Пирей

Пирей
	Пирей
	грек. Πειραιάς; бор. грек. Πειραιεύς
Дәүләт	Греция
Административ үҙәге	Пирей[d], Эгейские острова[d] һәм Пирей[d]
Административ-территориаль берәмек	Пирей[d]
Хөкүмәт башлығы	Яннис Моралис[d]
Халыҡ һаны	168 151 кеше (2021)
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	2 метр
Туғандаш ҡала	Шанхай, Варна, Балтимор[d], Вустер[d], Галац[d], Марсель, Вильнюс, Санкт-Петербург, Батуми, Росарио[d], Одесса, Острава һәм Мариуполь ҡалаһы
Сиктәш	Никея[d]
Майҙан	10,865 км²
Почта индексы	185 00–185 99
Рәсми сайт	piraeus.gov.gr
Изге ҡурсалаусы	Спиридон Тримифунтский[d]
Урындағы телефон коды	210
Номер тамғаһы коды	BE, BZ, YI, YK, YM, YN, ZN һәм ZP
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Piraeus[d]
	Пирей Викимилектә

Пирей^[9]^[10] (бор.грек. Πειραιεύς^[11] ή Πειραιάς) — Грецияның ҙурлығы буйынса өсөнсө урында торған ҡалаһы, Эгей диңгеҙе Сароникос ҡултығының көнсығыш яры буйында урынлашҡан. Тимер юл төйөнө: Пирей — Афины — Салоники (грек)баш. һәм Пирей — Афины — Коринф — Патры (инг.)баш.. Пирей порты — Грецияның тышҡы сауҙа порты (уның аша илдең яҡынса 50 % йөгө үтә, тышҡы сауҙа; әйләнеше 2007 йылда 20 млн тонна тәшкил иткән), Афинаның аванпорты. Грецияның эре сауҙа һәм сәнәғәт үҙәге. Интенсив торлаҡ һәм сәнәғәт төҙөлөшө арҡаһында Пирей Оло Афина составына инә^[12]. Диңгеҙ кимәленән бейеклеге 2 метрҙа урынлашҡан, Афинаның үҙәгенән көньяҡ-көнбайышта 8 километрҙа тора. Шул исемдәге общинаның һәм Аттика периферияһындағы периферия берәмегенең үҙәге. Халыҡ һаны — 163688 кеше (2011 йыл иҫәбе буйынса).

Ҡалала. Археологический музей Пирея^[en].

Тарих

Шартлаған Британия пароходы киҫәге. 1941 йылда немец авиацияһы Пирейҙы бомбаға тотҡан саҡта Изге Спиридон сиркәүе янындағы скверҙағы ағасҡа бәреп инеп ҡыҫылып ҡалған

.

Б. э. тиклемге 86 йылда Рим полководецы Пирей Луций Корнелий Сулла тарафынан емерелгән. ;;Ғосман хакимлығы ваҡытында (XV—XIX бб.) Пирей исеме бөтөнләй юҡҡа сыҡан. Грек революцияһынан һуң һәм Грецияның бойондороҡһоҙлоғон таныу тураһындағы 1830 йылдағы Лондон протоколынан һуң, Пирей порт һәм сәнәғәт үҙәкге булараҡ үҫә башлай. 1835 йылда немец архитекторы Эдуарда Шауберта^[en] планы буйынса Пирейҙа антик яңыртыу башлана.

1869 йылда Грецияла беренсе Пирей тимер линияһы Пирей — Тисион (инг.)баш. барлыҡҡа килә. Ул Пирейҙы Афина менән тоташтыра^[11], асылды «Пирей» станцияһы асыла.

Пирейҙа 1918 йылдың ноябрендә Греция Коммунистар партияһы ойоштороу съезы үтә^[12].

1938 йылда Пирей университетына, илдең артабан иң алдынғы юғары уҡыу йортона, нигеҙ һалына, бында иҡтисад өлкәһендә, бизнес-информацион технологиялар һәм менеджмент өлкәһендә белгестәр әҙерләнә.

Икенсе донъя һуғышында (1939—1945) Пирей ныҡ емерелә^[12].

1982 йылда «Европа — Яҡын Көнсығышта» паромлы кисеү сафҡа индерелә, ул Пирей менән Сириялағы Латакияны Урта диңгеҙ аша тоташтыра. Хәҙер Пирей Афина менән бөтөнләй тиерлек ҡушылған, унан Афинаға Афина метроһы буйынса барырға мөмкин.

Иҡтисад

Пирей порты

Ҡала иҡтисадының төп өлөшө булып суднолар хәрәкәте тора. Пирей — донъя караптары хәрәкәте үҙәктәренең береһе.

Пирейҙа бөтә донъя IACS (МАКАР) диңгеҙ йәмғиәтенең төп классификациялары тора, шул иҫәптән Рәсәй диңгеҙ судно хәрәкәте реестры ла.

Шулай уҡ Пирей Эгей архипелагы уртауҙарына һәм Урта диңгеҙҙең Яҡын Көнсығыш илдәренә алып барыусы пассажирҙар һәм автомобиль паром линияларының төп төйөнө булып тора.

Портҡа йыл әйләнәһенә эре круиз лайнерҙары инә, ә ҡайһы бер сәйәхәт «круиздары» өсөн порт башланғыс база булып тора.

Пирейҙа караптар төҙөү һәм ремонтлау предприятиелары бар^[12].

Сәнәғәт

Порттан тыш Пирейҙа 1970-се йылдарҙа металлургия, машиналар эшләү, химия, цемент, аҙыҡ-түлек һәм тәмәке, быяла һәм ҡағыҙ сәнәғәте, алюмин һәм керамик изделиелар сығарыу, төҙөлөш материалдары, келәм һәм ҡанат сэшләү предприятиелары эшләй, шулай уҡ ТЭС эшләй^[12].

Спорт

Футбол клубы «Олимпиакос»
Баскетбол клубы «Олимпиакос»
Стадион «Караискакис»

Транспорт

Пирей ҡалаһында Афина метрополитенының «Пирей» станцияһы, шулай уҡ тимер юл вокзалы бар. Ҡала эсендә һәм Грецияның башҡа ҡалаларына Пирейҙан автобустар йөрөй.

Демография

Пирей —Грецияла иң ҙур ҡалаларҙың береһе, ундағы халыҡ һаны -163688 кеше (2011 йылда алынған мәғлүмәттәр буйынса). Тығыҙлығы — 15065,62 кеше/км².

Йыл	Халыҡ, кеше
Йыл	Пирей ҡалаһы	Пирей периферияһы берәмеге
1835	300
1836	1011
1840	2033
1845	4247
1848	5279^[13]
1849	5328^[13]
1850	5286^[13]
1851	5247^[13]
1852	5252^[13]
1853	5472^[13]
1854	5354^[13]
1855	5389^[13]
1856	6057^[13]
1861	6452^[13]
1870	11 047^[13]
1879	21 618^[13]
1889	34 569^[13]
1896	51 020^[13]
1907	74 580^[13]
1920	133 482^[13]
1928	251 659
1940	205 404
1951	186 088
1961	183 957
1971	187 458	439 138
1981	196 389	476 304
1991	187 399^[11]	530 180^[11]
2001	181 933^[11]	553 450^[11]
2011	↘ 163 688	↘ 448 997