Сәғитов Мөхтәр Мофазал улы

Мөхтәр Сәғитов
Сәғитов Мөхтәр Мофаззал улы
Тыуған көнө	27 август 1932({{padleft:1932|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:27|2|0}})
Тыуған урыны	Башҡорт АССР-ы, Бөрйән районы, Иҫке Собханғол ауылы
Вафат көнө	20 июнь 1986({{padleft:1986|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:20|2|0}}) (53 йәш)
Вафат урыны	Төркиә, Измир ҡалаһы
Ил	СССР → Рәсәй Федерацияһы
Ғилми даирәһе	филология, фольклорсы
Альма-матер	Башҡорт дәүләт университеты
Ғилми дәрәжәһе	филология фәндәре кандидаты
Награда һәм премиялары

Биографияһы

Мөхтәр Мофаззал улы Сәғитов 1933 йылдың 27 авгусында Башҡорт АССР-ы Бөрйән районы Иҫке Собханғол (икенсе мәғлүмәттәр буйынса Яңы Монасип) ауылында тыуған.

Иҫке Собханғол ауылында урта мәктәпте тамамлағас, Совет Армияһы сафтарында хеҙмәт итеп ҡайта.

1960 йылда Башҡорт дәүләт университетының филология факультетын тамамлай.

1960—1964 йылдарҙа Мәскәүҙә Донъя әҙәбиәте институтында аспирантурала уҡый.

1964 йылдан алып 1986 йылда Төркиәлә Измир ҡалаһында фажиғәле һәләк булғансы СССР Фәндәр Академияһы Башҡортостан филиалының Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтында ғилми хеҙмәткәр, өлкән ғилми хеҙмәткәр булып эшләй. 1972, 1984 йылдарҙа Башҡортостан буйынса фольклор-этнографик экспедицияларға етәкселек итә.

Мөхтәр_Сәғитов_музейы

Мөхтәр_Сәғитов_портреты

Мөхтәр_Сәғитов_музейының_залы

Ғилми эшмәкәрлеге

М. М. Сәғитов 70 тирәһе ғилми хеҙмәт авторы. Ул — башҡорт халыҡ ижадын йыйыу, баҫтырып сығарыу өлкәһендә ҙур хеҙмәт күрһәткән ғалимдарҙың береһе. Ул халҡыбыҙҙың эпик ҡомартҡыларын — ҡобайырҙарҙы өйрәнеүҙә, нәшер итеүҙә айырыуса емешле эшләне. М. М. Сәғитов күп томлы «Башҡорт халыҡ ижады» баҫмаһының эпосҡа арналған ике томын (Ә. И. Харисов менән берлектә), шулай уҡ бәйет (Н. Д. Шоңҡаров менән берлектә), совет фольклоры (М. Ә. Мәмбәтов менән берлектә) томдарын баҫырға әҙерләне. Эпик ҡомартҡыларҙы өйрәнеүҙең ҙур баһаға лайыҡ һөҙөмтәһе итеп уның «Боронғо башҡорт ҡобайырҙары» (1987) исемле монографик хеҙмәтен күрһәтергә кәрәк.

М. М. Сәғитов башҡорт ҡобайырҙарын рус телендә баҫтырып сығарыу өлкәһендә лә уңышлы эшләне: «Урал батыр» (1977), «Аҡбуҙат» (1976), «Былых времен сказанья» (1979), «Алдар и Зухра» (1986). М. М. Сәғитов — шулай уҡ А. С. Мирбадалева һәм Ә. И. Харисов менән берлектә 1977 йылда Мәскәүҙә донъя күргән «Башкирский народный эпос» исемле китапты баҫырға әҙерләүсе ғалимдарҙың береһе. Халыҡ ижады мәсьәләләре, Яҡутстандағы башҡорттарҙың фольклорын йыйыу буйынса уның күп һанлы мәҡәләләре баҫылған.

Әҙәби ижады

М. М. Сәғитов, ғилми эшмәкәрлек менән бер рәттән, йәштән үк әҙәби ижад менн дә шөғөлләнде. Үҙе вафат булғандан һуң филология фәндәре кандидаты Берйән Байымов М. Сәғитовтың хикәйәләрен, юлъяҙмаларын «Ғүмерлеккә ҡалған яра» (1993) исемле йыйынтығында туплап, баҫтырып сығарҙы.

Маҡтаулы исемдәре

• Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты.

Исемен мәңгеләштереү

• Бөрйән районының Иҫке Собханғол, Яңы Монасип ауылдарындағы урамдарға уның исеме ҡушылған.
• Иҫке Собханғол ауылында Мөхтәр Сәғитовҡа музей асылған.
• Иҫке Собханғол ауылында ғалим Мөхтәр Сәғитовҡа бюст ҡуйылған.

Хеҙмәттәре

• Ғүмерлеккә ҡалған яра. — Өфө, 1993.Мөхтәр Сәғитов «Ғүмерлеккә ҡалған яра». Аудио 2023 йыл 12 май архивланған.
• Башҡорт халыҡ эпосының мифологик һәм тарихи нигеҙҙәре. — Өфө, 2009.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Мөхтәр Сәғитов. «Томанлы иртә ине» 1-cе тапшырыу. Аудио 2023 йыл 12 май архивланған.
• «Ғүмерлеккә ҡалған яра». Тулыһынса уҡығыҙ. Сәғитов, Мөхтәр.Ғүмерлеккә ҡалған яра : хикәйәләр, юлъяҙмалар, фәнни-популяр мәҡәләләр / М. Сәғитов; [мөх. С. Шәрипов .— Өфө : Китап, 1993 .— 125 б. .— («Әҙәби мираҫтан» серияһы) .— Перед вып. дан.: Сагитов М. М. Непроходящая боль .— На башк. яз. .— Содерж.: Томанлы иртә ине; Ғүмерлеккә ҡалған яра; Һандуғас һайрағанда; Тау бөркөтө; Урман ҡуйынында [һ. б.] .— ISBN 5-295-01248-4, 6000 экз.]

Әҙәбиәт

• Галин С. Тел асҡысы халыҡта. — Өфө: «Китап», 1999. — 222—223-сө биттәр.
• Юрий Узиков. Исторические памятники Уфы. [1] (на рус.яз.) «Китап» нәшриәте, 1999, 49 с. ISBN 5-295-02294-3.

Һылтанмалар

• Сөләймәнов Ә. М. Сәғитов Мөхтәр Мофазал улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Сагитов Мухтар Муфаззалович // Бурзянская энциклопедия / гл. ред. Г. М. Манапов. — Уфа: НИК Башкирская энциклопедия, 2022. — С. 452. — 640 с. — ISBN 978-5-88185-512-2.