүләт эшмәкәре. Социалистик Хеҙмәт Геройы. Целиноград (Акмолинский) өлкәһенең (СССР, Ҡаҙағстан республикаһы) 1997—1986 йылдарҙағы етәксеһе.

Фотоһүрәттәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Туғанлашҡан ҡалалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ISIL- und Sigeladressen mit Koordinaten ausgestattetБерлинская государственная библиотека, 2016.
  2. archINFORM (нем.) — 1994.
  3. https://www.bay-staedtetag.de/bayerischer-staedtetag/mitglieder/alphabetische-liste/
  4. https://agfk-bayern.de/mitglieder-karte/
  5. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (нем.)DESTATIS, 2023.
  6. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal)Federal Statistical Office.
  7. Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2009 г. ; гл. ред. Г. В. Поздняк. — М. : ПКО «Картография» : Оникс, 2010. — С. 65. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография). — ISBN 978-5-488-02609-4 (Оникс).
  8. Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — 459 с.
  9. 9,0 9,1 Байрёйт // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  10. Ф. Л. Агеенко. Словарь собственных имён русского языка. Электронная версия, «ГРАМОТА.РУ», 2011
  11. Географический энциклопедический словарь: географические названия / Под ред. А. Ф. Трёшникова. — 2-е изд., доп.. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
  12. Бавария статистика идаралығы: халыҡ(таблица 12111-101r) Bayerisches Landesamt für Statistik — Tabelle 12111-101r: Volkszählung und Bevölkerungsfortschreibung: Gemeinden, Bevölkerung (Volkszählungen und aktuell), Stichtag  (нем.)
  13. Перепись населения Германии 2011.05.09 2014 йыл 13 апрель архивланған. Bevölkerung Ergebnisse des Zensus 2011,  (нем.)
    Перепись населения Германии 2011.05.09/xlsx 2021 йыл 9 май архивланған. Statistische Ämter des Bundes und der Länder (Erschienen am 28. Mai 2014): Bevölkerung des Zensus 2011 (© Statistisches Bundesamt, Wiesbaden 2014)  (нем.)
  14. Бавария статистика идаралығы: халыҡ (таблица 12111-101r) Bayerisches Landesamt für Statistik — Tabelle 12111-101r: Volkszählung und Bevölkerungsfortschreibung: Gemeinden, Bevölkerung (Volkszählungen und aktuell), Stichtag, (нем.)
    Баварское статистическое управление: население (таблица 12411-001) Bayerisches Landesamt für Statistik — Tabelle 12411-001: Fortschreibung des Bevölkerungsstandes: Bevölkerung: Gemeinden, Stichtage (letzten 6) (нем.)
  15. Баварское статистическое управление: население (таблица 12411-002) Bayerisches Landesamt für Statistik — Tabelle 12411-002: Fortschreibung des Bevölkerungsstandes: Bevölkerung: Gemeinden, Stichtage (letzten 6) (нем.)

Тышҡы һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Байройт (район)
  • Байройтер Штрассе (Бенрат) — улица в Дюссельдорфе, названная по этому городу.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]