Марокко
| |||||
| Девиз: «ғәр. الله، الوطن، الملك (Allāh, al Watan, al Malik — «Аллах, Отечество, Король»)» | |||||
| [[{{{Эйәлек килеш}}} гимны|Государственный гимн {{{Эйәлек килеш}}}]] | |||||
.svg)
| |||||
| Рәсми телдәр | Ғәрәп теле[1] һәм Стандартный марокканский берберский язык[d][1] | ||||
| Баш ҡала | Рабат | ||||
| Территория • Бөтәһе |
710 850 или 446 550[2] км² | ||||
| Этнохороним | марокка́нец, марокка́нка, марокка́нцы | ||||
| Валюта | марокканский дирхам (MAD, код 504) | ||||
| Интернет-домен | .ma[d] | ||||
| Код ISO | MA | ||||
| МОК коды | MAR | ||||
| Телефон коды | +212 | ||||
| Сәғәт бүлкәте | UTC+1:00[d], Africa/Casablanca[d][3] һәм UTC±0:00[d] | ||||
Марокко (ғәр. المغرب Әл-Мәғриб, бербер. ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ), рәсми исеме — Марокко Короллеге (ғәр. المملكة المغربية Әл-Мәмләкәт әл-Мәғрибиә, бербер. ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ Такулдет н лмгриб[4]) — Төньяҡ Африканың алыҫ көнбайышындағы дәүләт . Баш ҡалаһы — Рабат[5].
Географияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Төньяҡтан — Урта диңгеҙ, көнбайыштан — Атлантик океан, көнсығышта — Алжир һәм көньяҡтан Мавритания[6] менән сиктәш. Марокко һәм Испанияны бүлеп торған тар диңгеҙ һыҙатында ике ил араһында бәхәсле анклавтар бар, атап әйткәндә, Сеута, Мелилья һәм йәнә бер нисә утрау[7][8].
Этимологияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ил рәсми рәүештә ғәр. المملكة المغربية Әл-Мәмләҡәт әл-Мәғрибиәт, һүҙмә — һүҙ — «Мәғрибия короллеге» тип атала, бынан тыш, илдә үҙатамалары бар ғәр. المغرب الأقصى, Әл-Мәғриб-әл-Аҡса — «алыҫ Көнбайыш», һәм ғәр. مراكش — Марракиш, урта быуаттарҙағы баш ҡалаларының береһенән алынған ойконим. Европала XIX быуат ахырында илдең атамаһы французса Maroc формаһында таралыу алған, был яҙыуҙың төрлө варианттары ҡулланылған: Morocco, Marok, Marokko һ. б. Испания ғына үҙенә башҡа — испанса ил исеме исп. Marruecos[9].
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Мароккола кеше иртә палеолиттан алып йәшәгән. Тан-Тандан Венера — 19 99 йылда Германия экспедицияһы тарафынан Марокконың Тан-Тан ҡалаһынан көньяҡтараҡ Дра йылғаһы үҙәнендә табылған 58 мм оҙонлоҡтағы антропоморф кварцит фигура — 300 мең йылдан ашыу элек йәшәгән тип иҫәпләнә.
2010 йылда Темарала табылған 8 йәшлек баланың һөлдәһенә 108 мең йыл тип һанайҙар[10]..
1956 йылдан бирле Марокко Берләшкән Милләттәр ағзаһы, 1958 йылдан — Ғәрәп Дәүләттәре Лигаһы һәм 1959 йылдан — Халыҡ-ара Олимпик Комитет һәм 1969 йылдан — Ислам Хеҙмәттәшлек Ойошмаһы, 1981 йылдан Франкофония ағзаһы булып тора. Марокко Африка Берлегендә булмаған берҙән-бер африка иле.
Марокко парламентлы конституцион монархия, парламент дәүләт тарафынан һайлана.
Халҡы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Халҡы 36,91 млн кеше тәшкил итә (2020 йылдың июненә ҡарата). Был халыҡ һаны буйынса Африкала Мысыр, Судан һәм Алжирҙанҡала дүртенсе урында торған ғәрәп телле ил . Халыҡтың 60 % тирәһе — ғәрәптәр, 40 % — берберҙар. Европалылар 60 000 кеше тәшкил итә (башлыса француздар, испандар һәм португалдар), йәһүдтәр 3000 тирәһе[11].
Йыллыҡ халыҡ үҫеше 1,5 % тәшкил итә (2009).
