Май биреүсе культуралар

Май пальмаһы	Соя	Рапс	Көнбағыш
Ҡытай сәтләүеге	Мамыҡ үләне	Кокос пальмаһы	Европа зәйтүне

Төп май биреүсе культуралар

Май биреүсе культуралар — ҡуйы май алыр өсөн үҫтерелгән үҫемлектәр.

Мәғлүмәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Май биреүсе культуралар төрлө ғаиләләргә ингән үҫемлектәр ҡарай: астра һымаҡтар (көнбағыш, сафлор); баллыбабай һымаҡтар (перилла, ляллеманция); зәйтүн һымаҡтар (зәйтүн);ҡуҙаҡлылар (арахис, соя); һөтлөгән һымаҡтар (кенә уты); әүернә һымаҡтар (шипкән, рапс, сәсеүлек шипкәне һ.б.). Ҡуйы май шулай уҡ кукуруз, бойҙай^[1] һ.б. культураларҙың орлоҡ бәбәгенән алына. Май биреүсе культураларараһынан һыуыҡҡа бирешмәгән үҫемлектәргә — шипкән, рапс, ерән бәшмәк, йылы яратыусыларға — ҡытай сәтләүеге^[2], кенә уты, кунжут һәм соя^[2], ҡоролоҡҡа сыҙамлыларға сафлор һәм шипкән ҡарай.

Үҫемлектәрҙә май составы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Май биреүсе культуралар емештәрендә (орлоҡтарында) май күләме (абсолют ҡоро матдәгә %‑тарҙа): ҡытай сәтләүеге 41—57; күк шипкән 35—47; майлы етен 30—48; кенә уты 47—59; көнбағыш 29—57; перилла 26—50; рапс 33—50; ерән бәшмәк 26—46; соя 15—25.Май биреүсе культуралар емештәре һәм орлоҡтары — май эшкәртеү сәнәғәте өсөн сеймал. Ҡуйы майҙарҙы кулинарияла, консервалар, кондитер изделиелары, маргарин әҙерләүҙә, лак‑буяу сәнәғәтендә, туҡыу сәнәғәтендә һ.б. ҡулланалар. Жмых һәм шрот — ауыл хужалығы малдары өсөн ҡиммәтле концентрат мал аҙыҡтары.

Башҡортостан шарттарында етештереү[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Башҡортостанда башлыса көнбағыш һәм рапс үҫтерелә. Көнбағыш үҫтереүҙең төп зоналары — Урал алды дала зонаһы, яҙғы рапстыҡы — төньяҡ‑көнсығыш урман‑дала зонаһы, төньяҡ урман‑дала зонаһыһәм көньяҡ урман‑дала зонаһы. Республикала май биреүсе культуралар сәсеү майҙандары 200 мең га ашыу тәшкил итә (2012).

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

↑ Каталог несущих масел // Основы фитокосметологии / Сост. Л. Голан, Н. Виноградова. — США: AND Group, 2009. — С. 173—195. — 220 с. — (Materia Medica). — ISBN 978-1-4116-8065-4.
↑ ^2,0 ^2,1 Кодекс Алиментариус. Жиры, масла и производные продукты = Codex Alimentarius. Fats, oils and related products / ФАО и ВОЗ. — М.: Весь Мир, 2007. — 68 с. — ISBN 978-5-7777-0371-2.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Аюханов М. Б. Масличные культуры. Уфа, 1982; Технология производства семян ярового рапса в Республике Башкортостан: рекомендации. Уфа, 2007.
ГОСТ Р ИСО 5507-2012 Семена масличных культур, растительные масла и жиры. Номенклатура
ГОСТ 21314-75 Масла растительные. Производство. Термины и определения
Культурная флора СССР / Наркомзем СССР; ВАСХНИЛ; ВИР; под ред. проф. Е. В. Вульф. — М.—Л.: Гос. изд-во колхоз. и совхоз. лит., 1941. — Т. VII. Масличные. — 496 с.
Axtell B. L., Fairman R. M. Minor oil crops. — Rome: FAO, 1992. — 241 p. — (FAO Agricultural Services Bulletin No. 94). — ISBN 92-5-103128-2.

Май биреүсе культуралар // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Масличные культуры — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә (Тикшерелеү көнө: 30 июль 2013)

[Основы-1] Каталог несущих масел // Основы фитокосметологии / Сост. Л. Голан, Н. Виноградова. — США: AND Group, 2009. — С. 173—195. — 220 с. — (Materia Medica). — ISBN 978-1-4116-8065-4.

[Кодекс-2] 2,0 ^2,1 Кодекс Алиментариус. Жиры, масла и производные продукты = Codex Alimentarius. Fats, oils and related products / ФАО и ВОЗ. — М.: Весь Мир, 2007. — 68 с. — ISBN 978-5-7777-0371-2.

[1]

[2]