Эстәлеккә күсергә

Зенкевич Лев Александрович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Зенкевич Лев Александрович
Зат ир-ат[1]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 Рәсәй республикаһы
 Совет Рәсәйе
 СССР
Тыуған көнө 4 (16) июнь 1889 или 1889[1]
Тыуған урыны Царев[d], Астраханская губерния[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө 20 июнь 1970({{padleft:1970|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:20|2|0}})[2]
Вафат булған урыны Мәскәү, СССР[2]
Ерләнгән урыны Новодевичье зыяраты[d]
Һөнәр төрө гидробиолог, морской биолог, океанолог, биолог, зоолог
Эшмәкәрлек төрө Океанология[d][3], зоология[3] һәм Гидробиология[3]
Эш урыны Институт океанологии имени П. П. Ширшова РАН[d][4]
Белорус дәүләт университеты[5]
М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты[6][4]
Уҡыу йорто Мәскәү университетының физика-математика факультеты
Ғилми дәрәжә биология фәндәре докторы[d]
Аспиранттар Виноградова, Нина Георгиевна[d] һәм Юлия Арсеньевна Филиппова[d]
Әүҙемлек урыны СССР[3]
Ойошма ағзаһы Рәсәй Фәндәр академияһы[4], Международная академия истории науки[d] һәм Сербия фәндәр һәм сәнғәттәр академияһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Зенкевич Лев Александрович (4 июнь (16 июнь) 1889 йыл — 20 июнь 1970 йыл) — СССР-ҙың ғалим-океанологы, зоолог һәм гидробиолог, милли биологик океанологияны ойоштороусы, СССР Фәндәр академияһы академигы (1968), Дәүләт премияһы лауреаты. География йәмғиәтенең почетлы ағзаһы.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Лев Александрович Зенкевич 1889 йылдың 4 (16) июнендә Әстерхан губернаһының Царев ҡалаһында ветеринария ғаиләһендә тыуған.

Ул Тверь классик гимназияһында (буласаҡ академик А.Н. Туполев менән бергә 1 һәм 2 класстарҙа), унан һуң Ырымбур классик гимназияһында уҡыған, 1908 йылда тамамлаған.

Император Мәскәү университетының юридик факультетына уҡырға инә, ләкин 1911 йылда ул студенттар сыуалыштарында ҡатнашыуы өсөн ҡыуыла. 1912 йылда ул юридик факультетты тышҡы студент итеп тамамлай һәм физика һәм математика факультетының тәбиғи бүлегенә уҡырға инә. 1914 йылда Мурманскта уҡытыу практикаһы ваҡытында ул беренсе тапҡыр диңгеҙ фаунаһы менән таныша, был уның артабанғы фәнни тикшеренеүҙәрен билдәләй

1916 йылда ул Мәскәү университетын тамамлай һәм профессорлыҡҡа әҙерләнә. 1917 йылда зоология буйынса ғәҙәттән тыш яҙамсы булараҡ, ул Байкал куленә экспедицияла ҡатнаша.

1920 йылда ул Төньяҡ фәнни балыҡ тотоу экспедицияһында, һәм 1921 йылда Баренц диңгеҙендә йөҙөүсе диңгеҙ институты экспедицияһында ҡатнаша. Ысынында, Лев Александрович, уны булдырыу комитетының әүҙем ағзаларының береһе, был институттыойоштороу менән туранан-тура бәйле була. Һуңыраҡ, ул институттың Баренц, Аҡ һәм Кара диңгеҙенә экспедицияларҙа ҡатнаша, һәм уларҙың 6 етәксеһенең береһе була [7].

1930 йылда ул дөйөм зоология бүлеген, 1931 йылда умыртҡаһыҙҙар зоологияһы бүлеген, биология факультетын етәкләй. 1932 йылдан башлап, Бөтә Союз Балыҡсылыҡ һәм Океанография Институты хеҙмәткәрҙәре менән берлектә, ул Каспий һәм Аҙау диңгеҙенең бентосын өйрәнеү буйынса ҙур эш башлай. Эш һөҙөмтәләре буйынса, Каспий диңгеҙен Аҙау диңгеҙендә йәшәүсе нерей ҡорттары һәм моллюск синдезияһы менән тулыландырырға ҡарар ителә. Уларҙы ташыу 1939 йылда башлана һәм бер аҙҙан һөҙөмтә бирә, күсерелгәндәр балыҡтың яратҡан ризығына әйләнә. Был эш өсөн Зенкевич 1954 йылда Мәскәү натуралистар йәмғиәтенең 1-се премияһына лайыҡ була [7] .