Тыуым кимәле: 20,96 яңы тыуған бала / 1000 кеше (2009).
Үлем кимәле: 5,45 үлем / 1000 кеше (2009).
Уртаса ғүмер оҙонлоғо — ир-егеттәрҙә 69 йәш, ҡатын-ҡыҙҙарҙа 74 йәш(2009).
Грамоталылыҡ — 60 % ир-ат, 40 % ҡатын-ҡыҙ (2004 йылғы халыҡ иҫәбен алыу буйынса).
Ҡала халҡының һаны даими арта, хәҙер ҡалаларҙа мароккандарҙың 49 % йәшәй. Иң эре Марокко ҡалалары — Касабланка, Рабат һәм Фес.
Дин
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Мароккола ислам (ғәр. الإسلام في المغرب — дәүләт дине. Ил халҡының (37,1 млн кеше, 2020 йылға) 99 % — ы-мосолмандар (күпселеге Мәлики мәҙһәбе сөнниҙәре, ҡалған 1 % — ы — шиғыйҙар, ҡөрьәнселәр, ғибәҙиҙәр һ. б.[12]. Мароккола исламдың Заһирия (инг.)баш. ағымы ла күҙәтелә. Мароккола күп һанлы сәләфи[ҡалыпты бөтөрөү] хәрәкәте вәкилдәре бар. Сәләфилек йоғонтоһонда илдең мәсеттәрендә һәм башланғыс мәктәптәрендә мотлаҡ рәүештә әшәрилек (инг.)баш. өйрәнелә. Король Мөхәммәд VI (инг.)баш. администрацияһы дәүләт программаһы ярҙамында илдә сәләфилеккә ҡаршы көрәшә
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 5 // Конституция Марокко
- ↑ Территория площадью 446 550 км² не включает в себя спорную Западную Сахару, а площадь 710 850 км² включает в себя территорию Западной Сахары, контролируемой Марокко и оспариваемой фронтом Полисарио как часть Сахарской Арабской Демократической Республики.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
- ↑ المملكة المغربية ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ Kingdom of Morocco, Casablanca-Settat. vymaps.com. Дата обращения: 31 ғинуар 2022. Архивировано 31 ғинуар 2022 года.
- ↑ Map of Morocco. 2013-04-29. Maroc.ma. Дата обращения: 31 ғинуар 2022. Архивировано 31 ғинуар 2022 года.
- ↑ Morocco Map | Map of Morocco - AnnaMap.com. annamap.com. Дата обращения: 31 ғинуар 2022. Архивировано 31 ғинуар 2022 года.
- ↑ Morocco (инг.) // The World Factbook. — Central Intelligence Agency, 2022-01-14. Архивировано из первоисточника 9 ғинуар 2021.
- ↑ Ceuta, Melilla profile, BBC News (14 декабрь 2018). 31 ғинуар 2022 тикшерелгән.
- ↑ Поспелов, 2002
- ↑ Новые данные к эволюции человека. Дата обращения: 12 июнь 2017. Архивировано 8 декабрь 2014 года.
- ↑ Поспелов Е. М. Марокко // Географические названия мира : Топонимический словарь : Ок. 5000 единиц / Отв. ред. P. A. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — ISBN 5-93259-014-9, 5-271-00446-5, 5-17-001389-2.
- ↑ Chiites, Bahaïstes, Évangélistes : Les pratiques religieuses occultes au Maroc (фр.)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
|
Портал «Марокко» |
|---|---|
|
Марокко Викиһүҙлектә |
|
Марокко Викимилектә |
|
Марокко Викияңылыҡтарҙа |
|
Марокко Викигид |
- Сайт правительства Марокко (фр.)
- Русскоязычное описание Марокко и марокканской жизни от первого лица
- Ланда Р. Г. Вторая мировая война и страны Магриба 2008 йыл 3 август архивланған. — В Либереи «Нового Геродота»
- Густерин П. В. Россия — Марокко: история и современность
- Марокко в XX веке (Основные события)
- Марокко Open Directory Project (dmoz) һылтанмалар каталогында.
- Профиль на BBC News (инг.)
Викисклад: Атлас: Марокко 
- Ключевые прогнозы развития для Марокко от International Futures (инг.)
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Марокко, султанство в Африке // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Горнунг М. Б., Уткин Г. Н. Марокко: Очерки по физической и экономической географии / Институт географии АН СССР. — М.: Мысль, 1966. — 320 с. — 5000 экз.
- Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2.