Касаткин Иван Михайлович

Касаткин Иван Михайлович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  СССР
Псевдоним	Кологривский, Ив. К-ин, Унжак һәм Жан Унжа
Тыуған көнө	23 март (4 апрель) 1880, 5 апрель 1880({{padleft:1880|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:5|2|0}}) или 24 март (5 апрель) 1880
Тыуған урыны	Костромская губерния[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	19 апрель 1938({{padleft:1938|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:19|2|0}}) (58 йәш), 13 май 1938({{padleft:1938|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:13|2|0}}) (58 йәш) или 21 апрель 1938({{padleft:1938|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:21|2|0}}) (58 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Үлем төрө	Үлем язаһы
Үлем сәбәбе	пуля (снаряд ярсығы) яраһы[d]
Ерләнгән урыны	Коммунарка атыу полигоны
Яҙма әҫәрҙәр теле	урыҫ теле
Һөнәр төрө	яҙыусы
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Рәсәй социал-демократик эшселәр фирҡәһе[d]
Ойошма ағзаһы	Общество старых большевиков[d]

Иван Михайлович Касаткин ( 30 март [11 апрель] 1880, Барановица ауылы, Кологривский өйәҙе, Кострома губернаһы - 19 апрель йәки 21 апрель 1938, Мәскәү ) - рус совет яҙыусыһы, Чека хеҙмәткәре.

Биографияһы

Иван Михайлович Касаткин Кострома өлкәһе Барановица ауылында, крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. 9 йәшендә ул аҡса эшләй башлай, 13 йәшендә уҡырға өйрәнә. 14 йәшенән ул Генрих Ягода менән таныша.

1899 йылда ул Санкт-Петербургҡа күсеп килә, слесарь, шофер ярҙамсыһы булып эшләй, йәшерен түңәрәктәргә йөрөй. 1902 йылда ул Т.Т.Случевскийҙан шиғыр яҙырға өйрәнә. Шул уҡ йылды ул Рәсәй социал-демократик эшселәр фирҡәһенә ҡушыла, революцион хеҙмәте өсөн бер нисә тапҡыр төрмәлә һәм һөргөндә була.

1904 йылда, Түбәнге Новгород ҡалаһында йәшерен полиграфия ойошмаһын ойоштора ( Г. Ягоданың атаһының фатиры булған йортта; йәш Генрих уның эшендә ҡатнаша. 1907 йылда ул үҙенең тәүге хикәйәһен баҫтыра. 1907 —1908 йылдарҙа Касаткин "Судоходец", "Нижегородский листок" гәзиттәрендә 30 ҡыҫҡа хикәйә, очерк һәм шиғыр баҫтыра.

1908 йылдан ул Максим Горький менән хат яҙыша. Горький Касаткиндың әҙәби яҙмышында йәнле ҡатнаша. Ул уға матди ярҙам күрһәтә, уҡыу түңәрәген тәҡдим итә, хикәйәләр өсөн темалар бирә, уларҙы үҙгәртә. Горький тәҡдиме менән Касаткиндың хикәйәләре "Знание" нәшриәтенең "Заветы", "Просвещение" йыйынтыҡтарында баҫылып сыға. Касаткин менән Горький араһындағы хатлашыу 100-гә яҡын хатты үҙ эсенә ала. Шәхси танышыу 1914 йылда Мәскәүҙә була.

1914 йылда Касаткин Санкт-Петербургка күсеп килә. 1916 йылда, Е.П.Пешкова тәҡдиме буйынса Көнбайыш фронтта етемдәр һәм ҡасаҡтарҙың балаларын йыйып алыу отрядын етәкләй һәм уларҙы Мәскәүгә килтерә. Уның ҡатнашыуы менән 18 приют һәм 43 ашхана ойошторола. Революциянан һуң ул Совет институттарында төрлө вазифаларҙа эшләй.

1917 йылдың ноябрендә Минск советы рәйесе К. И. Ландер менән осраша. 1918 йылдың яҙында Касаткин Мәскәүгә ҡайта. Губерна палаталарын РСФСР Дәүләт контроле Халыҡ комиссариаты бүлегенә үҙгәртеп төҙөү буйынса инспектор (Халыҡ комиссары Т.И. Тандер) була. 1918 йылда Түбәнге Новгородта шартлатҡыс матдәләр заводын тәртипкә килтереү буйынса махсус задание үтәй.

