Гоголев Иван Михайлович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Гоголев Иван Михайлович
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  СССР
 Рәсәй
Тыуған көнө 18 ғинуар 1930({{padleft:1930|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:18|2|0}})[1]
Тыуған урыны Вилюйск[1]
Вафат булған көнө 22 ноябрь 1998({{padleft:1998|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:22|2|0}}) (68 йәш)
Вафат булған урыны Покровск (Саха), Яҡут Республикаһы, Рәсәй
Яҙма әҫәрҙәр теле саха теле
Һөнәр төрө шағир, прозаик, драматург
Биләгән вазифаһы парламент ағзаһы[d]
Уҡыу йорто А. М. Горький исемендәге әҙәбиәт институты
Сәйәси фирҡә ағзаһы Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ойошма ағзаһы СССР Яҙыусылар союзы
Жанр роман
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре «Почёт Билдәһе» ордены

Гоголев Иван Михайлович (18 ғинуар 1930, Вилюйск — 22 ноябрь 1998, Покровск) — саха яҙыусыһы, шағиры һәм драматургы. Саха АССР-ының халыҡ шағиры[2].

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Уҡытыусы ғаиләһендә тыуған. 1954 йылда Мәскәүҙә А. М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтын тамамлай. Саха китап нәшриәтенең мөхәррире һәм урта мәктәптә саха теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы булып эшләй.

1960 йылдан КПСС ағзаһы.

Яҡут АССР-ы Юғары Советы депутаты итеп һайлана.

Ғаиләһе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Ҡатыны — Мария Алексеевна Черткова, агроном.
    • Балалары: Елена, Анна[3].

Ижады[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1948 йылда әҫәрҙәрен баҫтыра башлай. 1952 йылда «Ыңырар уоттар» (Зовущие огни) беренсе шиғырҙар йыйынтығы сыға. 1957 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Проза әҫәрҙәре китап уҡыусылар араһында танылыу алды: роман-трилогияһы «Хара кыталык» (Чёрный стерх-Ҡара аҡ торна), «Иэйэхсити кэлэтии», «Олорор мутуккун кэрдимэ» повесы.

Ул «Аҡ торналар үҙәне» музыкаль әкиәт-пьесаһын, «Хотугу сибэкки» (Төньяҡ сәскәһе-Цветок Севера) беренсе саха опереттаһы өсөн либретто яҙа. Уның популяр «Ыам ыйын халлаана» (Майское небо-Майҙың күк йөҙө), «Таас таба» (Таш болан-Каменный олень), «Наара суох», «Өлүөнэ сарсыардата» (Утро Лены-Лена иртәһе), «Сердце солдата-Саллаат сүрэҕэ» (Һалдат йөрәге) һ. б. популяр драмалары бар.

Гоголев әҫәрҙәре урыҫ теленә тәржемә ителгән һәм Мәскәүҙә баҫылған.