1933 йылда ул антисовет эшмәкәрлегендә ғәйепләнеп ҡулға алына. Алты айҙан һуң ул "өс йыл һынауға" хөкөм ителә[8] .

1935 йылда, РСФСР Мәғариф буйынса Халыҡ Комиссариатының Юғары Аттестация Комиссияһы ҡарары менән, ул биология фәндәре докторы ғилми дәрәжәһенә һәм диссертация яҡламайынса профессор исеменә раҫлана.

1948 йылдан ул П. П.Ширшов исемендәге Океанология институтының бентос лабораторияһы мөдире була.

Ул Фәндәр академияһы Президиумы янында Океанография Комиссия рәйесе (1951—1970), Бөтә Союз Гидробиология Йәмғиәте (1954-1970), Мәскәү Натуралистар йәмғиәте вице-президенты (1950-1970) булып эшләй, уның инициативаһы менән яһалған "Океанология" журналының баш мөхәррире (1960—1970), бер нисә эске һәм сит ил фәнни журналдарының редакция советы ағзаһы була.

Зенкевич Марсель университетының (1960) һәм Инглиз диңгеҙ биология ассоциацияһының (1959) маҡтаулы докторы, Дания тәбиғи фәндәр йәмғиәте ағзаһы (1957), Франция океанография институтының ғилми советы ағзаһы, зоология академияһы ағзаһы һәм Сербия Фәндәр академияһы ағзаһы итеп һайлана. Сәнғәт (1947) һәм Агралағы Зоология академияһы (Һиндстан, 1960). Лима географик йәмғиәтенең корреспондент ағзаһы (Перу, 1968). 1930 йылдан ғүмеренең аҙағына тиклем, йәғни 40 йыл дауамында ул Мәскәү дәүләт университетының умыртҡаһыҙҙар зоологияһы кафедраһын етәкләй (уның өлөшө булараҡ ул 1917 йылдан бирле эшләй). Биология фәндәре докторы ( 1935 ), СССР Фәндәр академияһының корреспондент ағзаһы ( 1953 ), СССР Фәндәр академияһының тулы ағзаһы ( 1968), сәйәсәттән ситтә ҡалырға тырыша һәм КПСС ағзаһы булмай [7] .

1955 йылда ул " Өс йөҙҙәрҙең хатына" ҡул ҡуя.

Ул 1970 йылдың 20 июнендә Мәскәүҙә вафат була. Уны Новодевичье зыяратында ерләйҙәр.

Экспедициялар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мәскәү университетының Байкал экспедицияһында ҡатнаша (1917 йылдың йәйе). 1949—1969 йылдарҙа «Витязь " тикшеренеү судтарында алыҫ күп океан экспедициялары менән етәкселек итә.» (1949, 1950, 1953, 1966) «Академик Курчатов» (1968), ә элек беренсе совет «Персей» тикшеренеү судноһында (1930), Баренц, А һәм Кар диңгеҙҙәрендә).

Бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Ленин премияһы (1965)
  • Сталин премияһы, икенсе дәрәжә (1951)
  • Ике Ленин ордены (1953, 1969)
  • Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1961)
  • "Мәскәүҙең 800-йыллығы иҫтәлегенә" миҙалы (әҫәрҙәре 1948)
  • "1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында маҡтаулы хеҙмәт өсө" миҙалы. (1945)
  • СССР географик йәмғиәтенең Ф.П. Литкеның алтын миҙалы (1956)
  • "Монако кенәзе Альберт иҫтәлегенә" алтын миҙалы (1959) - Франция Океанография институтының иң юғары премияһы
  • Мәскәү дәүләт университетының Ломоносов премияһы (1954)

Хәтер

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Л.А. Зенкевичҡа арналған маркалы конверт, СССР, 1989

1953 йылда «Витязь " НИС рейсы ваҡытында асылған Тымыҡ океанда һыу аҫты валы уның хөрмәтенә аталған» [9][10]

Төп хеҙмәттәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

СССР Фәндәр академияһы Океанология институтының күп томлы әҫәрҙәре редакторы, "Зоология өсөн ҡулланма", "Хайуандар тормышы", "Тымыҡ океан" монографияһы авторы. 300-ҙән артыҡ фәнни мәҡәлә, 10-ҙан артыҡ китап һәм дәреслек авторы.