Бөтә Рәсәй Үҙәк Башҡарма комитеты нәшриәтенә етәкселек итә. 1919 йылда В. Воровский менән бергә Дәүләт нәшриәтенә нигеҙ һала, уның беренсе редколлегияһы ағзаһы, һуңынан әҙәби-сәнғәт бүлеге мөдире була. РСФСР Халыҡ комиссариаты әҙәби бүлегенең әҙәбиәт-сәнғәт коллегияһы рәйесе; өс ай дауамында Балтик буйы илдәре һәм Украина аша Ленин пропаганда поезы менән сәйәхәт итә.

Чекала хеҙмәте

1919 йылдың ноябрендә Генрих Ягода патронаты аҫтында ул Чеканың Дәүләт идараһы архивы начальнигы итеп билдәләнә, аҡ гвардия архивтарының трофейҙарын тикшереү буйынса эшләй. Кубан-Ҡара диңгеҙ һәм Тверь өлкәләрендә, Төньяҡ һәм Көньяҡ Кавказда, Дағстан һәм Әзербайжанда урындағы СК һәм ревтрибуналға тикшереү үткәрә. 1920 йылдың мартында ул мәғарифтың халыҡ комиссариаты линияһы буйынса һарайҙар һәм А.П.Чеховтың йортона тикшереүҙә ҡатнаша; яҙыусылар И.Шмелев, Т.Тренев, Сергеев-Ленский һәм башҡалар менән осраша. 1920 йылдың апрелендә ул аҡ офицерҙарҙы фильтрлауҙа һәм төрмәләрҙе бушатыуҙа ҡатнаша. 1920 йылдың август-сентябрь айҙарында Кавказ фронтының ялан бүлеге начальнигы була.

1921-1922 йылдарҙа ВЧК-ЛПУ үҙәк аппаратында Мәскәү академия театрҙарының репертуарын тикшерә, дәүләт нәшриәтендә редактор булып эшләй. 1920-1930 йылдарҙа Бөтә Рәсәй крәҫтиән яҙыусылары берләшмәһендә ойоштороу эштәре менән шөғөлләнә. 1925-1935 йылдарҙа ул «Красная нива», «Колхозник», «Земля советская» журналдарының мөхәррире. Совет осоронда ул бер нисә генә хикәйә яҙа. Роман идеяһы тормошҡа ашмай. 1938 йылдың 31 ғинуарында ҡулға алына, апрелдә атып үлтерелә.

Әҫәрҙәре

• Лесная быль, 1916
• Деревенские рассказы, 1925, переизд. 1967
• Галчата, 1930
• Так было. 1935

Баҫмалары

• Собрание сочинений. В 3-х томах, 1928-1929.
• Избранные рассказы. Булыуы 1933, 1937, 1957.
• Перед рассветом, 1977.
• Мужик, 1991.

Сығанаҡтар

• Русские писатели, 1800-1917 : Биографическом словарь / гл. ред. П. А. Николаев. — М. : Большая российская энциклопедия, 1992. — Т. 2 : Г—К. — С. 501. — 623 с. — (Сер. биогр. словарей: Русские писатели. 11-20 вв.). — 60 000 экз. — ISBN 5-85270-011-8. — ISBN 5-85270-064-9 (т. 2).
• Казак Ир-Аты В. Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / [пер. с нем.]. — М. : РИК «Культура», 1996. — XVIII, 491, [1] с. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8.
• Бекенин П. В. Касаткин Иван Михайлович // Русская литература XX века. Прозаик, поэт, драматург / Под ред. Н. Н. Скатова. — М.: ОЛМА-Пресс Инвест, 2005. — Т. 2: 3—О. — С. 164-167. — 719 с. — 5000 экз. — ISBN 5-94848-262-6.

Русская литература XX века. Прозаик, поэт, драматург. Словарь / Под редакцией Н. Н. Скатова. Т. 2. ОЛМА-ПРЕСС Инвест, 2006, с. 164-166

• Архив ВЧК/ Отв. Ред. В. Виноградов, А. Литвин, В. Христофоров. М.: Кусково поле, 2007. С. 679-680.
• Касаткин, Иван Михайлович // Литературная энциклопедия : в 11 т. — [М.], 1929-1939.
• Касаткин, Иван Михайлович // Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — М. : Советская энциклопедия, 1962-1978.
• [ Касаткин, Иван Михайлович] — ЗЭ