Һайланма әҫәрҙәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Гоголев И. М. Дарю северное сияние : избранные стихи. — Якутск: Бичик, 2007. — 110 с. — (Писатели земли Олонхо). — 2000 экз. — ISBN 978-5-7696-2803-0.
  • Гоголев И. М. Манчаары : роман. — Дьокуускай: Бичик, 2008. — 350 с. — (Уран тыл уустара). — 1050 экз. — ISBN 978-5-7696-2948-8. (якут. яз.)
  • Гоголев И. М. Месть шамана ; Последнее камлание : Романы / Пер. с якут. А. Ленской. — М.: Сов. писатель, 1992. — 413 с. — (Продолж. романа «Черный стерх»). — 30 000 экз. — ISBN 5-265-02057-8.
  • Гоголев И. М. Наара Суох — трижды воскресший : Нар. комедия в 3 д., 5 карт / Пер. с якут. Я. Апушкина. — М.: ВААП-Информ, 1979. — 68 с. — 60 экз.
  • Гоголев И. М. Священный огонь : Поэмы / Пер. с якут. — М.: Современник, 1981. — 144 с. — (Содерж.: Письмена на бивне мамонта; Песнь о Лене; Мать-земля). — 10 000 экз.
  • Гоголев И. М. Серебряное стремя : Стихи / Пер. с якут. — М.: Сов. Россия, 1979. — 207 с. — 10 000 экз.
  • Гоголев И. М. Солнечная гора : роман в стихах / Пер. с якут. Н. Малышева. — Якутск: Бичик, 2010. — 173 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-7696-3239-6.
  • Гоголев И. М. Стихотворения и поэмы / Пер. с якут. — М.: Современник, 1990. — 204 с. — (Библиотека поэзии «Россия»; Содерж.: Стихотворения; Поэмы: Письмена на бивне мамонта; Спасите небо!; Слово древа Аал Луук; Колокол добра). — 7000 экз. — ISBN 5-270-00605-7.
  • Гоголев И. М. Таптал чуумпу тыллара : [хоhооннор]. — Дьокуускай: Бичик, 2011. — 909 с. — (Саха саарыннара ; Быыкаа кинигэ тумэлэ). — 100 экз. — ISBN 978-5-7696-3625-7. (якут. яз.)
  • Гоголев И. М. Хара кыталык : роман. — Дьокуускай: Бичик, 2008. — 909 с. — (Уран тыл уустара). — 1000+2050 экз. — ISBN 978-5-7696-2907-5. (якут. яз.)
  • Гоголев И. М. Чайки над Леной : Книга стихотворений / Пер. с якут. О. Шестинского. — М.: Сов. писатель, 1977. — 102 с. — 9200 экз.
  • Гоголев И. М. Черный стерх : Роман / Пер. с якут. Д. Чупрыни. — М.: Современник, 1984. — 272 с. — (Новинки «Современника»). — 50 000 экз.
    • . — М.: Сов. Россия, 1990. — 270 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-268-00181-7.
  • Гоголев И. М. Шалун-шалунишка : Муз. пьеса-сказка для детей мл. и сред. возраста в 2 д., 5 карт / Пер. с якут. Я. Апушкина ; Бюро распространения драм. произведений и информ.-реклам. материалов ВААП. — М.: Б. и., 1977. — 45 с. — 100 экз.

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Саха АССР-Ы халыҡ шағиры (1990)[2]
  • Рәсәй федерацияһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1998)[4]
  • Саха АССР-ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре
  • Саха комсомолы премияһы
  • Рәсәй һәм Яҡутстан-Саха Яҙыусылар союздарының әҙәби премиялары
  • «Почёт билдәһе» ордены (17.01.1980)[5]
  • Бүлүү (Вилюйск) улусының Почётлы гражданы[6]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. 1,0 1,1 Гоголев Иван Михайлович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. 2,0 2,1 О присвоении почётного звания «Народный поэт Якутской АССР» Гоголеву И. М. : указ Президиума Верхов. Совета Якут. АССР от 17 янв. 1990 г. // Соц. Якутия. — 1990. — 18 янв.
  3. Здравствуйте, дорогие гости! (недоступная ссылка — история). МКУ Централизованная библиотечная система ГО город Якутск. Дата обращения: 16 ноябрь 2012. Архивировано 23 ноябрь 2012 года. 2014 йыл 23 март архивланған.
  4. О присвоении почётного звания «Заслуженный работник культуры РФ» И. М. Гоголеву : указ Президента РФ от 4 марта 1998 г. № 250 // Собр. законодательства Рос. Федерации. — 1998. — № 10. — Ст. 1186.
  5. Указ Президиума Верховного Совета СССР от 17 января 1980 года № 1439—Х «О награждении писателя Гоголева И. М. орденом «Знак Почёта»» // «Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик». — № 4 (2026) от 23 января 1980 года. — Ст.78.
  6. Если в шаблоне {{cite web}} задаётся параметр archive-url=, должен задаваться и параметр archive-date=, и наоборот. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ].

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Ноева С. Е. Поэтика времени и пространства в романах И. М. Гоголева. — Новосибирск: Наука, 2009. — 117 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-02-032179-3.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Гоголев Иван Михайлович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.