  • Зенкевич Л. А. Фауна и биологическая продуктивность моря. — М.  ; Л.  : Сов. наука. — Т. 1 : Мировой океан. — 1951[sic!]. — 507 с.
  • Зенкевич Л. А. Фауна и биологическая продуктивность моря. — М.  ; Л.  : Сов. наука. — Т. 2 : Моря СССР, их фауна и флора. — 1947. — 588 с.
  • Зенкевич Л. А. О задачах, объекте и методы морской биогеография // Зоол. журн. 1947. Т. 26, вып. 3. С. 201-220.
  • Зенкевич Л. А. Биологическая структура океана // Зоол. журн. Әҫәрҙәре 1948. Т. 27, вып. 2. С. 113-124.
  • Зенкевич Л. А. Некоторые проблемы биогеография моря ҡоро части общей географии // Вопр. географии. 1951. Сб. 24. С. 234-250.
  • Зенкевич Л. А. Зенкевич Л. А. Биология морей СССР. — М.  : Изд-во АН СССР, 1963. — 740 с.
  • Зенкевич Л. А. О древности океана о и в значении решение этого вопроса истории морской фауны // Океанология. 1966. Т. 6, вып. 2. С. 195-207.
  • Зенкевич Л. А. Избранные труды. М.  : Наука, 1977. — Т. 1 : Биология северных и южных морей СССР. — 340 с.  ; Т. 2 : Биология океана. — 244 с.
  • Zenkevitch L. A. Biology of the seas of the USSR. — N. Y. : Wiley-Interscience, 1963. — 955 p.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 Identifiants et Référentiels (фр.) — ABES, 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Зенкевич Лев Александрович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Zenkevič, Lev Aleksandrovič // Чешская национальная авторитетная база данных
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Гельтман Д. В. История неполучения заслуженной учёной степени: Документы о попытке присуждения Н.В. Тимофееву-Ресовскому учёной степени доктора биологических наук без защиты диссертации в 1957 г., The Story of Non-awarding of the Deserved Degree: Documents on the Attempt to Award a Doctor of Science Degree in Biology without Defense of a Thesis to N.V. Timofeyeff-Resovskii in 1957 (урыҫ) // Историко-биологические исследования — 2018. — Т. 10, вып. 3. — С. 89—108. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24411/2076-8176-2018-11968
  5. ↑ Макаревич Т. А., Жукова Т. В., Ковалевская Р. З., Михеева Т. М. Нарочанская биологическая станция в истории гидробиологии и судьбах гидробиологов, Naroch biological Station in the History of Hydrobiology and in the fates of Hydrobiologists (урыҫ) // Историко-биологические исследования — 2022. — Т. 14, вып. 1. — С. 87—109. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24412/2076-8176-2022-1-87-109
  6. ↑ Птушенко В. В., Ляпунова Е. А. История отечественной науки в переписке семьи Ляпуновых (1955–1962 гг.), The history of Russian science through the correspondence of the Lyapunov family (1955–1962) (урыҫ) // Историко-биологические исследования — 2021. — Т. 13, вып. 4. — С. 150—168. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24412/2076-8176-2021-4-150-168
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Извекова, Заренков, 2006
  8. ↑ Малахов В. В. {{{заглавие}}} // Природа : Журнал. — 2005. — № 1. — С. 26—34. — ISSN 0032-874X.
  9. ↑ . — С. 94.
  10. ↑ Алехина Г. Н., Ушакова М. Г., Агапова Г. В. Имена ученых и научных судов Института океанологии на карте Мирового океана // Природа. — 2016. — № 8. — С. 6—14.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Богров В. Г. Лев Александрович Зенкевич (1889-1970) // Бюл. Моск. обь-ва испытателей природы. Отдел биологик. — 1971. — Т. 76. — Вып. 3. — С. 9-12.
  • Лев Александрович Зенкевич / вступ. ст. Я. А. Берштейн; библиогр. сост. Р. В. Беловой. — М.  : Изд-во АН СССР, 1961. — 70 с.
  • Филатова З. А., Виноградова Н. Г. Академик Л. А. Зенкевич : к 90-летию со дня рождения // Вестн. АН СССР. 1979. № 7. С. 92-101.
  • Филатова З. А., Виноградова Н. Г. Академик Л. А. Зенкевич и его роль в развитии науки обь океаны // Океанология. 1980. Т. 20, вып. 5. С. 758-765.
  • Извекова Э. И., Заренков Н. А. {{{заглавие}}} // Известия Самарского научного центра РАН : журнал. — 2006. — В. 1. — Т. 8. — С. 349-352.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Зенкевич_Лев_Александрович&oldid=1267986» битенән алынған