Йәнәсәй

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Йәнәсәй
эвенк. Ионесси, хаҡ. Ким, тув. Улуг-Хем
Ҡыҙыл ҡалаһы эргәһендә Оло Йәнәсәй (һулда) һәм Кесе Йәнәсәйының ҡушылған урыны
Ҡыҙыл ҡалаһы эргәһендә Оло Йәнәсәй (һулда) һәм Кесе Йәнәсәйының ҡушылған урыны
Характеристика
Оҙонлоғо 3487 км
Бассейн 2 580 000 км²
Һыу сығымы 19 800 м³/с
Һыу ағымы
Инеше ҡушылған йылғалар: Оло Йәнәсәй менән Кесе Йәнәсәй
 · Бейеклеге 619,5 м
 · Координаталар 51°43′41″ с. ш. 94°27′07″ в. д.HGЯO
Тамағы Кара диңгеҙе
 · Бейеклеге 0 м
 · Координаталар 71°49′46″ с. ш. 82°42′57″ в. д.HGЯO
Йылға ауышлығы 0,15 м/км
Урынлашыуы
Һыу бассейны Кара диңгеҙе

Ил Рәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы
Регион Тыва, Красноярск крайы, Хакасия
РДҺР 17010300112116100000014
Йәнәсәй (Рәсәй)
Точка
инеше
Точка
тамағы
Йәнәсәй (Красноярск крайы)
Точка
инеше
Точка
тамағы
Йәнәсәй Викимилектә

Йәнәсәй (рус. Енисей, боронғо төрки (𐰚𐰢) Кeм, эвенк. Ионесси «ҙур һыу»[1], хак. Ким, тыв. Улуг-Хем «бөйөк йылға», нен. Енся’ ям’) —Көнсығыш Себерҙәге ҙур йылға. Рәсәй Федерацияһының Красноярск крайы, Тыва һәм Хакасия республикалары территориялары буйлап аға. Төньяҡ Боҙло океандың Кара диңгеҙенә ҡоя. Йәнәсәй — Көнбайыш һәм Көнсығыш Себер араһында тәбиғи сик булып тора.

География[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йәнәсәй бассейны
Саян-Шушенск ГЭС-ы

Ҡыҙыл ҡалаһында Оло Йәнәсәй һәм Кесе Йәнәсәй йылғалары ҡушылған урында башлана. Был урындан оҙонлоғо — 3487 км, Кесе Йәнәсәй инешенән алып — 4287[2] км, Оло Йәнәсәй инешенән алып — 4092 (4123)[3] км. Бассейн майҙаны — 2580 мең км².

Инешендә һыу сығымы — 1009 м³/с[4], Саяногорск тирәһендә — 1484 м³/с[5], Красноярск ГЭС-ында — 2723 м³/с[6], Красноярск тирәһендә — 2864 м³/с[7], Енисейск тирәһендә — 7724 м³/с[8], Подкаменная Тунгуска ҡушылдығы ҡойған урында — 10768 м³/с[9], Игарка янында — 18395 м³/с тәшкил итә[10].

Тамағында уртаса йыллыҡ һыу сығымы — 19 800 м³/с.

Төп ҡушылдыҡтары:

  • һул — Хемчик, Кантегир, Абакан, Кемь, Кас, Сым, Дубчес, Елогуй, Турухан, Кесе Хета, Оло Хета, Танама, Грязнуха;
  • уң — Ус, Кебеж, Туба, Сыда, Сисим, Мана, Кан, Ангара, Оло Пит, Подкаменная Тунгуска, Бахта, Түбәнге Тунгуска, Курейка, Хантайка, Дудинка[11] ref name="tatarka">Angara At Tatarka, R-Arcticnet V4.0</ref>[12].

Ҡалалары: Ҡыҙыл, Шагонар, Саяногорск, Минусинск, Абакан, Дивногорск, Красноярск, Сосновоборск, Железногорск, Лесосибирск, Енисейск, Игарка, Дудинка.

Йәнәсәй — Красноярск крайының мөһим һыу юлы (Саяногорсктан тамағына тиклем, 3013 км). Төп порттары һәм пристандәре: Абакан, Красноярск, Стрелка, Маклаково, Енисейск, Туруханск, Игарка, Усть-Порт. Игаркаға тиклем диңгеҙ суднолары күтәрелә.

Гидроэлектростанциялар: Саян-Шушенск, Майна, Красноярск.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Енисей — Словаря современных географических названий
  2. Скиталец. Сервер для туристов и путешественников. Архивировано 23 август 2011 года. 2011 йыл 13 октябрь архивланған.
  3. Промышленные ведомости. Открыты истинные истоки Лены и Енисея. Архивировано 23 август 2011 года.
  4. Yenisey at Kyizyil
  5. Yenisey at Nikitino
  6. Yenisey at Krysnoyarskaya GES
  7. Yenisey at Bazaikha
  8. Yenisey at Eniseysk
  9. Yenisey at Podkamennaya Tunguska
  10. Yenisey At Igarka (ингл.). Дата обращения: 29 март 2013. Архивировано 4 апрель 2013 года.
  11. Великие реки России 2014 йыл 19 февраль архивланған.
  12. Nizhnyaya Tunguska at Fakt`Bolshoy Porog 2016 йыл 24 март архивланған., UNESCO: Water resources

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]



Был гидрология буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